سرویس سیاست مشرق- شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، بعد از گمانه‌زنی‌ها و اخبار متعددی که درباره اهداف سفر او به ایران در هفته‌ای که گذشت، انجام گرفت، روز چهارشنبه (۲۲ خرداد) وارد کشورمان شد و با مقام معظم رهبری و رئیس جمهور کشورمان دیدار کرد. اینکه چرا شینزو آبه برای رساندن پیام واشینگتن به تهران انتخاب شد، خود دلایلی مهم قابل بررسی دارد.

استیو بَنِن، سر-استراتژیست پیشین کاخ سفید و یکی از حامیان و مبلغان اولیه ترامپ، در سفر ژوئن ۲۰۱۸ به ژاپن، به شدت از «شینزو آبه»، نخست وزیر ژاپن، تمجید کرد و او را «ترامپ قبل از ترامپ» خواند. علاوه بر بَنِن، دیگر ایدئولوگ‌های جریان «نوفاشیسم» به شدت دست راستی در اروپا، که جزو مریدان و مبلغان ترامپ هستند، همین احساس تحسین را نسبت به شینزو آبه ناسیونالیست و دست راستی و شیفته ترامپ دارند. از آن جمله سیمون دی استفانو، سخنگوی حزب نوفاشیست ایتالیایی «کازا پوند» و همچین یان مولدنهاوئر، ایدئولوگ فاشیست‌های مهاجرستیز آلمان، بارها از ژاپن تحت هدایت شینزو آبه تعریف کرده‌اند.

در دیدار ترامپ از ژاپن در ۲۵ می سال جاری، ترامپ به رسانه‌ها گفت:

" این دیدار برای تعمیق شراکت جهانی ما با ژاپن است، برای اتحاد ما و برای شراکت ما و برای دوستی شخصی من با نخست وزیر آبه."

در همان سفر، یکی از اعضای تیم ترامپ به رسانه‌ها گفت که " ترامپ از زمان شروع ریاست جمهوری، به طور مرتب با شینزو آبه مشورت می‌کند." به گفته این مقام آمریکایی، ترامپ و آبه، بارها در موقعیت‌های مختلف دیدار کرده‌اند و به طور مرتب به صورت تلفنی مکالمه می‌کنند. به عبارت دیگر، ترامپ به شینزو آبه به چشم یک متحد و شریک اصلی نگاه می‌کند. مشابه همین روابط، بین ترامپ و نارندرا مودی، نخست وزیر فاشیست و دست راستی و ضدمسلمان هند هم وجود دارد و البته به نظر کارشناسان و تحلیل گران سیاسی، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه، هم جزو همین تیم است، گرچه تظاهرات و تجلیات فاشیستی مکرون، زیرپوستی‌تر و غیرعلنی‌تر است.

آبه کسی است که در سخنرانی آگوست ۲۰۱۵ خود در کنگره آمریکا، به صراحت از نقش کشورش در جنگ دوم جهانی عذرخواهی کرد! در حالی که ژاپن در جنگ دوم جهانی قربانی جنایت عظیم آمریکا در استفاده از بمب اتمی شد و دو شهر مهم این کشور در چند دقیقه توسط بمب‌های اتمی آمریکا تقریباً با خاک یکسان شد و ده‌ها هزار ژاپنی در چشم به هم زدنی خاکستر شدند. در عوض آقای آبه در این سخنرانی گفت:

" من با تمام احترام، تسلیت و همدردی ابدی ام را به تمام آمریکایی‌هایی که در جنگ جهانی دوم جان خود را از دست دادند اهدا می‌کنم." [۱]

«عبدالله شهبازی»، مورّخ و تحلیل‌گر ارشد سیاست خارجی، معتقد است که ظهور نوعی ناسیونالیسم نژادپرست و تهاجمی در دنیا و شکل‌گیری یک جبهه از رهبران اقتدارگرای دست راستی با سرکردگی ترامپ، طلیعه تحولات جدی و تعیین‌کننده در عرصه جهانی است که صف‌بندی‌های اساسی را در دنیا شکل می‌دهد. به باور شهبازی، در دوران افول هژمونی تک-قطبی آمریکا و ظهور قدرت‌های اقتصادی و نظامی چون چین و روسیه، آمریکای ترامپ به دنبال یارکشی و جبهه‌بندی جدیدی در دنیاست که چین و روسیه محور جبهه مقابل را شکل می‌دهند.

به بیان دیگر، ترامپ از همه ابزار خود استفاده می‌کند تا در زمانه‌ای که دوران لشکرکشی‌ها نظامی (که تغییر آرایش سیاسی کشورها با حرکت یک ناو هواپیمابر امریکایی شروع می‌شد) به سر آمده و آمریکا چه به لحاظ اقتصادی و چه سیاسی در شرایط ایجاد یک جنگ دیگر (به ویژه در غرب آسیا) نیست، کشورهایی چون ایران و ترکیه را از گرایش به سمت محور چین و روسیه باز دارد و البته در این میان، وضعیت ایران، به واسطه همه فاکتورها و ظرفیت‌های عظیم ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک ایران، بسیار بسیار در چشم‌انداز آمریکای ترامپ حیاتی‌تر و تعیین‌کننده‌تر است.

شینزو آبه، روز چهارشنبه (۲۲ خرداد) در حالی وارد فرودگاه مهرآباد شد که از او به عنوان یک «منجی» که حامل پیام «ابرقدرت» دنیاست، یاد می‌شد. او در نشست خبری مشترک با روحانی در روز چهارشنبه، تا حدی در قامت همان منجی صحبت کرد. آبه در بخشی از سخنانش گفت:

" شاید حرف‌هایی که امروز می زنم گوش‌نواز نباشد، اما چون اینجانب آرزو دارم کمک و پشتوانه شما شوم این حرف‌ها را می‌زنم؛ در حال حاضر در منطقه خاورمیانه تنش رو به افزایش است و متخصصان هم به وقوع درگیری تصادفی اشاره می‌کنند، اما لازم است به هر قیمتی که شده جلوی وقوع درگیری گرفته شود و با تمرکز بر این مسئله سفر من به ایران انجام شده است؛ ضروری است ایران نقش سازنده خود را ایفا کند"

نخست‌وزیر ژاپن با بیان اینکه ایران از دیرباز کشوری بزرگ در منطقه بوده و باقی خواهد ماند، گفت:

"برای استقرار صلح و ثبات در خاورمیانه ضروری است تا ایران نقش سازنده خود را ایفا کند." [۲]

از سوی دیگر، در حالی که رئیس جمهور کشورمان در همین نشست خبری، از انتظار ایران برای روابط تجاری با ژاپن در از جمله "همکاری‌های مشترک و سرمایه‌گذاری ژاپن در جنوب ایران به‌ویژه در منطقه چابهار و سواحل مکران" سخن گفت، آیه سطح این همکاری‌ها (به طرزی کاملاً معنادار) به "همکاری در زمینه کمک به سیل‌زدگان و واردات دارو به ایران" فروکاست.

این «تهدید» تلویحی ایران از جانب کسی که با تبلیغات بسیار به عنوان مجرای «مذاکره» به ایران آمده بود، به گوش بسیاری از ایرانی‌ها خوش‌آهنگ نبود و برای اهل فن معلوم بود که ظاهراً در از سوی ترامپ و متحدانش بر همان پاشنه قدیمی «هویج و چماق» می چرخد، کما اینکه بلافاصله بعد از بازگشت ترامپ از سفر ژاپن، تحریم محصولات پتروشیمی ایران کلید خورد.

اما حضور نخست‌وزیر ژاپن در محضر رهبر انقلاب و بیانات قاطع حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، کاملاً معادلات را عوض کرد و هنوز ملاقات به نیمه نرسیده، زبان شینزو آبه، کاملاً تغییر کرد. آرامش و قاطعیت کلام رهبر انقلاب در مخاطب قرار دادن نخست وزیر ژاپن که در جملات صریح و بی‌ابهام متجلی شد، بر همگان آشکار کرد که مقام معظم رهبری به بازی «چماق و هویج» و «پلیس بد / پلیس خوب»، آمریکا و متحدانش با ایران، بیش از هر سیاستمدار دیگری در دنیا آگاه است.

در ابتدای این دیدار، نخست وزیر ژاپن خطاب به مقام معظم رهبری گفت: "من قصد دارم پیام رئیس جمهور امریکا را به جنابعالی برسانم. "

رهبر انقلاب اسلامی خطاب به نخست وزیر ژاپن فرمودند:

" ما در حسن نیت و جدی بودن شما تردیدی نداریم اما در خصوص آنچه از رئیس جمهور امریکا نقل کردید، من شخص ترامپ را شایسته مبادله هیچ پیامی نمیدانم و هیچ پاسخی هم به او ندارم و نخواهم داد."

در بخش بسیار مهمی از بیانات، رهبر انقلاب آشکارا آب پاکی را بر دستان نخست وزیر ژاپن ریختند که نظام جمهوری اسلامی، هیچ باکی از زبان تهدید ایالات متحده ندارد و ادبیات تهاجمی آمریکایی‌ها را چیزی جز «بلوف» و «معرکه‌گردانی» نمی‌دانند:

" مشکل ما با امریکایی‌ها موضوع تغییر رژیم نیست، زیرا آنها اگر چنین قصدی هم داشته باشند، قادر به اجرای آن نیستند، همانطور که رؤسای جمهور قبلی امریکا، در چهل سال گذشته، برای نابودی جمهوری اسلامی ایران تلاش کردند اما نتوانستند."

ایشان ادامه دادند:

" اینکه ترامپ می‌گوید قصد تغییر رژیم را ندارد یک دروغ است زیرا اگر می‌توانست این کار را انجام دهد، انجام می‌داد اما نمی‌تواند."

به عبارت دیگر، رهبر انقلاب با قدرت و قاطعیت تکلیف این مساله را روشن کردند که هیچ نوع «مذاکره» ای همراه با تداوم «زبان تهدید» وجود نخواهد داشت و کاخ سفید با این گونه ارسال قاصد، به هدف اصلی خود، یعنی وادار کردن جمهوری اسلامی ایران به دادن امتیاز نخواهد رسید.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، با اشاره به روند مذاکره با امریکایی‌ها در چارچوب برجام گفتند:

"بعد از توافق هسته‌ای، اولین کسی که برجام را بلافاصله نقض کرد، شخص اوباما بود، همان کسی که درخواست مذاکره با ایران کرده و واسطه هم فرستاده بود."

و نتیجه نهایی بیانات رهبری در دیدار با دوست و متحد ترامپ، شینزو آبه، این بود:

"این تجربه ما است و جناب آقای آبه بدانید که ما این تجربه (اعتماد به آمریکا) را تکرار نمی‌کنیم."

در نهایت باید گفت، مقام معظم رهبری در پیامی صریح و روشن به مقامات واشینگتن این مساله را روشن کردند که جمهوری اسلامی ایران، بازیگر سناریوی تکراری ترامپ برای استفاده از برگه «مذاکره با ایران» برای مصرف داخلی در آمریکا (با توجه به انتخابات سال آینده این کشور) نخواهد شد و بدون تغییرات روشن و عملی و عیان از تغییر رویکرد خصمانه آمریکا علیه ایران، دیگر خبری از هیچ نوع «مذاکره‌» ای نخواهد بود. در واقع صراحت و قاطعیت رهبری، حتی راه را بر هر گونه مذاکرات محرمانه یا پشت پرده را بست و هر گونه گفتگو را موکول به تغییر رفتار و رویکرد واقعی و جدی آمریکا نمود.

به نظر می‌رسد (دست‌کم از قرائن چنین برمی‌آید) که آبه نه برای میانجی‌گری و تسهیل مذاکره آمده بود و نه پیام درخور «بررسی» با خود داشت، بلکه به عنوان دوست و متحد ترامپ (در کنار نتانیاهو، بن سلمان، نارندرا مودی و مکرون)، تنها می‌خواست پنجره مذاکره با ایران را (همزمان با افزایش فشارهای اقتصادی و البته تهدیدات تلویحی) برای دوست خود ترامپ، باز نگه دارد تا به کار او در انتخابات ۲۰۲۰ بیاید و همزمان جلوی کاهش تعهدات ایران در برجام (در چارچوب حق مشروع ایران برای اقدام متقابل در برابر نقض عهد) را بگیرد. پاسخ محکم و قاطع رهبری، این برنامه مشترک ترامپ-آبه را برهم زد و به نظر می‌رسد که از این به بعد تا زمان تغییرات عملی و محسوس در رفتار و رویکرد واشینگتن در برابر جمهوری اسلامی ایران، دیگر هیچ نوع مذاکره‌ای در کار نخواهد بود.

حالا توپ در زمین واشینگتن است.