سرویس جنگ نرم مشرق - فارین پالیسی در مقاله‌ای به ناکارآمدی سیاست‌های ترامپ در قبال ایران پرداخت و نوشت: دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا روز ۵ ژوئیه گفت ایران برای «دستیابی به یک توافق بزرگ» نباید تا بعد از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا منتظر بماند، بلکه می‌تواند همین حالا به «توافق بهتری» با وی دست یابد. اظهارات ترامپ یک هفته بعد از تبادل زندانی میان دو کشور صورت گرفت. در جریان مبادله زندانیان، مایکل وایت عضو سابق نیروی دریایی آمریکا توسط ایران آزاد شد و آمریکا نیز دکتر مجید طاهری آمریکایی ایرانی‌تبار را از زندان آزاد کرد. با این حال، با اینکه ترامپ شاید بخواهد با ایران مذاکره کند و شهرت و آوازه خودخوانده خود به عنوان یک معامله‌گر کارکشته را تا قبل از انتخابات آمریکا پررنگ‌تر سازد، اما سیاست «فشار حداکثری» وی تقریباً شانس دیپلماسی میان ایران و آمریکا را طی ماه‌های آتی از بین برده است.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

اقتصاد ایران برخلاف امیدواری و انتطار واشنگتن سقوط آزاد نکرد

این نشریه آمریکایی با اشاره به اینکه ایران در برابر فشارهای آمریکا تاب آورده است می‌نویسد: با اینکه بسیاری از مردم عادی ایران دچار رنج و زحمت شده‌اند، اما اقتصاد این کشور برخلاف امیدواری بسیاری در واشنگتن به مرحله سقوط آزاد نرسیده است. در عوض، ایران علائمی دال بر بهبود اقتصادی از خود نشان داده و تولید و اشتغال در داخل رو به افزایش گذاشته است. بنا بر گفته عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی ایران، تولید ناخالص داخلی غیرنفتی ایران پارسال ۱/۱ درصد رشد داشت. سعید لیلاز اقتصاددان برجسته ایرانی نیز معتقد است اقتصاد این کشور قادر است همه‌گیری ویروس کرونا را پشت سر بگذارد و طی سال جاری رشد اقتصادی را علیرغم شیوع ویروس تجربه کند.

تصمیمات ترامپ ناخواسته یا عامدانه احتمال دیپلماسی را از بین برده‌اند

فارین پالیسی معتقد است رجزخوانی‌ها و اقدامات خصمانه آمریکا موجب نشده‌اند که ایران به سمت توافق متمایل شود، اما موجب تضعیف آن دسته مقامات ایرانی شده که از مذاکره با آمریکا حمایت می‌کردند. تصمیمات سیاستی ترامپ ناخواسته یا عامدانه احتمال دیپلماسی را از بین برده‌اند. هزینه بالقوه دفاع از مذاکره در تهران اکنون بسیار بالاست. این امر در قالب نحوه واکنش مقامات ایرانی به مبادله اخیر زندانیان نمود پیدا کرده است.

این گزارش می‌افزاید: علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی از نهادهای سطح بالای تصمیم‌گیری در ایران در پاسخ به پیشنهاد ترامپ در خصوص توافق اظهار داشت:

«مبادله زندانیان نتیجه مذاکره نبوده و هیچ مذاکره‌ای هم در آینده انجام نخواهد شد.» اظهارات شمخانی بازتاب‌دهنده یک خط منسجم در تهران است: مذاکره با آمریکا موضوعیت ندارد. حتی جواد ظریف وزیر امور خارجه میانه‌روِ رئیس‌جمهور حسن روحانی و علی ربیعی سخنگوی دولت اکنون معتقدند مبادله زندانی می‌تواند بدون مذاکره اتفاق افتد.

اوضاع همین چند ماه پیش کاملاً متفاوت بود. تنها باری که آمریکا و ایران قبل از این در دوره ریاست جمهوری ترامپ اقدام به تبادل زندانی کردند مربوط به ماده دسامبر ۲۰۱۹ است که در جریان آن ایران ژیو وانگ دانشجوی دکترای دانشگاه پرینستون را در ازای مسعود سلیمانی دانشمند ایرانی آزاد کرد. برخلاف مبادله اخیر وایت و طاهری، تبادل صورت گرفته در ماه دسامبر با دیدارهای بلندپایه میان مقامات ایران و آمریکا همراه بود که نمونه نادری از گفتگوهای دوسویه میان آمریکا و ایران در دولت ترامپ به شمار می‌رفت. آمریکا بار دیگر خواستار چنین دیداری شده، اما مقامات ایران اکنون دولت ترامپ را به کارشکنی بر سر راه تلاش‌های دیپلماتیک متهم می‌کنند.

لفاظی‌های روحانی در زمان تبادل زندانیان در ماه دسامبر حکایت از آن داشت که وی بیشتر از بقیه پذیرای دور جدیدی از مذاکرات با آمریکاست. روحانی پیشاپیشِ مبادله زندانیان به صراحت اعلام کرد تهران گفتگو را مردود نمی‌شمارد و مذاکرات باید «انقلابی» باشد. سپس در ماه دسامبر، روحانی به ژاپن سفر کرد، سفری که به گفته رسانه‌های ژاپنی، واشنگتن نسبت به آن چراغ سبز نشان داده بود. در آن زمان حدس و گمان‌هایی مطرح شدند مبنی بر اینکه سفر مذکور می‌تواند به یک «توافق کوچک» میان آمریکا و ایران منجر شود. رسانه‌های ایران گزارش دادند که ژاپن می‌تواند در خصوص واردات نفت از ایران و آزادسازی میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی مسدودشده متعلق به ایران از آمریکا معافیت دریافت کند. چنین توافقی می‌توانست موجب اعتمادسازی شود و پیش‌شرط روحانی برای مذاکره با ترامپ مبنی بر رفع تحریم‌ها را محقق سازد.

ترور سردار سلیمانی مذاکره با آمریکا را دست نیافتنی کرد

با این حال، هرگونه امیدواری مبنی بر اینکه فضای دیپلماتیک مثبت به وجود آمده در اواخر سال ۲۰۱۹ می‌تواند به پیشرفت دیپلماتیک میان آمریکا و ابران منجر شود، در اوایل ماه ژانویه با ترور [سردار شهید] قاسم سلیمانی فرمانده نظامی ایران به دست آمریکا از بین رفت. میلیون‌ها نفر در شهرهای ایران تجمع کردند و خواستار انتقام شدند.

روحانی در ماه فوریه با لحنی مبارزه‌جویانه اعلام کرد:

«آنها فکر می‌کردند با فشار حداکثری می‌توانند ما را در موضع ضعف بر سر میز مذاکره حاضر کنند... این هرگز اتفاق نخواهد افتاد.»

فضای سیاسی در ایران از آن زمان قویاً مخالف هرگونه مذاکره با آمریکا شده و تابوی مذاکره که تا قبل از مذاکرات هسته‌ای در جریان ریاست جمهوری ترامپ سال‌ها در ایران موجود بود، بار دیگر احیا شده است.

محمدباقر قالیباف رئیس جدید مجلس در اولین سخنرانی خود در مجلس اظهار داشت:

«مذاکره و مصالحه با آمریکا، کانون استکبار جهانی، بی‌فایده و مضر است. راهبرد ما در برخورد با آمریکای تروریست، تکمیل زنجیر انتقام خون شهید سلیمانی است.»

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: تسخیر کامل مجلس توسط محافظه‌کاران موجب تقویت روند به حاشیه رفتن اصلاح‌طلبانی نظیر روحانی و اطرافیانش می‌شود. این روند در پی برهم خوردن توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ توسط ترامپ کلید خورد. روحانی همه سرمایه سیاسی خود را وقف مذاکره بر سر توافق کرده بود و وعده داده بود که توافق هسته‌ای مزایای اقتصادی خوبی برای مردم ایران به ارمغان می‌آورد.

ترامپ دچار اشتباه شده است

فارین پالیسی در پایان اینگونه به مقامات آمریکایی هشدار می‌دهد که تغییر مسیر وزش بادهای سیاسی در سیاست خارجی ایران در آینده حائز اهمیت فراوان است. ترامپ اگر فکر می‌کند «فشار حداکثری» وی را به توافق با ایران نزدیک‌تر می‌کند، دچار اشتباه شده است. این سیاست موجب تسلیم یا فروپاشی ایران نمی‌شود، بلکه موجب تشدید خصومت‌ها میان آمریکا و ایران می‌شود و آمریکا را در آستانه جنگ در خاورمیانه قرار می‌دهد. ترامپ که در جریان رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۱۶ وعده خروج آمریکا از جنگ‌های پرهزینه خاورمیانه را داده بود، به دلیل تصمیم مبنی بر تشدید تنش با ایران، طی ما ژوئیه گذشته و بار دیگر در ماه ژانویه نزدیک بود وارد جنگ با ایران شود.

ترامپ باید فشار حداکثری را کنار بگذارد

در پایان این گزارش آمده است: یک رویکرد دیگر نیز امکان‌پذیر است، اما مستلزم آن است که ترامپ فشار حداکثری را کنار بگذارد و اعتماد لازم را جهت مذاکرات موفق به وجود بیاورد. روابط بین‌الملل و بازار املاک با یکدیگر فرق دارند. با زورگویی و سروصدا راه انداختن نمی‌توان توافقات را جوش داد. این امر از طریق احترام متقابل و توافق «برد-برد» امکان‌پذیر است. ترامپ خودش را یک معامله‌گر کارکشته معرفی کرده است، اما در آستانه انتخابات ماه نوامبر هیچگونه موفقیتی در حوزه سیاست خارجی به نام خود ثبت نکرده است. او اگر می‌خواهد چیزی شبیه یک میراث مثبت در حوزه سیاست خارجی از خود به جای بگذارد، باید از مسیر جنگ خارج شود و به مسیر مذاکره با ایران پای بگذارد.