مشرق- پیامبر اکرم فرمودند: أسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً کُفرانُ النِّعْمَةِ
کفران نعمت، سرعت‌بخش‌ترین گناه، در فرود آوردن عقوبت الهی است.
۱. مفهوم شکر نعمت:
شکر در لغت به معنای شناخت نعمت و سپاسگزاری از منعم است؛ شکرگزاری با قلب، زبان و عمل.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «مَنْ اَنعَمَ اللهُ علَیهِ بنِعمةٍ فَعَرَفها بِقلبِهِ فَقَد اَدّی شُکرها؛ هر کس نعمت خدا را با دل بشناسد، شکرش را ادا کرده است.»
و نیز می‌فرماید: «شکرُ النِّعمةِ اجتِنابُ المحارِمِ و تمام الشُّکرِ قَولُ الرَّجلِ: الحمدُ للهِ رَبِّ العالَمینَ؛ شکر نعمت، دوری از کارهای حرام است و شکر کامل، گفتنِ «الحمد للِّه ربِّ العالَمینَ» است.»
۲. ارکان شکر نعمت
شکر سه رکن دارد:
۱. معرفت: شناخت صاحب نعمت با همه اوصافِ درخور او و نیز شناخت اصل نعمت از جهت نعمت بودن. تمامیت و کمال این شناخت به این است که بنده تمامی نعمت‌ها را از جانب خدا بداند و اینکه منعم حقیقی او است و همه واسطه‌ها مطیع حکم او و مسخر امر اویند.
۲. تعظیم و خضوع: حالت تعظیمی که از شناخت حاصل میشود یا همان خضوع و فروتنی و خشنود شدن از نعمتهای الهی از این جهت که هدیه‌ای از جانب منعم و بیانگر لطف و عنایت او نسبت به بنده‌اش می‌باشد.
۳. اطاعت و عبودیت: نتیجه ی عملی خضوع؛ یعنی عمل به قلب، زبان و دیگر اعضای بدن (جوارح) تلق می‌گیرد. عمل قلب، قصد تعظیم و ستایش منعم و تفکر در مخلوقات و کارها و آثار لطف او است. عمل زبان اظهار تعظیم و ستایش خدای متعال و دعوت به معروف و بازداشتن از منکر و مانند آن است. عمل جوارح، استفاده از نعمتهای ظاهری و باطنی او در طاعت و عبادت و خودداری از به کارگیری آنها در معصیت و نافرمانی او است. البته توفیق شکر، خود نعمتی است که موجب شکر دیگری می‌گردد؛ از این رو، نهایت شکر، اعتراف به ناتوانی از آن است.
۳. آثار شکر نعمت:
الف. دستیابی به نعمتهای الهی:
عن رسول الله صلی الله علیه و آله قال: «إنَّ لِلنِّعَمِ أوابِدٌ کَأوَابِدِ الوَحشِ فَقَیدُوها بِالشُّکرِ؛ (21) نعمتهای الهی فرار کننده هستند همان طوری که حیوانات وحشی فرار می‌کنند؛ پس آنها را با شکرگزاری به دام اندازید.»
ب. تقدم در بهره‌مندی از وصال:
عن النبی صلی الله علیه و آله قال: «أوَّلُ مَن یدعی إلی الْجَنَّةِ الْحَمّادُونَ الَّذینَ یحْمَدُونَ اللهَ فِی السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ؛ (22) نخستین کسانی که به بهشت خوانده می‌شوند، بسیار حمد کنندگانند؛ [یعنی،] کسانی که پروردگار خود را در شادمانی و اندوه شکر می‌گزارند.»
۴. شکر؛ سنت و انتخاب ناگزیر عقل:
در احوال پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله (عاقلترین بندگان) نگاشته‌اند: برای شکرگزاری به درگاه پروردگار آن قدر به نماز و عبادت نیمه شب می‌ایستاد که چهره‌اش زرد و پاهایش ورم می‌کرد. روزی شخصی (عایشه) به آن حضرت عرض می‌کند: چرا خود را این قدر به زحمت می‌اندازید؟ در پاسخ می‌فرماید: «أفَلا أکُونُ عَبْداً شَکُوراً؛ (23) آیا بنده شکرگزار خداوند نباشم.»
۵. آسیب غفلت از شکرگزاری:
عن رسول الله: «أسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً کُفرانُ النِّعْمَةِ؛ (24) سریع‌ترین گناهان از نظرعقوبت [و کیفر] کفران نعمت است.»
.
شکر نعمت، نعمتت افزون کند
کفر، نعمت از کفت بیرون کند.
