به گزارش مشرق، سال تحصیلی ۱۴۰۰ـ۱۳۹۹ یک هفته‌ای می‌شود که آغاز شده است؛ سالی که شرایط کرونا، آن را متفاوت ساخته است. اما از همان روزهای اول سال تحصیلی و بعد از گذشت یک هفته از آغاز توزیع کتب درسی، ماجرای تصاویر برخی کتاب‌ها، خبر ساز شده و صدرنشین برخی محافل شده است.
بیشتر بخوانید:
ماجرای حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی +عکس
بر اساس گفته مسؤولان آموزش و پرورش، هر ساله در این سازمان ۱۲۰۰ عنوان کتاب درسی با تیراژ ۱۴۰ میلیون جلد چاپ و توزیع می‌شود و حدود ۱۵ میلیون دانش‌آموز در طول یک سال تحصیلی از این کتب درسی برای آموختن استفاده می‌کنند و البته برای تولید، چاپ و توزیع کتاب درسی، سازمانی مجزا به عنوان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وجود دارد که رئیس این سازمان، معاون وزیر آموزش و پرورش است.
بیشتر بخوانید:
واکنش رسایی به حذف تصویر دختران از کتاب درسی
کتاب درسی دارای جایگاه ویژه در تعلیم و تربیت دارد و دانش‌آموزان، محتوای آموزشی را از لابه‌لای دروس کتب درسی توسط معلم کسب می‌کنند و بسیار مهم است که بچه‌ها چه چیزی را در درون مدرسه باید بیاموزند. هر تصویر و هر کلمه کتاب درسی تأثیر بسیار در افراد می‌گذارد؛ داستان کوکب خانم و تصمیم کبری، دهقان فداکار و ... تا سالیان سال بعد هم در خاطره‌ها باقیست و حتی شعرهای کتاب درسی را افراد در بزرگسالی و کهنسالی هم گاهی به زبان می‌آورند.
در سند تحول آموزش و پرورش هم به موضوع برنامه درسی توجه ویژه شده است و در راهکار ۱ـ۱ بر طراحی، تدوین و اجرای برنامه درسی ملی بر اساس اسناد تحول راهبردی و باز تولید برنامه‌های درسی موجود با تأکید بر الف) متناسب‌سازی حجم و محتوای کتب درسی در ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی‌ها و ویژگی‌های دانش‌آموزان، ب) حاکمیت رویکرد فرهنگی ـ تربیتی در تولید محتوا و تتقویت شایستگی‌های پایه دانش‌آموزان، ج) بهره‌مندی فزون‌تر از روش‌های فعال، خلاق و تعالی‌بخش، د) بهره‌گیری از تجهیزات و فناوری‌های نوین آموزشی و تربیتی در راستای اهداف، ه) توجه بیشتر به تفاوت‌های فردی به ویژه هویت جنسیتی دانش‌آموزان و تفاوت‌های شهری و روستایی.
بیشتر بخوانید:
چرا بی اعتبارسازی کتاب‌های درسی در دستور است؟
در راهکار ۱ـ۲ بر بازنگری و اصلاح برنامه‌های درسی مبتنی بر رویکرد فرهنگی ـ تربیتی و تقویت و توسعه جنبه‌های تربیتی و اخلاقی آنها به منظور فراهم آوردن زمینه تربیت‌پذیری دانش‌آموزان بر اساس فرهنگ اسلامی ـ ایرانی تأکید شده است.
با توجه به این نکات باید کتاب درسی متناسب‌سازی شود و البته این اقدام در حال انجام است اما گاهی نکاتی مطرح می‌شود که پرابهام است و سؤالاتی را برای مخاطبان و به ویژه خانواده‌ها ایجاد می‌کند؛ از جمله این موارد هم حذف تصویر قرآن از درسی از کتاب فارسی اول تابستان بود.
به سرعت این تصویر در فضای مجازی منتشر شد و نگرانی از بابت اجرای سند ۲۰۳۰ مطرح شد؛ حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی روز شانزدهم شهریور امسال در مراسم رونمایی از کتاب «معارف انقلاب اسلامی» و «راهنمای درسی در وضعیت زرد و قرمز» به ماجرای حذف کتاب قرآن از یک تصویر از صفحه کتاب فارس اول دبستان اشاره کرد و گفت: «این تصویر را با تصویر کتاب سال گذشته کنار هم گذاشتند و سؤال کردند که این دو تصویر چه فرقی دارد؛ گویا در کتاب سال ۹۸ در یک تصویری، کتاب قرآن را بالای یک کتابخانه‌ای و زیر یک تلویزیون قرار دادند و همان زمان اعتراضی از سوی حوزه علمیه شده بود که جای قرآن آنجا نیست و باید در جای برتر باشد».
وی ادامه داد: «بر این اساس در چاپ جدید کتاب فارسی اول دبستان با توجه به اینکه این کتاب پر از لفظ قرآن و نهج‌البلاغه است، به این نتیجه رسیدند که بالای تلویزیون جای مناسبی برای کتاب قرآن نیست و در نهایت تصویر کتاب قرآن را حذف کرده و به جای آن تصویر گلدان گذاشتند».
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اضافه کرد: «بررسی شده است که در این کتاب، ۵ تصویر از قرآن کریم، ۲ تصویر از نهج‌البلاغه، ۲ تصویر از مفاتیح، ۲ تصویر از توضیح‌المسائل، ۶ تصویر صحیفه نور، ۲ تصویر از تابلوی بسم‌الله، چندین تصویر از امام(ره) و مسجد، ۲ درس درباره مسجد، یک درس درباره قرآن، یک درس درباره پیامبر(ص) و یک درس درباره خاطرات امام وجود دارد؛ منتقد خوش انصاف اینها را ندیده است و تنها حذف کتاب قرآن در یک تصویر را به ۲۰۳۰ ربط داده است، در حالی که نمی‌داند رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، خصم آشکار و نهان سند ۲۰۳۰ است».
هنوز زمان زیادی از ماجرای حذف تصویر قرآن از یک صفحه کتاب درسی فارسی نگذشته بود و هنوز مخاطبان در حال پیگیری و پرس‌وجوی ماجرای واقعی آن بودند که ماجرای جدید دیگری پدید آمد و آن هم موضوع حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی پایه سوم دبستان است. این موضوع با واکنش متعددی مواجه شد و البته رسانه‌های بیگانه هم به سرعت به تهیه گزارش‌ها و گفت‌وگوهای مفصل در این خصوص پرداختند. در همین بین، روابط عمومی سازمان پژوهش در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «در ارتباط با تصویر روی جلد کتاب ریاضی سال سوم ابتدایی و ویرایشی که در این تصویر انجام شده است، از آنجا که تصویر قبلی بسیار شلوغ بود و تعداد مفاهیم ریاضی مطرح شده در آن تصویر بسیار زیاد بود، پیشنهاد دوستانی که از منظرهای هنری، زیباشناسی و روانشناسی، بخش‌های مختلف کتاب را بررسی می‌کنند بر این بوده است که تصویر خلوت‌تر گردد.
بیشتر بخوانید:
آیا بولد شدن ماجرای تغییر جلد کتاب ریاضی مشکوک نیست؟
از آنجا که تصویر دو دانش‌آموز دختر که برخی شکل‌های هندسی در دستان آنهاست، حذف شده است، برداشت‌هایی از قبیل حذف دستوری تصاویر دختران نتیجه‌گیری شده است. با بررسی صفحات دیگر کتاب و نیز جلد سایر کتاب های ریاضی مشاهده می‌شود که تصاویر متعددی از دختران دانش‌آموز در کتاب های ریاضی استفاده شده است و لذا موضوع حذف دستوری تصاویر دختران نمی‌تواند مد نظر باشد».
در این اطلاعیه‌ای نکته‌ای مطرح شد که باز هم حواشی را به همراه داشت و آن هم این بود که منظور اینکه تصویر شلوغ بود، چه بوده است؟ آیا برای خلوت کردن تصویر باید تصویر دختران را حذف کرد؟ و باز هم پیام‌ها و انتقادات، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی را نشانه گرفت؟
اطلاعیه سازمان پژوهش با گلایه افراد مختلف و حتی سلبریتی‌ها مواجه شد که البته استفاده از جملات در یک اطلاعیه باید با مدیریت مناسب باشد که در این اطلاعیه این چنین نبود و منتقدان پاسخ خود را دریافت نکردند.
اما نکته‌ای که در این بخش مطرح است، این بوده که جوانب امر در این ماجرا چقدر مورد توجه بوده است؛ به نظر می‌آید برای پی بردن این موضوع که در کتاب درسی دانش‌آموزان چه اتفاقی افتاده است باید سری به جلد و محتوای کتب درسی زد و دید که سهم دختران و پسران در تصویر و حتی محتوای کتاب‌های درسی چقدر است و در آن صورت است می‌توان قضاوتی عادلانه نسبت به این موضوع داشت.
آنچه مخاطب از سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش و در رأس آن دستگاه تعلیم و تربیت طلب می‌کند، نگاه عادلانه به دختران و پسران است و به نظر می‌آید که به جای قضاوت یک‌سویه و بر اساس تغییر یک تصویر می‌توان با بررسی تمام تصویرها به یک نتیجه رسید و در صورتی که این عدالت برقرار نبود، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی را مخاطب قرار داد.
در تصاویر بالا، روی جلد کتاب درسی ۶ پایه تحصیلی آورده شده است تا بتوان بهتر این موضوع را بررسی کرد؛ محتوای تمام کتب درسی نیز روی سایت سازمان پژوهش و برنامه‌درسی به صورت پی‌دی‌اف قرار دارد تا افراد بتوانند از آن استفاده کنند.
بیشتر بخوانید:
واکنش وزیر آموزش و پرورش به حذف عکس دختران از جلد کتاب درسی
البته محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش هم نسبت به این حواشی ایجاد شده واکنش نشان داده است. وی در صفحه شخصی خود در توئیتر در این خصوص نوشت: «تغییرات در کتاب‌های درسی همه ساله بر اساس ارزیابی و از سوی مؤلفین انجام می‌شود. به رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مأموریت دادم تغییرات در شکل و محتوای کتاب‌های‌درسی را با حساسیت کامل رصد، اصلاح و گزارش نماید. به‌دغدغه های‌مردم اهمیت می‌دهم. دختران میهن شایسته احترام‌اند».
حالا باید دید در رصد کتاب‌های درسی، سازمان پژوهش چه توضیحاتی را ارائه می‌کند و سهم دختران از محتوا و تصاویر کتاب درسی چه خواهد بود؟ که در این خصوص پیگیری خبرنگار فارس ادامه دارد اما ناگفته نماند پیگیری‌های خبرنگار فارس در خصوص وضعیت کتاب‌های درسی حاکی از آن است که تغییرات خوبی نیز در تصاویر و محتوای کتاب درسی انجام شده است که ان‌شاءالله در گزارش‌های بعدی به آن می‌پردازیم.
۲۰:۳۴ - ۱۳۹۹/۰۶/۲۲
