به گزارش مشرق، «راه‌اندازی مجدد خط تولید لکوموتیو داخلی پس از ۱۰ سال» این خبری خوب و امیدبخش برای صنعتی ریلی کشور بود که روز چهارم آذر امسال در مراسم افتتاح لکوموتیو داخلی «پارس ۳۳» تولید شرکت واگن پارس، اعلام شد.

در شرایطی که بسیاری از صنایع بین المللی دنیا به دلیل شیوع کرونا زمین گیر شده اند و فعالیت‌های اقتصادی با مشکل مواجه است، احیای یک مجموعه تولیدی و صنعتی در کشور آن هم در بخش حمل و نقل ریلی به عنوان حمل و نقل ایمن و پاک، امیدبخش است.

توجه به تولید داخل از مهمترین الزامات و ضروریات پیشرفت است و اگر توسعه روزافزون می خواهیم نباید تولید داخل را فراموش کنیم، در همان روزهایی که دولت گرم برجام بود و قراردادهای مختلف با کشورهای خارجی در حوزه صنایع ریلی امضا می کرد، همین تولیدکننده های داخلی تشنه تقاضا بودند اما انتخاب ساده ترین روش از سوی برخی مدیران یعنی واردات موجب کم رونقی تولید داخل شده بود. البته بماند که هیچ یکی از قراردادهای ریلیِ دوره برجام محقق نشد و به ما فهماند برای رشد و پیشرفت باید دست بر زانوی خود بگذاریم نه تکیه بر بیگانه داشته باشیم.

به هر حال موضوع راه اندازی مجدد خط تولید لکوموتیو در واگن پارس، ما را بر آن داشت تا به سراغ مسوولان واگن پارس به عنوان یکی از کارخانجات سازنده صنایع ریلی در کشور برویم و گپ و گفتی با این تولیدکننده داخلی داشته باشیم.

موضوع را با محمدرضا مختاری، مدیرعامل واگن پارس، مطرح کردیم که وی، جانشین خود را برای مصاحبه معرفی کرد که به قول خودش، «رسانه‌ای‌تر» بود.

«غضنفر صفاری راد» با استقبال از مطرح شدن مسائل درباره پویا شدن صنایع ریلی، توضیحات فنی خوبی درباره رشد صنایع ریلی داشت و البته تقاضاهایی هم در حوزه حمایت از این صنعت مطرح کرد و گله ای هم از مدیران مالی و بانکی داشت.

آنچه می خوانید مصاحبه با جانشین مدیرعامل واگن پارس اراک است:

صفاری راد جانشین مدیرعامل واگن پارس

* تحریم ها موجب استقبال از صنایع داخلی ریلی شد/قبلا لکوموتیو ۱۰۰ درصد خارجی وارد می شد 

** موضوع راه اندازی خط تولید لکوموتیو در داخل کشور آن هم پس از ۱۰ سال، خبری امیدبخش برای صنایع ریلی و البته مردم است، ابتدا توضیح دهید که چرا این خط تولید لکوموتیو خوابیده بود؟

صفاری راد: شرکت واگن پارس سابقه تولید ۱۰۰ دستگاه لکوموتیو را در سنوات قبل و در ۱۰ سال اخیر داشته است که در قالب انتقال تکنولوژی از کشورهای خارجی از شرکت‌هایی نظیر آلستوم انجام می شد، همچنین نوعی دیگر از لکوموتیو مانوری بود که در سنوات قبل تولید و تحویل متقاضیان شد که در شبکه ریلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما با توجه به مسائل داخلی و مشکلاتی که در تولید صنایع ریلی وجود داشت، حدود ۱۰ سال ما قراردادی برای تولید این لکوموتیوها نداشتیم البته شرکت‌هایی هم بودند که در داخل لکوموتیو تولید می‌کردند و به هر حال تولید لکوموتیو  یا واگن توسط شرکت‌های ریلی متعدد در کشور انجام می‌شد.

تولید این لکوموتیو سال‌ها به علت نبود تقاضا، کمبود منابع مالی از سوی شرکت های ریلی (بهره بردار) و از سوی دیگر امکان واردات لوکوموتیو به صورت (CBU) یعنی پیش‌ساخته و آماده تحویل به مشتری، موجب شده بود تقاضا برای تولید لکوموتیو داخلی کاهش یابد.

 واردات کامل لکوموتیو برای شرکت های بهره بردار از نظر تعمیر و نگهداری مشکلاتی ایجاد می کند از سوی دیگر به خاطر سیاست‌گذاری غلط واردات لکوموتیو و واگن در سال های گذشته، تولید کننده های دخلی صنایع ریلی زیان دیدند و با مشکل مواجه شدند.

​ما از گذشته ۲ سالن بزرگ تولید لکوموتیو داشتیم که از ۲۰ سال پیش طراحی شده است و انتقال تکنولوژی از آلستوم فرانسه انجام می‌شد و ۱۰۰ دستگاه لکوموتیو هم در همین خطوط تولید شد اما زمانی که درخواستی نبود، نقدینگی تأمین نشد و یا واردت داشته‌ایم و یا شرکت‌های سازنده ریلی داخلی دیگر تقاضاها را گرفته بودند، عملاً تولید لکوموتیو در این خطوط متوقف و خط تعطیل شد.

اما با افزایش تحریم‌ها زمانی که شرکت های خارجی، ناوگان ریلی خصوصاً لکوموتیو به ما نفروختند، نگاه‌ها معطوف به تولیدات کارخانجات داخلی صنایع ریلی شد و همین امر موجب شد که تقاضا برای تولید لکوموتیو در داخل افزایش یابد و تولید داخل رونق یابد.

* تولید لکوموتیو در تحریم ها انحصار شکنی و خط شکنی است

** در تولید لکوموتیو پارس ۳۳ که خط تولید آن به تازگی فعال شده است، چه میزان بومی سازی کرده ایم؟

صفاری راد: از سال گذشته که تأمین ناوگان ریلی از کشورهای خارجی با مشکل جدی مواجه شد شرکت‌های بهره‌بردار به تولیدات داخل روی آوردند و با واگن پارس قراردادهایی بستند، در تولید لکوموتیو پارس ۳۳، واگن پارس قرارداد تولید ۱۰ دستگاه لکوموتیو را با شرکت بهره‌بردار دارد، این ۱۰ دستگاه را بدون کمک کارشناسان خارجی توسط متخصصان داخلی و با دانش اندوخته شده خود از سال‌های قبل و نیروی انسانی متخصص، می‌سازیم.

شاسی، بدنه و اغلب قطعات را در داخل طراحی و تولید می‌کنیم ولی مجموعه موتور و گیربکس که تولید آن در داخل صرفه اقتصادی ندارد از خارج کشور تهیه می‌شود به هر حال در همه دنیا هم واگن‌سازها تأمین برخی قطعات را از منابع اصلی تأمین‌کننده انجام می‌دهند؛ ساختار کلی لکوموتیو ۱۰۰ درصد داخلی‌سازی شده است، در سال‌هایی که تحت تحریم‌های ظالمانه هستیم ما توانستیم لکوموتیو تولید کنیم و این یکی انحصارشکنی و خط‌شکنی برای ما محسوب می‌شود.

* لکوموتیو پارس ۳۳ ارزان‌تر از نمونه خارجی

** امسال در برنامه دارید چند دستگاه از این نوع لکوموتیو تولید کنید؟

صفاری راد: حال که مجدداً خط تولید واگن ما در واگن‌ پارس فعال شد هدف‌گذاری کرده‌ایم تا پایان سال چهار دستگاه از این نوع لکوموتیوهای تولید داخل تحویل شود و سال آینده هم مابقی را تحویل متقاضی می‌دهیم.

** این لکوموتیو تا چه میزان مانع خروج ارز نسبت به مدل مشابه خارجی می‌شود؟

صفاری‌راد: این لکوموتیوی است که برای حمل واگن‌های باری استفاده می‌شود، ما در این شرایط تحریم هم به هیچ وجه امکان خرید آن را از خارج از کشور نداشته‌ایم، برای ساخت آن موتور و گیربکس را به طریقی تهیه کرده‌ایم و ساختار لکوموتیو را در داخل کشور ساخته‌ایم.

ببینید در موضوع صنایع ریلی، قیمت لکوموتیو حرف اول را می‌زند و این لکوموتیو نسبت به مدل مشابه خارجی چون در داخل تولید شده، مانع خروج رقم زیادی ارز شده است. شرکت‌های بهره‌بردار برای تأمین لکوموتیو با کشورهای زیادی وارد مذاکره شده بودند حتی با چین هم مذاکره کردند اما هیچ تولیدکننده‌ای پای مذاکره نیامد، در این وضعیت مهم‌تر از قیمت، تأمین این نوع و این تعداد لکوموتیو برای کشور است که مسئله مهمی بود ولی به هر حال آغاز شد.

لکوموتیو تولید داخل «پارس ۳۳»

* اشتغال زایی ۴۰۰ نفری راه اندازی خط تولید لکوموتیو داخلی

** با راه‌اندازی این خط تولید لکوموتیو در واگن پارس چه میزان اشتغال ایجاد شد؟

صفاری‌راد:‌ در این بخش حداقل ۱۰۰ نفر نیروی شاغل به صورت مستقیم مشغول به کار هستند و هرچه تعداد سفارش افزایش یابد به همین میزان تعداد اشتغال افزایش می‌یابد، ازسوی دیگر برخی قطعات لکوموتیو و همین واگن را شرکت‌های داخلی تأمین می‌کنند که همین امر هم موجب می‌شود اشتغال زایی غیرمستقیم هم ایجاد شود.

شرکت‌های داخلی دیگری، برخی قطعات را برای واگن پارس تأمین می کنند، شرکت‌های پیمانکاری مختلف تخصص‌های مختلف دارند و ما از تخصص آنها استفاده می کنیم و شاید بتوان گفت ۳۰۰ نفر اشتغال غیر مستقیم هم در تولید این لکوموتیو ایجاد شده است.

** چه تعداد نیروی فعال در واگن پارس دارید؟

صفاری راد: در حال حاضر در واگن‌پارس  ۷۰۰ نفر نیرو وجود دارد و ۵۰۰ نفر هم نیروی پیمانکار در کارخانه مشغول فعالیت است و ارقامی بالاتر از این تعداد، افرادی هستند که در کارخانجات تولیدی قطعات که با واگن پارس در ارتباط هستند فعالیت دارند، در این باره می توان به شرکت‌هایی اشاره کرد که برای ما ریخته‌گری انجام می‌دهند یا تختِ واگن،  کابل و غیره می‌سازند.

به هر حال خوشه تولید صنایع ریلی گسترده و بزرگ است و برای آنکه همه قطعات تأمین شود بخش‌های مختلفی باید فعال شوند. ما در داخل کارخانه فقط نصب، جوشکاری و مونتاژ را داریم و ریخته‌گری و تولید قطعات دیگر توسط شرکت‌های داخلی بیرون انجام می‌شود و ما سفارش را به این شرکت‌ها انجام می‌دهیم و این خود اشتغال زایی بزرگی را به همراه دارد. 

* کل سبد محصولات ریلی در داخل کشور تهیه می‌شود

** در حال حاضر انواع ناوگان ریلی شامل لکوموتیو، واگن مسافری و باری در کشور تولید می شود؟

صفاری راد: بله؛ در حال حاضر کل سبد محصولات ریلی در داخل کشور تهیه می‌شود، بیش از این تولید لکوموتیو از سبد تولیدی محصولات کارخانجات داخلی خارج شده بود که امروز لکوموتیو هم تولید می‌شود که این حاصل تلاش متخصصان داخلی، همکاری شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های ریلی است.

همه تلاش‌مان این است که سبد تولیدی صنعت ریلی کشور کامل باشد و هیچ نیازی به خارج از کشور نداشته باشیم، ما این توان را داریم که تجهیزات کامل برای شرکت‌های ریلی و مردم تأمین کنیم.

** ساخت لکوموتیو در داخل و کلاً‌ تکمیل سبد تولیدات ریلی در داخل چه تأثیری در قدرتمند شدن صنایع ریلی ایران در منطقه دارد؟

صفاری‌راد: حملونقل ریلی در همه کشورها تقریباً حرف اول را می‌زند و ایمن‌ترین و پاک‌ترین نوع حمل و نقل است، ضمن آنکه مصرف سخت کمتری دارد و بنابراین وقتی از نظر تأمین صنایع ریلی در کشور خودکفا باشیم می‌توان این اطمینان را داشت که بار را از حمل‌ونقل جاده‌ای به سمت حمل‌ونقل ریلی منتقل کرد که البته این موضوع اهداف برنامه است تا سهم حمل‌ونقل ریلی در حمل بار و جا به جایی مسافر افزایش پیدا کند.

به هر حال حمل‌ونقل ریلی ارزان‌تر است، آسیب آن به محیط زیست و مصرف سوخت آن نیز کمتر است. در ازای هر تعداد واگنی که ما تولید می‌کنیم شرکت راه‌آهن کمک‌هایی بابت کاهش مصرف سوخت از وزارت نفت دریافت می‌کند. 

* «تعدد کارخانجات صنایع ریلی» در داخل و «نبود نقدینگی» از مشکلات صنعت ریلی

**پیش از این چه میزان تقاضا از سوی شرکت های بهره بردار ریلی برای تولید داخل وجود داشت؟

صفاری راد: تقاضاهایی به هر حال وجود داشت اما محدود بود و توزیع می شد، ببینید با توجه به سیاست‌هایی که از گذشته وجود داشته است و تقاضای نمایندگان مجلس در استان‌های مختلف، کارخانجات واگن‌سازی متعددی ایجاد شد و تعدد تولیدکننده واگن، موجب شد آنها هم بیکار شوند زیرا به هر حال نیاز کشور، آنچنان بالا نبود، از سوی دیگر به دلیل نبود نقدینگی شرکت های بهره بردار، ثبت تقاضا و سفارش هم انجام نمی‌شد و بنابراین شرکت‌های تولیدکننده هم اغلب تعطیل شدند که واگن پارس هم با چنین مشکلاتی مواجه شد، در حالی که همین واگن پارس قادر است به تنهایی همه نیازهای صنعت ریلی کشور را تأمین کند.

* شکست رکورد ۲۰ ساله در تولید واگن و تولید ۵۲۰ دستگاه واگن در سال ۹۸ 

** هدف‌گذاری امسال واگن پارس به عنوان یکی از سازندگان صنایع ریلی در داخل، برای تولید واگن چه میزان است؟

صفاری راد: ما لکوموتیو، واگن مسافری، واگن باری و واگن مترو تولید می کنیم، در سال گذشته در واگن پارس رکورد ۲۰ ساله تولید واگن را شکستیم و در یک سال ۵۲۰ دستگاه انواع واگن تحویل ناوگان ریلی کشور دادیم.

برای امسال هدف‌گذاری شده است که ۶۳۰ دستگاه انواع ناوگان ریلی تحویل بهره‌بردار دهیم که اگر اعتبارات از محل وجوه اداره شده راه‌آهن یا تبصره ۱۸ تأمین شود، می‌توانیم این هدف برنامه را امسال محقق کنیم.

** در سال جاری تا امروز چه میزان واگن تولید کرده اید؟

صفاری راد: از این ۶۵۰ دستگاه هدفگذاری تاکنون ۳۵۰ دستگاه انواع واگن را تولید کرده‌ایم ولی به هر حال در نقدینگی مشکلاتی داریم، به دلیل تحریم ها، شرکت‌های بهره بردار با کمبود نقدینگی مواجه هستند البته همانگونه که گفته شد در طرف مقابل تحریم موجب شده است که تولیدات کارخانجات داخلی تولید واگن افزایش یابد. 

* ۵ عامل رکود کارخانجات داخلی صنایع ریلی

** در کل اگر بخواهیم مشکلات فعلی صنایع ریلی هم در بخش تولید هم در بخش بهره برداری را فهرست وار اشاره کنیم، چه مواردی هستند و از نظر شما چگونه قابل رفع است؟

صفاری راد: به هر حال یکی از عوامل افزایش تقاضای ناوگان ریلی تولید داخل، افزایش تحریم‌ها بود، پیش از این ناوگان از کشورهایی مثل چین به صورت (CBU) آن هم به سختی می‌آمد اما امروز که تأمین واگن و لکوموتیو از خارج کشور سخت شده است، تولید واگن در کشور رونق گرفته است اما مشکل اساسی که امروز داریم «نقدینگی» است، اگر مشکل نقدینگی برای شرکت های بهره بردار رفع شود همین واگن پارس امکان ساخت سالانه یک هزار دستگاه واگن را دارد، ما به مدیرعامل راه‌آهن هم اعلام کردیم که حاضریم سالانه یک هزار دستگاه واگن بسازیم و تحویل بدهیم و قرارداد آن را هم داریم اما شرکت های بهره بردار پول ندارند به ما بدهند.

در کل «نبود تأمین مالی از سوی دولت و شرکت راه‌آهن از محل وجوه اداره شده» و «عدم تمکن مالی شرکت‌های بهره‌بردار»، «نبود تقاضا»، «واردات بی‌رویه» و «تعدد شرکت‌های داخلی تولید ناوگان ریلی»، از مشکلاتی است که موجب شده بود کارخانجات تولید ناوگان کم رونق شوند.

ما امروز هفت کارخانه تولید ناوگان ریلی در داخل داریم و این تعدد موجب می‌شود که در برخی شرایط برخی کارخانجات بیکار شوند، البته مجموعه‌ای از عوامل موجب شده بود کارخانجات داخلی تولید ناوگان غیرفعال شوند که به برخی از آنها اشاره شد.

* ۲۰۰۰ میلیارد تومان تبصره ۱۸ کماکان بلاتکلیف است

**پیشنهاد شما در حوزه رفع موانع مالی چیست؟ به یاد دارم زمانی قرار بود از محل تبصره ۱۸ ارقامی بابت کاهش مصرف سوخت به صنایع ریلی اختصاص یابد، این موضوع به کجا رسید؟

صفاری‌راد: ظرفیت تولید واگن و لکوموتیو در کشور بسیار زیاد است مشکل اصلی کارخانجات سازنده، نقدینگی است و ما هم نمی‌خواهیم نقدینگی فقط به واگن پارس یا کارخانجات سازنده، اختصاص یابد بلکه ضرورت دارد به شرکت‌های بهره‌بردار، تسهیلات با نرخ سود کم ارائه شود.

سال ۹۷ بود که مصوب شد از محل تبصره ۱۸ رقم ۲ هزار میلیارد تومان اعتبار برای توسعه ناوگان ریلی در نظر گرفته شود که بین وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان برنامه و بودجه در واپسین‌ روزهای اسفند ۹۷ مصوب شد اما متأسفانه به نتیجه نرسید و هنوز مبلغ قابل توجهی از این محل پرداخت نشده است؛ البته شرکت راه‌آهن و وزارت راه و شهرسازی در این حوزه پیگیری‌های جدی داشته‌اند که جای تشکر دارد، در چند سال اخیر توجه ویژه‌ای به کارخانجات تولید داخل ناوگان ریلی انجام شده اما حمایت چندانی نبوده است.

۲ سال گذشته است اما تأمین اعتباری از محل وجوه اداره شده و تبصره ۱۸ انجام نشد و تسهیلاتی هم به شرکت‌های بهره‌بردار پرداخت نشد؛ البته ما شرایط اقتصادی کشور را درک می‌کنیم و نمی‌خواهیم بخشی را زیر سؤال ببریم اما به هر حال وقتی قراردادی و مصوبه‌ای مطرح می شود انتظار است به نتیجه برسد. 

حداقل از آن ۲ هزار میلیارد تومان اگر یک هزار میلیارد تومان هم به تأمین ناوگان اختصاص می‌یافت شاید امروز در بستر تولید ناوگان ریلی چندین گام جلوتر از وضعیت فعلی بودیم.

* قرارداد ساخت ۷۰۰ دستگاه واگن حمل غله در نبود منابع مالی روی زمین ماند

قرار بود امسال ۷۰۰ دستگاه واگن غله‌بر از محل وجوه اداره شده سازمان غله، بسازیم تا ترانزیت بین کشورهای آسیای میانه تا خلیج فارس داشته باشیم، اما متأسفانه به دلیل عدم تأمین اعتبار چندان اجرا نشد و واگن پارس مجبور شد ۲ خط تولیدی خود را عوض کند چون در سال‌های گذشته حدود ۳۰۰ دستگاه واگن غله تولید کرده بودیم.

امسال هم قرارداد واگن حمل غله ۳۵ دستگاه است در حالی که ما سال گذشته به خاطر همان قرارداد ظرفیت تولید حمل غله را افزایش داده بودیم.

صفاری راد: شرکت‌های ریلی امسال به دلیل شیوع کرونا در بخش مسافری با مشکلاتی مواجه شده‌اند و رجا و سایر شرکت‌های ریلی زیان زیادی دیده‌اند، قیمت حمل و نقل مسافری ریلی برای شرکت‌های بهره‌بردار سودی ندارد و به همین دلیل بازگشت سرمایه در بخش مسافری زمان‌بر است و همین امر موجب می‌شود شرکت‌های ریلی اعتباری برای تأمین ناوگان نداشته باشند.

در شرایط پیش از شیوع کرونا اگر شرکتی یک واگن مسافری خریداری و با قیمت‌های آن زمان، وارد ناوگان می‌کرد، ۱۰ تا ۱۵ سال به طول می‌انجامید تا فقط بازگشت سرمایه انجام شود و به همین دلیل استقبال از سوی صاحبان سرمایه برای ورود به عرصه مسافری ریلی کمتر است و در اغلب دنیا هم از آن منظر که حمل‌ونقل مسافری پرهزینه است، سرمایه سنگین لازم دارد و بازگشت سرمایه هم زمان‌بر است، معمولاً دولت ها از وجوه اداره شده خود به شرکت‌های ریلی تسهیلات کم بهره‌ می‌دهند و یا بانک‌ها تسهیلات با نرخ سود کم ارائه می‌کنند، اما متأسفانه در کشور ما این مبالغ برای بهره‌برداران تأمین نشد.