سرویس جهان مشرق- کابوس حمله شبانه به تأسیسات نفتی آرامکو هنوز که هنوز است دست از سر آل سعود برنمی‌دارد. کوه عرضه سهام آرامکو به بورس، حالا موش زاییده و بمب خبریِ آن پیش از آنکه ریاض بتواند سهام آرامکو را عرضه کند، ترکید. برنامه آل سعود برای کسب درآمد هنگفت به اسم خصوصی‌سازیِ بخشی از سهام بزرگترین شرکت نفتی جهان، حالا با تردیدهای جدی روبرو شده است.

بن سلمان در رؤیای خصوصی‌سازی

سال ۲۰۱۶ میلادی بود که ولیعهد عربستان با اعلام طرحی مبنی بر عرضه شرکت آرامکو به بورس با ارزش تخمینیِ‌ ۲ تریلیون دلار، بازار جهانی را شوکه کرد. این شوک، نه فقط بابت عرضه سهام یک شرکت بزرگ، بلکه بیشتر بابت تخمین او بود. ۲ تریلیون دلار یعنی دو برابرِ ارزشمندترین شرکت‌های جهان مانند Microsoft.

ظاهراً بن سلمان که برای عرضه این سهام، شرکت‌های آمریکایی جی‌پی‌مورگان و مورگان استنلی را استخدام کرده، قصد داشت این پول را برای سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصادی هزینه کند تا به چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان برای تنوع‌بخشی به منابع بودجه نزدیک شود. بعدتر تحلیلگران اقتصادی به رقم ۱.۵ تریلیون اشاره کردند و تخمین بلومبرگ حتی پایین‌تر از این‌ها است؛ حدود ۱.۱ تریلیون برای کل آرامکو.

طرح عرضه سهام اولیه آرامکو نهایتاً به عرضه ۵ درصدی تقلیل یافت تا رکوردشکن باشد. رکورد دست شرکت علی‌بابا است با ۲۵ میلیارد دلار و تعیین ۵% ظاهراً با همین هدف بود که با ارزش ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار بتواند رکورد را بزند. اما سران سعودی باز هم تردید کردند و نهایتاً اعلام کردند ۱ تا ۲% از سهام شرکت را در تابستان عرضه خواهند کرد که تخمین ارزش آن بین ۲۰ تا ۴۰ میلیارد دلار است.

پیامدهای حمله پهپادی

بعد از حمله ۱۴ سپتامبر به تأسیسات بقیق در شرق عربستان، قیمت نفت بیشترین صعودِ یک‌روزه خود طی دهه گذشته را تجربه کرد، نیمی از فروش نفت آرامکو تعلیق شد و نتیجتاً عرضه سهام نیز به تأخیر افتاد. بعد از حمله پهپادی، ایالات متحده ذخایر راهبردی خود را بالاخره گشود و به بازار عرضه کرد و همین مسأله موجب کاهش قیمت نفت شد. اساساً طی یک سال اخیر قیمت نفت شاهد کاهش ۲۶ درصدی بوده است. بنابر این آرامکو از بیم تأثیرِ کاهش قیمت نفت بر کاهش ارزش سهام خود اعلام کرد ۲۰ اکتبر سهام خود را عرضه خواهد کرد.

اما چند روز پیش خبر رسید که بار دیگر عرضه اولیه سهام آرامکو به تأخیر افتاده است. این بار، یک منبع مطلع به سی‌ان‌ان خبر داده که آرامکو تصمیم گرفته حساب‌های سه ماهه سوم ۲۰۱۹ را منتشر کند تا نشان بدهد حمله ۱۴ سپتامبر تأثیر چندانی نداشته است. در واقع سعودی که تا کنون برای جلب سرمایه‌گذاران از سپرهای دفاعی خود حول تأسیسات نفتی سخن می‌گفت، حالا احتمال حمله مجدد در آینده را نمی‌تواند رد کند و فقط می‌خواهد به سرمایه‌گذاران اطمینان دهد در هر صورت به سود خواهند رسید.

عرضه عجله‌ای ۵ درصد در دو مرحله

ریاض عرضه اولیه ۱ تا ۲ درصد از سهام آرامکو را ابتدا در بورس داخلیِ «تداول» ریاض انجام خواهد داد و باقیِ ۵ درصد را در بازارهای بین‌المللی عرضه خواهد کرد. البته عرضه در بازارهای بین‌المللی مشکلات خودش را دارد. مثلاً حضور در بورس نیویورک به قربانیان تروریسم اجازه خواهد داد طبق قوانین آن ایالت علیه آرامکو به عنوان منبع مالی اقدامات دولت عربستان شکایت کنند.

گمانه‌هایی در مورد شرکت‌های خریدار سهام آرامکو مطرح شده است: شرکت مالزیایی Petroliam Nasional Bhd ، شرکت‌های چینی Sinopec Group  و National Petroleum Corp، صندوق روسی Direct Investment Fund و دفتر سرمایه‌گذاری ابوظبی (ADIA).

ریاض برای جذب بیشترِ سرمایه‌گذاران تغییراتی در ساختار این شرکت داده، زیرا اکنون بیشترِ درآمد آن خرج مالیات و بازپرداخت امتیازات دولتی می‌شود که نمی‌تواند چندان جذاب باشد. با این حال شرکت‌های سرمایه‌گذار هنوز می‌دانند:

• آرامکو شدیداً تحت اختیارات و نفوذ دولت عربستان و اقتضائات سیاسی-امنیتی آن است. این مسأله به نوبه خود موجب افزایش ریسک، نفوذ شاهزاده‌ها و کاهش شفافیت حساب‌ها خواهد بود.
• عربستان هنوز به جنگ یمن پایان نداده و حوثی‌ها هر زمان ممکن است بار دیگر تأسیسات نفتی عربستان را زیر آتش بگیرند.
• سمن‌های محیط زیستی (NGOs) که بعضاً تحت حمایت احزاب اروپایی قرار دارند، فعالیت تازه‌ای را آغاز کرده‌اند تا شرکت‌های خارجی را از رقابت در سرمایه‌گذاری برای آلودن زمین منصرف کنند. تولید و مصرف نفت، از منابع اصلی گرم‌شدن کره زمین است.

جمع‌بندی

صنعت نفت، آن هم استخراج آن چندان چشم‌انداز مثبتی در فضای رشد فناوری‌های جدید ندارد. سران عربستان این را می‌دانند و می‌دانند وضع برای آرامکو از جهاتِ دیگری نیز تیره و تار است. هر چه می‌گذرد، تنش در منطقه افزایش می‌یابد، ضعف سیاسی و اقتصادی عربستان بیش از پیش آشکار می‌شود و مشتری‌های آرامکو اتاق را خالی می‌کنند. بنابر این سعودی‌ها برای عرضه سهام آرامکو عجله دارند تا آنچه به قول ترامپ، تنها دارایی آنها است، یعنی پول خود را افزایش دهند.
منابع

https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Is-This-The-End-Of-The-Aramco-IPO.html

https://edition.cnn.com/2019/10/17/investing/saudi-aramco-ipo-delay-attack/index.html

https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-10-08/why-aramco-s-stop-start-ipo-is-no-ordinary-share-sale-quicktake

https://www.investopedia.com/terms/i/ipo.asp