به گزارش مشرق، نشست «فرشته‌های اروند» به مناسبت سالگرد عملیات کربلای ۴ با محوریت کتاب «هفتاد و دومین غواص» شنبه ۶ دی ماه با حضور کریم مطهری، فرماندۀ گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین و راوی کتاب، حمید حسام، نویسنده کتاب، سرلشکر عزیز جعفری، مسئول قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیة الله الاعظم (ارواحنا فداه)، محمد حسین توکلی، مشاور استاندار همدان در امور ایثارگران و علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور به همت اداره کل کتابخانه های عمومی استان همدان به صورت مجازی و از طریق اسکای روم برگزار شد.

«هفتاد و دومین غواص» روایت دلیر مردان خط شکن است
در این نشست سرلشکر عزیز جعفری، مسئول قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیة الله الاعظم (ارواحنا فداه)، با گرامیداشت یاد امام راحل و درود بر ارواح پاک شهیدان به ویژه شهیدان مظلوم، ایثارگر لشگر ۳۲ انصارالحسین همدان طی سخنانی گفت: همه شهدا در تاریخ انقلاب اسلامی می‌درخشند به خصوص برخی از آنها که معنویت خاصی داشتند، از جمله شهید علی چیت سازیان که مقام معظم رهبری جمله معروفی را از ایشان نقل کردند که «چنانچه از سیم خاردار می خواهی رد بشوی، اوّل باید از سیم خاردار نفْست عبور کنی».

فرمانده عملیات کربلای ۴ ضمن قدردانی از کریم مطهری، راوی و حمید حسام نویسنده کتاب «هفتاد و دومین غواص» درباره این عملیات گفت: عملیات کربلای ۴ مقدمه عملیات بزرگ و سرنوشت ساز کربلای ۵ بود و در واقع باید این عملیات را جزئی از عملیات کربلای ۵ محسوب کرد و همچنین باید این عزیزان غواص را نیز از شهدای خط شکن کربلای ۵ دانست.

با توجه به این که برای عملیات باید از رودخانه عبور می‌کردیم و خط اول دشمن را تصرف می‌کردیم تا سایر نیروها را عبور دهیم، باید از گردان غواص ها استفاده می‌کردیم و این کتاب در واقع روایت کننده رشادت‌های . خط شکنی این غواصان دلیر است که الحمدلله توانستند به خوبی از پس این عملیات بر بیاند، اما در ادامه به دلایل دیگر مانند آمادگی اطلاعاتی دشمن اسیر و شهید شدند. به روان پاک همه این شهدای عزیز درود می‌فرستیم.

نگارش و انتشار آثار مرتبط درباره شهدا در منظومه دفاع مقدس
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در بخش دیگری این نشست ضمن خیر مقدم و تشکر از حضور رزمندگان دفاع مقدس در این برنامه، طی سخنانی گفت: خوشبختانه در سال‌های گذشته و مشخصا در دو دهه اخیر اتفاقات ویژه‌ای در حوزه ادبیات دفاع مقدس رخ داد و بسیاری از نویسندگان، راویان، رزمندگان و جانبازان با ارائه آثار خوب خود، باب جدیدی را در عرصه ادبیات دفاع مقدس باز کردند.

وی افزود: در این روند، علاوه به دقت بیشتر، قدرت بیشتر و بالا رفتن کیفیت در نگارش و انتشار آثار، آرام آرام کتاب ها و آثار دفاع مقدس حالت منظومه ای به هم ارتباط پیدا کردند و دیگر مانند گذشته آثار مربوط به شهدای ما به تعداد اندکی کتاب محدود نمی‌شود. به طوری که اگر امروز از رزمندگان و شهدای بزرگواری چون شهید چیت‌سازیان، خوش لفظ و بسیاری دیگر صحبت می‌کنیم، می‌توانیم نام آنها را در آثار متعددی ببینیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با برشمردن نام تعدادی از این آثار گفت: امروز ما می‌توانیم ارتباط میان شهدا را  در کتاب‌های مختلفی چون «لشکر خوبان»، «حماسه یاسین»، «آب هرگز نمی‌میرد»، جلد ۷ و ۹ کتاب «روزگاران»، داستان‌های کوتاه «غواص ها بوی نعنا می دهند» و بسیاری دیگر  ببینیم و اگر کتابداران می خواهند در حوزه دفاع مقدس کتاب هایی را معرفی کنند به این آثار که در باره شهدا است توجه کنند تا به این ترتیب یک مجموعه معرفتی بسیار غنی و ارزشمند را به مخاطبان و علاقه‌مندان ارائه کنند.

وی در ادامه به خوانش شعری از ابوالقاسم حسینی سال‌ها درباره‌ «محتوای شعر و تأثیرگذاری آن» پرداخت:
شعر اگر کلید بغض مانده در گلو نباشد/ پرنیان نقش و معنی هر چه هست، گو نباشد
شعر اگر نگوید اینجا، اشک و آه و خون چه کردند/ از شعور و شور مردی، ذره ای در او نباشد
شعر اگر دمی نشیند زیر این رواق خون رنگ/ بی کران کهکشانش دیگر آرزو نباشد
کودکی ست شعر و دلخوش، ساعتی به اسب چوبی/ گر تفنگ برندارد، جنگ روبرو نباشد
تا سرای می پرستان رد پای زخم ما گیر/ هیچ سوسری نیابی ره به آن سبو نباشد
در میان این مضامین، آیه های آسمانی ست/ هر که را وضو نباشد، اذن جستجو نباشد

تأثیرات روحانی رزمندگی و حضور در دفاع مقدس
در این نشست کریم مطهری با درود به روان پاک شهدای دفاع مقدس، به بیان خاطرات و نکاتی از حماسه آفرینی رزمندگان و شهدای جنگ تحمیلی پرداخت و گفت: آمدن امام راحل و اتفاق انقلاب اسلامی در کشور ما برکات بسیاری با خود به همراه داشت؛ از جمله اینکه باعث شد بسیاری از افرادی که مسیر زندگی شان به سمت ناکجا آباد بود، راهشان را تغییر دهند و به سمت سعادت بروند.

وی با اشاره به مقدمه کتاب «هفتاد و دومین غواص» افزود: در واقع این هنر و خاصیت دفاع مقدس بود که یک سری از جوانان و نوجوانان پر شور و شر که تحت تأثیر منطقه زندگی خود در مسیر دیگری قرار گرفته بودند، با ورود به عرصه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی و تأثیرپذیری از فرماندهان و سایر رزمندگان به پختگی و بلوغ برسند و به افرادی تبدیل شوند که واژه ایثار و از خود گذشتگی را برای سایرین معنا کنند.

دلتنگی امروز ما برای آن فضای روحانی است نه برای جنگ
فرمانده گردان غواصی جعفر طیار لشکر انصارالحسین با ابراز دلتنگی برای دوران دفاع مقدس گفت: جنگ یعنی ویرانی و از بین رفتن زیرساخت های یک کشور و طبیعتا هیچ کسی از جنگ خوشش نمی آید؛ نکته اینجاست که ما نجنگیدیم، ما از کشورمان دفاع کردیم در برابر جنگی که بر ما تحمیل شد. اما اتفاقاتی که در دفاع مقدس رخ داد ورای تمام جنگ ها در تمام دنیا بوده است. چرا که جنس افرادی که به این عرصه آمدند تا از کیان و ناموس و وطن‌شان دفاع کنند، از جنس دیگری بود. آنها جنگجویان آموزش دیده تا بن دندان مسلح نبودند، بلکه جنس آنها از صفا و صمیمیت و عشق و ایثار بود.

کریم مطهری با اشاره به خاطراتی از دوران دفاع مقدس ادامه داد: در آن عرصه  اتفاقاتی می افتاد و بحث‌هایی شروع می شد که متعلق به این دنیای خاکی نبود. بنابر این وقتی صحبت از دلتنگی برای ایام دفاع مقدس می‌شود، دلتنگی برای جنگیدن نیست، بلکه دلتنگی برای این عشق و صفا و صمیمیت و آن فضای روحانی است. جالب است بدانید بهترین خاطرات ما، از دوران سخت جنگ بوده است و هرچه سختی‌ها در دوران دفاع مقدس بیشتر می‌شد، معجزات و اتفاقات زیباتری رخ می‌داد.

دلایل عدم موفقیت در عملیات کربلای ۴    
راوی کتاب «هفتاد و دومین غواص» با تشریح فضای حاکم بر عملیات کربلای ۴ گفت: ما پیش از این عملیات، تجربه موفق عملیات والفجر۸ را داشتیم که اطلاعات ما بر اطلاعات دشمن می‌چربید و با رعایت اصل غافلگیری و توانایی غواصان رزمنده برای عبور از آب وحشی اروند که برای دشمن قابل تصور نبود، به پیروزی بزرگی دست یافتیم. اما تجربه و زخمی که عرق از آن عملیات برداشت، آنها را نسبت به توانایی غواصان ما آگاه کرد.

آمادگی برای عملیات؛ جایی که دشمن آماده انتظار ما را می‌کشید
فرمانده گردان غواصی جعفر طیار با اشاره به جزئیات بیشتری از خط شکنی غواصان در عملیات کربلای ۴ گفت: بچه‌های برای بدست آوردن آمادگی برای عملیات از مدت‌ها قبل خود را برای انجام عملیات در آب‌های وحشی، خروشان و بسیار سرد اروند در دی ماه آماده می‌کردند. به گونه ای که از یک ماه قبل از صبح تا حدود ساعت ۴ بامداد در آب سرد اروند می‌ماندند و تمرین می‌کردند تا بدنشان به شرایط عملیات عادت کنند. با اینکه در این روند برخی ضعیف می‌شدند اما این مسیر را ادامه می‌دادند. جالب است بدانید پس از بیرون آمدن از آب نوبت نماز شب و راز و نیاز با خدا بود و پس از صبحانه دوباره به آب می‌رفتند.

وی ادامه داد: این تمرینات باعث شد بچه‌ها آمادگی لازم برای رفتن به این عملیات را پیدا کنند؛ جایی که دشمن آماده، انتظار ما را می‌کشید. این گونه نبود که انتظار آنها بر اساس لو رفتن اطلاعات ما باشد، بلکه روزها بود که آنها منتظر عملیات ما بودند، اما از روز  و ساعت آن بی‌خبر بودند. به همین دلیل وقتی بچه‌ها به وسط آب می‌رسند درگیری آنها با دشمن شروع می‌شود. اما ما در جنگی نا برابر ابتدا باید با آب اروند می‌جنگیدیم و پس از آن با دشمن تا بن دندان مسلح و آماده.

ایثار و از خودگذشتگی در میان آب خروشان و سرد اروند
کریم مطهری گفت: دقیقا همانجا بود که از آگاهی دشمن  درباره عملیات مطلع شدیم، اما با توجه به ساختار عملیات و اینکه اگر یک گردان کار خود را به درستی انجام ندهد ممکن است باعث قتل عام همه گردان های حاضر در عملیات شود، ادامه دادیم.همانجا بود که یک تیر به گردن من اصابت کرد و مجروح شدم. برخی از دوستان می گویند که خدا شما را نگه داشته که این روزها را روایت کنی اما من فکر می‌کنم لیاقت نداشتم. در حالیکه چند بار زحمی شدم تیر به گردنم اصابت کرد و معاون من چند بار اشهد و تلقین را برای من خواند، اما این سعادت نصیبم نشد.

وی با گرامیداشت یاد شهید رضا عمادی گفت: در میان آب در شرایط سختی که زیر آتش دشمن بودیم، برای عبور از موانع تیزی که خورشیدی نام داشت به سختی خوردیم؛ طلبه جوان، شهید رضا عمادی در حالی که زخمی شده بود خودش را روی خورشیدی ها انداخت و ‌گفت بیایید از روی بدن من رد شوید بتوانید به سرعت از خورشیدی‌ها عبور کنید و با این فداکاری به فیض شهادت نائل آمد.  شاید برخی بگویند شما دیوانه بودید، اما نه، آنها عاشق بودند. حقیقت این است که اینها بچه های جنگجویی نبودند، عاشق و عارف بودند و لطافت روح داشتند.

جاماندگان قافله عشق در حسرت دیدار یاران
محمد حسین توکلی، مشاور استاندار همدان در امور ایثارگران نیز در این مراسم طب سخنانی گفت: بنده در آن مقطع مسئول دیده بانی گردان توپخانه لشگر انصارالحسین بودم و حدود ۳ ماه پیش از عملیات ما برای دیدبانی، شناسایی و تا حدی اجرای آتش عملیات کربلای ۴ وارد آن منطقه شدم. در این حدود ۳ ماه بسیاری از مواضع دشمن پی بردیم که در نهایت به این نتیجه رسیدیم که عملیات بسیاری سختی در پیش داریم. چرا که دشمن آگاه بود و ما دقیقا هر هفته به یک سری موانع جدید برخورد می‌کردیم، از جمله دکل هایی که روشن شدن یک بی سیم باعث می‌شد مواضع ما کاملا با شناسایی شود.

وی افزود: ما جامانده از آن قافله عشق هستیم؛ ما نزدیک ترین دوستانمان را از دست دادیم؛ افرادی مانند شهید چیت سازیان که در نهایت پرکشیدند و به آرزوی دیرینه خود رسیدند؛ آرزویی که مدت‌ها بر سر نماز و دعاهای خود آن را از خدا می‌خواستند. امروز ما حسرت می خوریم که چه لغزشی از ما سر زد که خدا ما را با خود نبرد و به حال شهدا غبطه می‌خوریم.

«هفتاد و دومین غواص»، منبع مطالعات اجتماعی است

نویسنده کتاب «هفتاد و دومین غواص» با گرامیداشت یاد و خاطر همه شهدا هشت سال دفاع مقدس به ویژه شهدای غواص عملیات کربلای ۴ اظهار کرد: ما در روزگاری زندگی می‌کنیم و با نسلی حشر و نشر داریم که می‌توانند آیینه تمام نمای زیبایی‌های دفاع مقدس باشند. امروز فرصتی است تا در بیداری با این افراد گفت‌وکو کنیم و از آن لذت ببریم، همانطور که در خواب با شهدا گفت‌وگو می‌کنیم. بنابراین حتما نباید در گلستان شهدا به دنبال آن ها بگردیم؛ چراکه در خیابان‌های ما افرادی چون کریم مطهری هستند که سخنان بسیاری برای گفتن در سینه دارند.

حمید حسام افزود: نوشتن را در دهه هفتاد با داستان و رمان، آغاز کردم؛ سپس داستان کوتاه تا به تاریخ شفاهی رسیدم. در این میان دریافتم که فرصت و مجالی برای پرداختن به همه سوژه‌ها و رویدادهای دفاع مقدس نیست، بنابراین یک دهه است به این نتیجه رسیدم که یک نفر را به عنوان محور در نظر بگیرم و باقی را به صورت اقماری در دایره همان نفر واحد تعریف کنیم. آن یک نفر باید سخن همه را بگوید و اگر حرف می‌زند سخن همه باشد. این کار را با شهید سلگی و کتاب «آب هرگز نمی‌میرد» آغاز کردیم و جواب داد؛ چراکه مجال نبود از ۵۰۰ شهید نهاوند سخن بگوییم.

وی با بیان اینکه یکی از موضوعات مهم غواصان عملیات کربلای چهار بود که به ویژه در سال‌های گذشته در فضاهای رسانه‌ای در معرض قضاوت‌های نادرست سیاسی قرار گرفت، تصریح کرد: من احساس کردم که مظلومیت شهدای غواص در شب عملیات کربلای ۴ با این اتفاقی که افتاد چند برابر شد. بنابراین با توجه به آشنایی که با کریم مطهری داشتم به این نتیجه رسیدم که اگر او از عملیات کربلای چهار بگوید، می‌توان ادعا کرد که حق همه بچه‌ها ادا خواهد شد. با اعلام آمادگی کریم مطهری کار را آغاز کردیم. در گذشته افرادی نسبت به جمع آوری مصاحبه‌های افراد باقی مانده از  عملیات کربلای چهار اقدام کرده بودند؛ اما به دلیل نوع کار من و وسواسی که وجود دارد، کار را دوباره انجام دادم و در نهایت با همه مصاحبه انجام شد و فردی هم جا نماند و در قالب و ساختار منسجمی، به شکل یک روایت قصه گونه که مخاطب از دایره خانواده رزمندگان به عموم جامعه تسری پیدا کند، درآمد.

وی تصریح کرد: می‌توان ادعا کرد عدد کتاب‌هایی که درباره عملیات کربلای چهار نوشته شده است زیر ۱۰ عنوان است. در سال ۱۳۷۴ با نگارش کتاب «غواص‌ها بوی نعنا می‌دهند» به نوعی خط شکنی درباره عملیات کربلای چهار انجام دادم. اما روایت جامعی نبود، یک قطره از دریا بود و عطشی ایجاد می‌کرد تا افراد بدانند که داستان غواص‌ها یک شکست ظاهری نبوده است و افرادی بودند که چهل شب زیارت عاشورا خواندند و سلوک داشتند.

حسام ادامه داد: بحثی که به عنوان لو رفتن عملیات مطرح شد به آن معنا که برخی تعبیر کردند، نبود. دشمن دست ما را خوانده بود، اما کسی خبر نداشت. کتاب «هفتاد و دومین غواص» یک مرجع و منبع کاملی است که تنها به کربلای چهار اختصاص پیدا نمی‌کند، قصه کودکی‌ها و شکل گیری شخصیت راوی را با یک روایت صادقانه و سانسور نشده بیان می‌کند. من بارها با این مسأله مواجه شدم که راوی بنا به دلیلی خواسته که برخی از مباحث مطرح نشود، اما در «هفتاد و دومین غواص» با این مشکل مواجه نبودیم و کریم مطهری صادقانه مسائل را مطرح کرد.

نویسنده کتاب «هفتاد و دومین غواص» بیان کرد: این کتاب به شکلی ماجراهای حضور جوانان دهه چهل، که وقتی به انقلاب رسیدند بین ۱۵ تا ۲۲ سال داشتند، در جنگ را بیان می‌کنند. همچنین نوع زندگی اجتماعی افراد و طبقاتی که در آن زمان زیست می‌کردند را بیان می‌کند و  به نوعی منبع مطالعات اجتماعی خواهد بود. در درجه سوم، اطلاعات عملیات تیپ و سپس لشکر انصارالحسین(ع) را بیان می‌کند؛ چراکه راوی از هسته اولیه شکل گیری این واحد بوده است. کتاب از شهید چیت سازیان می‌گوید؛ چرا که روای با او بسیار نزدیک بوده است و جایگاه آن ها به مراد و مریدی می‌رسد. هرچند به ظاهر راوی از جسم و جسارت از شهید بالاتر بوده، اما به مقام معنوی شهید چیت‌سازیان تمکین می‌کند.

وی گفت: این کتاب تاریخ جنگ را هم ورق زده است و داستان جانبازی است که مداوم مجروح می‌شود اما کم نمی‌آورد و احساس تکلیف می‌کند که تا شهادت باید در این راه گام بردارد. در نهایت کتاب به بخشی می‌پردازد که مهم تر از همه نوع زندگی اجتماعی و ازدواج این فرد را نشان می‌دهد که با تمام درگیری در دفاع، زندگی عاشقانه خود را نیز داشتند.

حسام با بیان اینکه در ذات و روایت بچه‌های جنگ واقعیت‌های بسیاری نهفته است، اظهار کرد: عملیات کربلای ۴ به دلیل سرانجامی که دارد یک قطعه گمشده دارد که همگان بدانند پیروزی بر روی زمین فرع بر قضیه بوده است، در حالی که اوج تکلیف مداری در عملیات کربلای چهار مشاهده می‌شود و من در ذهنم به دنبال نشان دادن آن بودم.