به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در جریان مراسم گرامیداشت ۳۱ مرداد روز صنعت دفاعی، طبق رسم سالهای اخیر شاهد رونمایی از چند دستاورد دفاعی مهم بودیم که یکی از مهمترین محصولات معرفی شده، موشک تاکتیکی زمین به زمین جدیدی بود که به یاد شهید بزرگوار سپهبد حاج قاسم سلیمانی، نام گذاری شده است. در ناگ هکلی، این موشک ادامه دهنده مسیر موفق و چشمگیر خانواده سری فاتح ۱۱۰ است که در چند سال اخیر تبدیل به بخش مهمی از خانواده موشکی کشور ما شده.

در ادامه نگاهی به روند توسعه این خانواده موشکی موفق و اثرگذار و همچنین بررسی برخی ویژگی های مهم آن خواهیم داشت.

بیشتر بخوانید:

عضو جدید خانواده فاتح سبک‌تر و چابک‌تر از گذشته/ تولید نسل جدید موشک‌های سپاه با مواد مرکب

جهش برد موشک‌های سپاه با «رعد ۵۰۰» محقق شد/ ایران با نقشه راه رهبر انقلاب به «موشک‌های هایپرسونیک» رسید +فیلم

آنچه امروزه به عنوان فاتح ۱۱۰، ذوالفقار، شهید حاج قاسم، خلیج فارس و هرمز و برخی نام های مهم دیگر شناخته می شود نتیجه سرمایه گذاری سنگین نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشورمان از دهه ۷۰ شمسی به بعد روی افزایش دقت موشک های بالستیک و خصوصا توسعه یک سلاح در این کلاس و در مدل تاکتیکی بود. آنچه صنعت دفاعی ایران برای این پروژه انتخاب کرد راکت های زمین به زمین زلزال بود که از سلاح های اولیه تولید داخل در سالهای بسیار دور به حساب می آمد.

یک راکت با کالیبر حدود ۶۱۰ میلی متری و سوخت جامد که در رده سلاح های توپخانه راکتی طبقه بندی شده و در حقیقت در آن دوره سلاحی با دقت کم و برای شلیک در حجم بالا برای حمله به تاسیسات بزرگ دشمن یا تجمع های آنها در مساحت زیاد به حساب می آمد.

راکت زلزال

استفاده از سوخت جامد در این راکت باعث شده بود که این موشک، سلاحی با قابلیت انبارداری طولانی و آماده شدن سریع برای حمل و شلیک باشد. مشکل اصلی در این خصوص دقت بود و در این جا بود که یکی از طولانی ترین و شاید بهترین پروژه های دفاعی تاریخ ایران آغاز شد. در آن دوره مشخصا دسترسی به سیستم های هدایت ماهواره ای در استانداردهای نظامی برای کشور ما امری ناممکن بود و به همین دلیل بیشتر انرژی و توان در داخل صرف توسعه سیستم های ژیرسکوپی نسل جدید شد که کمک زیادی در افزایش دقت موشک ها خواهند داشت.

موشک فاتح ۱۱۰

ژیروسکوپ اولین بار در ۱۸۱۷ میلادی توسط یک فرد آلمانی به نام یوهان بوهننبرگر ساخته شده است. رفتار یک ژیروسکوپ می‌تواند به سادگی با توجه به رفتار چرخ جلوی دوچرخه درک می‌شود. اگر چرخ از محور عمود به سمت چپ متمایل شود لبه جلوی چرخ هم به سمت چپ می‌چرخد. به عبارت دیگر چرخش روی یک مورد چرخ چرخان، چرخش در محور سوم را موجب می‌شود. مدل های اولیه ژیروسکوپ بر اساس حرکت چند میله و حلقه چرخان قرار داشت و با پیشرفت علم مدل های جدید تری از آن به بازار آمد. از مدل های مختلف ژیروسکوپ می توان به مدل های با یک درجه آزادی، ژیروسکوپ با دو درجه آزادی، مدل DTG، ژیروسکوپ های مدل لیزری و فیبر نوری اشاره کرد.

ژیروسکوپ های مدل لیزری و فیبر نوری تقریبا پیشرفته ترین مدل های این وسیله در حال حاضر هستند و در اکثر وسایل نیاز به هدایت مثل هواپیماها، کشتی ها و موشک ها مورد استفاده قرار می گیرند. در حقیقت مدل فیبر نوری یک گام از گونه لیزری نیز پیشرفته تر است. با این دو مدل بیشتر آشنا می شویم.

ژیروسکوپ های لیزری دارای هیچ جسم تحرکی که ایجاد اندازه حرکت خطی یا زاویه ای کند، نیستند. لکن از آنجا که کاربرد آن شبیه ژیروسکوپ های معمولی برای اندازه گیری دوران است، آن را در زمره ژیروسکوپ های رده بندی میکنند. در این ژیروسکوپ، از دو پرتو نورلیزر در یک مسیر بسته و در دو جهت مخالف استفاده می شود که نخستین نمونه تجاری آن در هواپیماهای بوئینگ ۷۵۷ و ایرباس ۳۱۰ بکار رفته است. مزیت آن، درقابلیت اطمینان بیشتر، دامنه دینامیکی وسیع ترو مقاومت خوب در مقابل شتاب های زیاد است.

نوعی از ژیرسکوپ لیزری

ژیروسکوپ های فیبر نوری تحقق یکی از آخرین اندیشه های بشر در ساخت ژیروسکوپ است چراکه در نوع خود کوچک بوده و بطور آنی روشن میشود، عمر طولانی دارد، احتیاجی به خدمات نگهداری نداشته و در عین حال ارزان است. همچنین احتیاج به سامانه تعلیق طوقه ای ندارند. مبنای عملکرد این ژیروسکوپ، شبیه ژیروسکوپ لیزری است با این تفاوت که در آن به جای لیزر از یک نور پولاریزه استفاده میشود. این فناوری در اواسط دهه ی ۱۹۷۰ در دانشگاه یوتا ابداع شد.

نوعی از ژیرسکوپ فیبر نوری

این ژیروسکوپ ها به دلیل نداشتن قطعه متحرک در برابر فشار و لرزش های محیطی نیز دارای مقاومت بسیار بالایی هستند ولی در عین حال برای داشتن کارایی مطلوب نیاز به کالیبراسیون بسیار دقیقی نیز دارند .خوشبختانه در سالهای اخیر ژیروسکوپ های فیبرنوری در داخل کشور ما به صورت بومی طراحی و ساخته و پس از تولید انبوه تحویل نیروهای مسلح داده شده است. این سامانه در حقیقت یکی از مهم ترین دلایل افزایش قابل توجه دقت موشک های بالستیک ایران خصوصا سری فاتح و زیر مجموعه های آن بوده است.

نمایی از ژیرسکوپ تولید شده در ایران

روایتی از فاتح ۱۱۰ و خانواده پرافتخار آن

موشک های خانواده فاتح ۱۱۰ از اوایل سالهای دهه ۸۰ شمسی به افکار عمومی معرفی و در چندین مدل با همین نام و در نسل های مختلف وارد خدمت شد. موشک بالستیک ضد کشتی خلیج فارس و سری ضد رادار هرمز از اولین زیر مجموعه های مشتق شده از سری فاتح ۱۱۰ بودند که عمدتا با نگاه به بحث های ضد کشتی / ضد راداری و توسعه توانایی های ضد دسترسی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران توسعه پیدا کردند. ایران با فاتح ۳۱۳ به برد ۵۰۰ کیلومتر با این خانواده رسید و سلاحی در رده اسکندر روسی در بحث برد را وارد خدمت کرد.

با رونمایی از مدل هایی مثل ذوالفقار در حقیقت ایران سد برد ۵۰۰ کیلومتر برای این خانواده را شکست. دزفول دیگر موشک از این سری تسلیحاتی بود که با موفقیت برد خانواده فاتح را ۴ رقمی کرده و به عدد مهم ۱۰۰۰ رساند.

سامانه موشکی ذوالفقار

موشک خلیج فارس

پاسخ به حملات تروریستی گروه داعش به مجلس شورای اسلامی، حرم امام (ره) و رژه اهواز، تنبیه تروریست های شمال عراق و انتقام گیری از تروریست های سنتکام در عراق بخش هایی از پرونده اعضای خانواده فاتح بوده است. بعد از شهادت سردار سلیمانی و عملیات ضد تروریست های سنتکام در عین الاسد، یک عضو جدید از خانواده فاتح معرفی شد که رعد ۵۰۰ نام داشت. رعد ۵۰۰ اولین موشک ایرانی بود که در ساخت بخش عمده بدنه آن، از الیاف کربن استفاده شده بود. این حرکت با کاهش شدید وزن موشک در حقیقت گام بلند سپاه برای رسیدن به برد و سرعت بیشتر در اندازه ها و وزن های کوچک تر بود.

نقاط حساس فلسطین اشغالی در تیررس حاج قاسم

اما در نهایت به موشک شهید حاج قاسم می رسیم. جدید ترین عضو خانواده فاتح که ۱۴۰۰ کیلومتر برد داشته و مشخصا در صورت شلیک از مرزهای غربی کشور ما به راحتی توان رسیدن به نقاط حساس و استراتژیک سرزمین های اشغالی را دارد.

موشک شهید حاج قاسم - به افزایش قطر موشک دقت کنید

چندین نمای مختلف از موشک حاج قاسم در مراحل آماده سازی

یکی از کارشناسان سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع در خصوص این سامانه جدید این طور توضیح داده است:  این موشک سوخت جامد و مایل پرتاب از سرعتی معادل ۱۲ ماخ در حین ورود به جو زمین برخوردار است و سرعت لحظه اصابت آن نیز ۵ ماخ است. به گفته وی، موشک «شهید حاج قاسم سلیمانی» می‌تواند از هر سپر دفاع موشکی عبور کند با توجه به انواع سرجنگی هایی که این موشک دارد می تواند اهداف متعددی از استحکامات بتنی و اهدافی در اعماق زمین را منهدم کند.

بر اساس گفته‌های این کارشناس وزارت دفاع، برد این موشک که توسعه یافته موشک ذوالفقار و خانواده فاتح است، می‌تواند تا ۱۷۰۰ یا ۱۸۰۰ کیلومتر ارتقاء پیدا کند. همچنین طول این موشک ۱۱ متر و وزن آن هم ۷ تن است.

به کار گرفته شدن ۸ پره در انتهای موشک جدید

این توضیحات تقریبا موشک شهید سلیمانی را در رده سلاح های هایپرسونیک قرار خواهد داد. بر اساس تصاویر مربوط به لحظه برخورد نیز خطای این موشک را می توان در حدود کمتر از ۱۰ الی ۲۰ متر تصور کرد که برای این برد دقتی بسیار مناسب و قابل تحسین به حساب می آید. طبق بررسی های اولیه و تطابق تصویری، یکی از تفاوت های مهم با اعضای قبلی خانواده موشک های سری فاتح افزایش قطر موشک است که مشخصا برای رسیدن به بردهای بالای ۱۰۰۰ کیلومتر نیاز است.

 یکی از دیگر نکاتی که توجه کارشناسان را به خود در خصوص این موشک جدید جلب کرده استفاده از تعداد بیشتر بالک های کنترلی در بخش انتهایی موشک است. در موشک های قبلی این سری معمولا ۴ بالک وجود داشت و در حال حاضر این تعداد به ۸ عدد رسیده است. به دلیل افزایش برد و سرعت و در عین حال قطر بدنه، به نظر می رسد کارشناسان صنعت دفاعی کشورمان برای کنترل بهتر سطوح پروازی از این روش بهره برده اند. البته سر جنگی موشک در مرحله نهایی از موشک جدا شده و به سمت هدف شیرجه می رود که حمله سر جنگی به تنهایی کار تشخیص و مقابله را برای سامانه های دفاع موشکی دشمن بسیار سخت تر خواهد کرد.

فیلم شلیک موشک شهید حاج قاسم و برخورد آن به نزدیکی هدف از پیش تعیین شده

به نظر می رسد خانواده موشک های فاتح در حال گرفتن جای موشک هایی مثل سری شهاب و قیام هستند و با روند فعلی به زودی ستون قفرات موشک های بالستیک ایرانی تغییر خواهد کرد و به سری تاکتیکی خانواده "فاتح" بدل خواهد شد؛ تغییری که به دلیل بهره بردن از بدنه های سبک تر، دقت فوق العاده، استفاده از سوخت جامد و توان تحرک بالاتر، توان یگان موشکی کشور را شدیدا افزایش خواهد داد و در کمتر از ۱ دهه، جهش بزرگی را در تکنولوژی و ساختار موشکی جمهوری اسلامی ایران فراهم می کند.