به گزارش مشرق، غلامحسین رحیمی معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم ضمن تشریح وضعیت علمی کشور طی سال‌های پس از انقلاب و به ویژه در چند سال اخیر، ارتقای علمی ایران از رتبه ۵ به رتبه ۱ منطقه، صعود به رتبه ۱۶ از رتبه ۵۸ در حوزه نانو، ارتقا از رتبه ۵۲ به رتبه ۱۷ جهان در علوم بیوشیمی و زیست ملکولی را از جمله پیشرفت‌های قابل ارائه بیان کرد.
وی با بیان اینکه حوزه آموزش عالی را باید به دو بخش تقسیم کنیم، یکی آنچه که ما به عنوان آموزش عالی می‌شناسیم و دیگری آنچه که به بخش پژوهش و تحقیق تعلق دارد، گفت: البته حوزه سومی هم داریم که آن هم توسعه فناوری مبتنی بر علم است و اصولاً مقداری متفاوت است. در حوزه آموزش عالی به دو نکته اشاره میکنم.
بیشتر بخوانید:
ذهنیت‌هایی که از گذشته در فکر ما ایرانی‌ها رسوخ کرده
رحیمی افزود: تعداد دانشجویان در سال ۱۳۶۰ زیر ۱۸۰ هزار نفر بود که این میزان در سال های ۹۲ و ۹۳ به حدود ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسید. هم اکنون ما برای هر متقاضی حداقل یک صندلی داریم یعنی اگر کسی در هر نقطه از کشور بخواهد وارد آموزش عالی شود حتماً برایش یک صندلی وجود و نکته مهمتر اینکه کشور هر نیازی به دانش‌آموخته دانشگاهی داشته باشد، سیستم آموزش عالی کشور آن نیاز را پاسخ می‌دهد یعنی در شرایطی هستیم که موسسات آموزش عالی در گستره عموم شهرستان‌های کشور وجود دارد و نمی‌توان شهرستانی را نام برد که در آنجا حداقل یک موسسات آموزش عالی نداشته باشیم؛ در نتیجه اگر جوانان هر شهرستانی بخواهند در شهرستان خود ادامه تحصیل در سطح آموزش عالی دهند، این شرایط برایشان فراهم است.
بی‌نیازی از تحصیل دانش‌آموختگان در خارج از کشور و تربیت نیروی انسانی متخصص کشورهای منطقه در ایران
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تاکید کرد: حدود ۳۰ سال قبل اگر می‌خواستیم برای دانشگاه‌های کشور تامین استاد کنیم حتماً باید دانش‌آموخته دوره کارشناسی را به خارج از کشور می‌فرستادیم و در آنجا دکتری می‌گرفت برمی‌گشت تا بتوان به عنوان عضو هیأت علمی دانشگاه تدریس می‌کرد. اما هم‌اکنون بی‌نیاز از این کار هستیم و در سال جاری (۱۳۹۹) تعداد دانشجویانی که برای تحصیل در رشته‌های خاصی به خارج از کشور اعزام می‌شوند زیر ۱۰۰ نفر است.
وی اضافه کرد: از طرفی با احتساب رشته‌های علوم پزشکی، بیش از ۳۰ هزار دانشجو خارجی داریم که در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند. البته عمدتاً از کشورهای همسایه هستند. به عبارت دیگر دانشگاه‌های ما برای دانشگاه‌های کشورهای همسایه، نیروی متخصص تربیت می‌کنند و این توفیق بسیار بزرگی است.
مرجعیت علمی کشور را در حوزه پژوهش جستجو کنیم
رحیمی در رابطه به اینکه آیا ایران می‌تواند به عنوان مرجعیت علمی در دنیا مطرح شود، گفت: ما باید مرجعیت علمی را در حوزه پژوهش جستجو کنیم. حدود ۲۵ سال قبل سوال بزرگ ما این بود که آیا زمانی که از آموزش عالی عبور می‌کنیم، می‌توانیم در دانشگاه‌های داخل تحقیقاتی کنیم که نتایح آن قابل عرضه در مجامع علمی معتبر و بین‌المللی باشد؟ پاسخ این سوال این است که در سال ۲۰۲۰ ما بیش از ۶۶ هزار سند علمی را در پایگاه‌های بین‌المللی به ثبت رساندیم و از این بابت رتبه ۱۵ را در دنیا داریم.
وی افزود: طی سال‌های اخیر وزارت علوم و کلاً نهادهای علمی به دنبال این نبودند که در کمیت بیفزایند چرا که پنج شش سال قبل انتقادی که به ایران می‌شد این بود که اصولاً این مقالات عمدتاً جنبه کمی دارد و در جنبه کیفی تهی است. خوشبختانه طی ۴ سال گذشته جزو پنج کشوری بودیم که بیشترین نرخ رشد کیفی مقالات را داشتیم و هم‌اکنون نیز در معتبرترین پایگاه بین‌المللی دنیا رتبه کیفی مقالات پژوهشگران ایرانی رتبه ۱۵ است.
وی ادامه داد: از نظر مقالات پر استناد هم که نکته بسیار مهمی است، رتبه ایران در سطح بین المللی، ۱۲ است و در بعضی از شاخه‌ها حتی به ۱۰ و زیر ۱۰ هم می‌رسد. و این معنایش آن است که در برخی زمینه‌ها ما دیگر ما دوشادوش دانشمندان و پژوهشگران برجسته دنیا پیش می‌رویم و اینجاست که مسیر مرجعیت علمی از آن می‌گذرد.
نرخ شتاب پیشرفت علمی ایران در منطقه بسیار بالاست
معاون پژوهش و فناوری وزارت عتف اظهار داشت: ما در بین کشورهای منطقه، مقام اول را از نظر توسعه علمی و فناوری داریم و از این منظر پیشرو هستیم و این موضوع در چند دهه اخیر نیز با برنامه‌هایی که داشتیم اثبات شده است. شاخص‌های ما در حوزه توسعه فناورانه و توسعه نهادهای فناور بسیار قابل توجه بوده است. البته زیست بوم فناوری به خود عمل محدود نمی‌شود.
وی گفت: ما کشوری را در جنوب ایران داریم که اخیراً هم تبلیغ کرد که این کشور ماهواره به مریخ پرتاب می‌کند. حال باید پرسید که این ماهواره کجا ساخته شده است؟ دوم اینکه پرتاب‌گر آن کجا ساخته شده است و از کجا پرتاب می‌شود؟ سوم اینکه ایستگاه‌های زمینی دریافت اطلاعات و کنترل‌کننده ماهواره کجاست و توسط چه شرکتی و یا چه کشوری ساخته شده است؟ و چهارم اینکه کل این برنامه مدیریت کلانش بر عهده کیست؟ ما ماهواره‌های کوچک را که زیر صد کیلوگرم وزن دارند در مدار قرار می‌دهیم اما همه چیز آن بومی است یعنی ریشه در دانش فناوری خودمان دارد. ماهواره را به معنای واقعی خود طراحی می‌کنیم؛ تحلیل ریاضی علمی می‌کنیم بعد آن را نمونه‌سازی می‌کنیم، تست می‌کنیم و بعد از آن نمونه صنعتی استخراج می‌کنیم که در آن استانداردها را اعمال می‌کنیم و در نهایت به نمونه‌ای تبدیل می‌کنیم که قابل پرتاب و بهره‌گیری است. پس پشت مباحث علمی این ماهواره صدها دانشمند مجرب و همینطور جوانان متخصص وجود دارد.
رحیمی شعرباف اذعان می‌کند: می‌توانیم با یک کشور قرارداد ببندیم که یک ماهواره پانصد کیلویی برایمان بسازند و از آن بهره‌برداری کنیم؛ اشکالی هم ندارد اما در این صورت فقط بهره بردار آن خواهیم بود؛ و این به معنای دست یافتن به دانش و فناوری بومی نیست. می‌خواهم بگویم خوشبختانه دانشی که در ایران ریشه دوانده است و فناوری که در حوزه‌های مختلف به تدریج ریشه می‌دواند کاملاً ایرانی است. به همین دلیل هم است که در تحلیل‌ها نیز آمده است که گاهی اوقات که اسرائیل و آمریکا تهدید می‌کنند که چند سایت ایران را خواهند زد؛ خودشان هم معتقدند که چون تکنولوژی بومی شده است، تهدید و یا مورد هدف قرار دادن فایده‌ای ندارد.
توسعه فناوری‌های متکی به علم، وارد جریان زندگی مردم شده است
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما در سال ۱۳۸۲ برای اولین بار بصورت مشخص و رسمی، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و همچنین مراکز کارآفرین و نوآور را تاسیس کردیم و وارد برنامه سوم توسعه کشور شدیم و از آن سال به بعد تا به حال که تقریباً حدود ۱۷ سال گذشته است، ۱۹۹ مرکز رشد رسمی داریم که در سراسر کشور در حال فعالیت هستند.
وی ادامه داد: وزارت علوم تاکید دارد که هر شهرستانی در کشور حتماً باید یک مرکز رشدیافته داشته باشد. هم اکنون ۴۵ پارک علم و فناوری در سطح کشور داریم که میزبان حدود ۱۰ هزار واحد فناور هستند و حدود ۱۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان است در این پارک‌ها فعالیت می‌کنند. توجه کنید که در کل کشور ۵۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان داریم. علاوه بر این در پارک‌ها و مراکز رشد، مراکز نوآوری و خلاقیت را داریم.
رحیمی اظهار داشت: نکته خیلی مهمی است که چگونه یک جوان دانش‌آموخته که یک ایده کسب و کار ارائه دهد و آن ایده کسب و کار مطرح شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و طی فرآیندی منظم و برنامه‌ریزی شده به ایده‌هایی که امکان تبدیل شدن به یک کسب و کار رسمی دارند کمک می‌شود تا به یک کسب و کار رسمی و بعد از آن به یک شرکت شرکت دانش‌بنیان تبدیل شوند. این موضوع طی چند سال اخیر شتاب گرفته است و ان‌شاءالله همان توفیقی که در حوزه پژوهشی پیدا کردیم و درخششی که در سطح بین المللی به دست آوردیم را در حوزه فناوری‌های متکی به علم نیز تا چهار پنج سال آینده به دست خواهیم آورد و این موضوع یک جریان ملی شده و وارد زندگی مردم خواهد شد. فناوری دو رویه دارد یک رویه دانش فنی است و یک رویه بازار و نیاز و تقاضا که موجب توسعه سطح زندگی مردم است.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، با اشاره به منویات مقام معظم رهبری مبنی بر دست یافتن به مرجعیت علمی در منطقه و جهان به عنوان یک مزیت علمی، گفت: اولین دانشگاهی که در دنیا تاسیس شد، دانشگاه جندی‌شاپور بود و این موضوع را یونسکو هم اخیراً تائید کرد. یعنی ۱۶۰۰ سال قبل ایران به نحو گسترده و دیرپا به مرجعیت علمی دست پیدا کرده بود. ایران از قرن تقریباً سوم تا هفتم هشتم هجری یعنی حدود پنج قرن ما دانشمندانی داشته است که کارهایشان برای کل پژوهشگران دنیا مرجع بود. بعد از آن دیگر متاسفانه ما هیچوقت در این سطح نبودیم.
۰۰:۰۶ - ۱۳۹۹/۱۲/۰۸
