به گزارش مشرق، خلیج‌فارس این دریای بی‌کران، این دریای جوان، این دریای پر خیروبرکت، این مسیر پرتردد تجارت و بازرگانی، این مأمن انواع آبزیان مأکول و غیرماکول، این منبع عظیم نفت و گاز و این روزی‌ده بی‌منت این روزها حال‌وروز خوشی ندارد.
خلیج‌فارس را دریای جوان می‌خوانند؛ ولی علی‌رغم عمر کوتاهش، خیلی زود به سمت پیری حرکت کرده است و منابع فسیلی آن رو به کاهش است، آبزیانش یا منقرض شده‌اند و یا تعدادشان بسیار کم شده است، آبش را آلوده کرده‌اند و هر چیزی برای بازنشسته شدن این دریا لازم است را سرعت بخشیده‌اند.
ببینید:
فیلم/ روش قدیمی صیادان برای شکار ماهی
خلیج‌فارس دارای محیط زیستی غنی و کم‌نظیر است؛ مأمنی برای آبزیانی که سال‌ها در این خلیج زیسته‌اند ولی حالا دیگر جایی در خانه خود ندارند و یا از بین رفته‌اند و یا اینکه دست بشر در کار است تا آن‌ها را از بین ببرد.
خلیج‌فارس دارای مساحت بیش از ۲۳۷ هزار کیلومترمربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌آید.
خلیج‌فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می‌شود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج‌فارس هستند.
ویژگی‌های کم‌نظیر خلیج فارس
خلیج‌فارس ویژگی‌های خاصی دارد و ازنظر محیط‌زیست دارای اهمیت بالایی است؛ تداوم زندگی و حفظ تنوع بالای آبزیان نیازمند توجه ویژه برای حفظ این گونه‌ها است و باید تلاش شود که مخاطرات این حوزه به‌شدت کاهش یابد.
هماهنگ‌کننده منطقه‌ای راپمی (خلیج‌فارس و دریای عمان) با اشاره به اهمیت بسیار بالای خلیج‌فارس اظهار داشت: خلیج‌فارس عمر زیادی ندارد و دریای جوان نامیده می‌شود.
دکتر حسن محمدی به دیگر ویژگی‌های خلیج‌فارس اشاره کرد و ادامه داد: خلیج‌فارس عمق زیادی ندارد، شوری بسیار بالایی دارد، نوسانات شدید درجه حرارت دارد، تبخیر بالایی دارد و نزولات جوی آن پایین است، جابجایی آب در آن بسیار کند است و آلاینده‌ها تأثیر بسیار زیادی در آن دارد.
این ویژگی‌ها شرایط خاصی را در خلیج‌فارس فراهم کرده است و این منطقه محل زندگی و رشد گونه‌های خاصی از آبزیان است که تغییر در شرایط آن‌ها طی سال‌های اخیر زندگی را برای این آبزیان سخت کرده است.
نفت و سازه‌ها چالش اساسی در خلیج فارس
معاون محیط‌زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به اهمیت بالای خلیج‌فارس اشاره کرد و اظهار داشت: از نظر زیست‌محیطی و تنوع زیستی شاهد وضعیت خاصی در خلیج‌فارس هستیم و آب‌سنگ‌های مرجانی و جنگل‌های حرا از اکوسیستم‌های مهم این منطقه هستند.
احمدرضا لاهیجان‌زاده با بیان اینکه در سال‌های گذشته شاهد چالش‌های اساسی در حوزه خلیج‌فارس بوده‌ایم و آلودگی‌هایی وارد خلیج‌فارس شده است افزود: حضور تأسیسات نفتی، عبور لوله‌ها و تردد شناورها مشکلاتی را ایجاد کرده است.
وی از دیگر مخاطرات در خلیج‌فارس به استحصال دریا، صید غیرمجاز و روش‌های نامتعارف صید، تخلیه فاضلاب‌های صنعتی و خانگی خصوصاً از طریق پتروشیمی‌ها و شرکت‌های نفتی اشاره کرد.
هماهنگ‌کننده منطقه‌ای راپمی یکی از چالش‌های مهم در خلیج‌فارس را نفت دانست و اضافه کرد: خلیج‌فارس قربانی سه جنگ ویرانگر بوده است و این جنگ‌ها همه معادلات را به هم زد و همه بودجه‌ها و ارزیابی‌ها را به هم ریخت و امروز وارث سه دهه تخریب در خلیج‌فارس هستیم.
محمدی با اشاره به اینکه طی سه دهه اخیر ۷۰ درصد از خلیج‌فارس دچار تغییرات اساسی شده است، تصریح کرد: ساخت سازه‌های مختلف در خلیج‌فارس ازجمله شهرک‌ها در سواحل جنوبی و ورود فاضلاب تصفیه نشده به دریا و برداشت بی‌رویه از آب دریا ضربه‌های اساسی به خلیج‌فارس وارد کرده است.
نابودی گونه مهم در خلیج فارس
مرجان‌ها از گونه‌های بسیار مهم آبزیان بوده که در خطر نابودی هستند. بیش از ۱۱۱ گونه مرجان تاکنون شناسایی‌شده است که ۱۰۳ گونه در ایران مشاهده‌شده است و اکنون در خطر نابودی هستند.
مهدی بلوکی رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط‌زیست دریایی با اشاره به روند نابودی مرجان‌ها در خلیج‌فارس اظهار داشت: آلودگی‌های نفت و گاز، جنگ منطقه‌ای، حمل‌ونقل دریایی، از بین رفتن زیستگاه‌های دریایی مهم‌ترین تهدیدها است.
نابودی ۷۰ درصد مناطق مرجانی
بر اساس مطالعات BURT، تا سال ۲۰۱۴ حدود ۷۰ درصد از مساحت ۳۸۰۰ کیلومترمربعی مناطق مرجانی خلیج‌فارس از بین رفته است. در سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۲ یعنی در دوران جنگ ایران و عراق بیشترین ضربه‌ها به خلیج‌فارس وارد شد.
ماهیگیری با قلاب و دام، صید بی‌مهرگان مانند میگو، حضور توریست‌ها و غواصان در مناطق مرجانی، تأثیرات ناشی از لنگر شناورها، جمع‌آوری مرجان‌ها، عبور خطوط نفت و گاز، ساخت‌وسازهای عظیم صنعتی، آلودگی فاضلاب‌های صنعتی، کدورت ناشی از فعالیت صنعتی، پساب تأسیسات آبزی‌پروری و خشک‌کردن دریا از مهم‌ترین تهدیدات علیه مرجان‌ها است.
رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط‌زیست دریایی خاطرنشان کرد: بیشترین تعداد تهدیدها مربوط به ماهیگیری با قلاب و دام، تأثیرات ناشی از لنگر و ساخت اسکله و بندر است.
لزوم حفظ زیستگاه‌های مرجان‌ها
بلوکی اضافه کرد: منطقه‌ای حدود هزار هکتار از مناطق مرجانی ایران از بین رفته است. در شهرستان عسلویه حدود ۳۶۰ هکتار منطقه مرجانی از بین رفته است. در خارگ ۱۸۰ هکتار مرجان از بین رفته است.
وی با تأکید بر اینکه باید زمینه حفظ مرجان‌های موجود و توسعه آن‌ها را فراهم‌سازیم تصریح کرد: ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی، افزایش جریمه برداشت‌ها، دور کردن توریست‌ها از مرجان‌ها، توسعه مناطق مرجانی، جمع‌آوری تورهای رهاشده و… از راهکارهای حفظ مناطق مرجانی است.
رئیس گروه اکولوژی دریا معاونت محیط‌زیست دریایی گفت: افزایش آموزش به جوامع محلی، وضع قوانین سخت‌گیرانه و افزایش جرایم زیست‌محیطی، انجام مطالعات زیست‌محیطی، تقویت گشت‌های دریایی و مقابله با متخلفان، ایجاد سازوکار دریافت گاهی سبز برای غواصان و ترغیب بخش خصوصی به ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی از دیگر راهکارها است.
۲۴۰ گونه مهم و زیستگاه دریایی در معرض انقراض
هماهنگ‌کننده منطقه‌ای راپمی (خلیج‌فارس و دریای عمان) با اشاره به اینکه میزان تولید آب‌شیرین‌کن در خلیج‌فارس روزانه بیش از ۲۰ میلیون مترمکعب است، افزود: میزان تولید آب از دریا سالانه هشت درصد افزایش می‌یابد و تا سال ۲۰۵۰ به ۸۰ میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید که آسیبی جدی محسوب می‌شود.
دکتر حسن محمدی در ادامه، ساخت واحدهای جدیدی نیروگاهی در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس را از دیگر تهدیدها دانست و گفت: خطر نشت مواد رادیواکتیو به دریا از تهدیدات مهم محسوب می‌شود.
افزایش دمای خلیج فارس ۳ برابر متوسط جهانی
وی با اشاره به اینکه ۲۴۰ گونه مهم و زیستگاه دریایی در معرض انقراض داریم، خاطرنشان کرد: لاک‌پشت‌های دریایی در معرض تهدید جدی هستند و مشخص نیست که باید به کجا پناه ببرند.
هماهنگ‌کننده منطقه‌ای راپمی (خلیج‌فارس و دریای عمان) با اشاره به اینکه افزایش دمای آب در خلیج‌فارس سه برابر متوسط جهانی است، ادامه داد: سواحل منطقه دارای سطح بسیار پایینی هستند و برای سواحل هیچ‌گونه حفاظ و یا دیوار ساحلی نداریم.
محمدی بیان کرد: مدل دیجیتالی جهانی آب نشان می‌دهد که تا پایان قرن، تمام جنوب عراق زیر آب می‌رود، جزایر کویت غرق می‌شوند، قطر جزیره می‌شود و بیشتر دوبی و ابوظبی و جنگل‌های حرا در ایران زیر آب می‌روند.
لزوم مقابله جدی با آلودگی‌های دریایی
ضیاءالدین الماسی مدیرکل دفتر بررسی آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز به تأثیر عوامل مخرب بر محیط‌زیست دریایی اشاره کرد و اظهار داشت: زباله‌های جامد از مهم‌ترین آلودگی‌های دریایی هستند.
وی با اشاره به اینکه پلاستیک تجزیه‌ناپذیر بخش بزرگ و خطرناک آلودگی دریا است خاطرنشان کرد: قطعات بسیار زیاد پلاستیک در سواحل و سطح آب غوطه‌ور هستند و سالانه ۱۰۰ هزار پستاندار دریایی و ۲ میلیون پرنده دریایی با خرده‌های پلاستیک از بین می‌روند.
الماسی با اشاره به وقوع ۱۵ حادثه نفتی طی سال جاری و ورود آلودگی‌ها به دریا، ادامه داد: این معضلات شامل نشت نفت از اسکله‌ها، قاچاق سوخت و ریختن گازوئیل و حوادث کشتی‌های حامل مواد نفتی بوده است.
وی با تأکید بر لزوم تلاش جدی برای کنترل و پیشگیری و آمادگی برای واکنش در شرایط اضطراری افزود: از سه سال پیش بازرسی سکوهای نفتی در دستور کار قرارگرفته و شرایط به لحاظ فرسودگی تجهیزات و انجام اقدامات فوری بررسی می‌شود.
مدیرکل دفتر بررسی آلودگی‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست از بررسی وضعیت آمادگی بنادر برای مقابله با حوادث دریایی خبر داد و گفت: تلاش می‌شود برای پیشگیری و مقابله با آلودگی نفتی اقدامات لازم صورت گیرد.
باوجود افزایش تعداد سازمان‌ها و تشکل‌های زیست‌محیطی و کنوانسیون‌های بین‌المللی و فعالیت انجمن‌های مختلف در این زمینه، بازهم شاهد تشدید روند تخریب محیط‌زیست دریایی هستیم.
کشورهای مختلفی در تخریب محیط‌زیست دریایی شریک هستند و مسائل اقتصادی، تأمین معیشت و درآمد از دریا باعث شده تا روزبه‌روز حفظ محیط‌زیست اسیر مسائل اقتصادی شود.
می‌طلبد که قوانین سخت‌گیرانه بین‌المللی برای حفظ محیط‌زیست دریایی در دستور کار قرار گیرد تا شاهد توقف روند تخریب خلیج‌فارس و یا حداقل کاهش سرعت تخریب‌ها باشیم و بتوانیم خلیج‌فارس را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم.
۲۳:۱۵ - ۱۳۹۸/۱۰/۰۳
