یک مستند تماشایی

مستند «لشکر زینبی» گوشه‌ای از دیدارهای متعدد رهبر انقلاب با خانواده‌ شهدای مدافع حرم در پنج سال گذشته را به تصویر کشیده است. این مستند با تلاش مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌ا...‌العظمی خامنه‌ای) و به کارگردانی محسن اردستانی تهیه و تولید شده ‌است. این مستند در حقیقت قسمت اول از یک مجموعه تحت عنوان «این ستاره‌ها» است که به تناوب منتشر خواهد شد. تمام ظرافت‌ها و زیبایی‌های این دیدارها را بدون شک نمی‌توان در یک مستند کوتاه که مدت‌زمان آن کمتر از یک ساعت است، به تصویر کشید. اما از قدیم گفته‌اند: «آب دریا را اگر نتوان کشید / هم به قدر تشنگی باید چشید» فرصت مغتنمی فراهم شده تا بخشی از راش‌های دیدارهای رهبر انقلاب با خانواده‌های شهدا از آرشیوها بیرون بیاید و به زیور تدوین آراسته شود تا درنهایت ماحصل کار را در یک مستند 45 دقیقه‌ای تماشا کنیم. دیدارهای خصوصی رهبر معظم انقلاب که بحث آن از مدت‌ها پیش وجود داشت و در سال گذشته با پخش مستند «غیررسمی» به کارگردانی علی صدری‌نیا دوباره بر سر زبان‌ها افتاده بود، حالا با روایتی دیگر در برابر چشمان مخاطب قرار داده شده تا باز هم جنبه‌هایی تازه از زندگی رهبر معظم انقلاب به تصویر کشیده شود.

 

پدربزرگ مهربان خانواده شهدا

از اصلی‌ترین ویژگی‌های مستند لشکر زینبی را باید حضور کودکان و خردسالان دانست. فرزند کوچک شهدای مدافع حرم که برخی از آنها برای اولین بار به زیارت پدربزرگ مهربان‌شان آمده بودند، در این مستند جذاب‌ترین صحنه‌ها را خلق می‌کنند و توجه مخاطب را به تمامی، معطوف خود می‌دارند. روایت هدیه خواستن‌های این کودکان از رهبری بی‌نظیر است. هنگامی که در مستند می‌بینیم که انگشتر یا چفیه‌ای از رهبر طلب می‌کنند و هرگز پاسخ «نه» نمی‌شوند. حتی یکی از آنها، عبای رهبر انقلاب را طلب می‌کند و رهبر با طنز همیشگی‌شان در دیدارهای این‌چنینی می‌گویند: «کار به قبا و عبا رسید!»
یا درجایی دیگر زمانی که کودکی در جمع گریه می‌کند، رهبر دلیل گریه کودک را می‌پرسند و وقتی متوجه می‌شوند که کودک بهانه پفک را می‌گیرد، مانند پدربزرگی مهربان درصدد رفع دلتنگی و ناراحتی کودک برمی‌آیند. البته از آنجا که پدربزرگ دلسوز فرزندان و نوه‌هایش است، از دست‌اندرکاران می‌خواهند که برای کودک بیسکویت بیاورند!

رابطه صمیمانه پدر انقلاب با فرزندان شهدا در لحظه لحظه مستند جاری و ساری است. احتمالا محسن اردستانی؛ کارگردان مستند نیز چندان تلاشی برای ارائه این تصویر از رهبر نکرده است، چرا که فیلم هر دیداری را نگاه می‌کرده، در آن ده‌ها صحنه این‌چنینی وجود داشته که در آنها رابطه‌ای پدر و فرزندی بین رهبر امت اسلامی و فرزندان شهدای مکتب به تصویر کشیده می‌شود. این دیگر چیزی نیست که کارگردان بخواهد آن را خلق کند یا مثلا با زاویه درست دوربین و چیزهایی از این دست، بتواند آن را نمایش دهد.
اشاره به یکی از این موارد، برای نشان دادن عمق این رابطه کافی‌است. آنجا که فرزند شهید سالاری در مقابل رهبر می‌ایستد و همسر شهید می‌گوید که این کودک می‌خواهد برای‌تان شعر بخواند و رهبر نه‌تنها استقبال می‌کند و اجازه می‌دهد، بلکه از یک‌جایی به بعد میکروفنی که مقابلش قرار دارد را به سوی کودک برمی‌گرداند! این اتفاقات نادر در بین رهبران جهان، به‌سادگی و به‌کرات در این دیدارها اتفاق افتاده و از این منظر دست کارگردان برای گزینش بسیار باز است.
 

پیام‌های مهم یک روایت

شاید در ظاهر این طور تصور شود که صرفا در مستند شاهد تعدادی صحنه‌های جذاب از دیدارهای خصوصی رهبری هستیم اما پشت تمامی این صحنه‌های جذاب، صمیمانه و عاطفی پیام‌های مهم و حساسی نهفته است.
در جایی از مستند مادر شهید حسین مشتاقی زمانی که از ناملایمات و سرزنش‌ها سخن به میان می‌آورد، واکنش رهبر معظم انقلاب دیدنی است. ابتدا که با صبوری و دقت فراوان به صحبت‌ها گوش فرامی‌دهند و در ادامه خیلی کوتاه اندرز کارساز و مهم خود را به مادر شهید ارائه می‌کنند: «به اون‌ها اعتنا نکنید».
بخش مهم دیگری که در مستند شاهد آن هستیم، همسران شهدا هستند. آنها هستند که علاوه‌بر پدران و مادران، به‌کرات به رهبر عرضه می‌دارند که از قافله شهدا جا مانده‌اند و اظهار بی‌قراری می‌کنند. اما تا آنجا که در این مستند پخش شد، در تمامی مواردی که کسی در مقابل ایشان از لفظ «جامانده» برای خود یاد می‌کند، رهبر بلافاصله واکنش نشان می‌دهند: «نه این‌طور نیست!» یک‌بار هم در مقابل تکرار این صحبت از طرف یکی از همسران شهدا متذکر می‌شوند که: «شماها اون جلوها هستید».

در بخش دیگری از مستند همسر یکی از شهدا روایت‌هایی از استخاره‌هایی که در مواقع مختلف به قرآن کریم داشته است را تعریف می‌کند. رهبر انقلاب در سخنانی بسیار مهم و تاثیر گذار که حتی می‌تواند خط مشی تاریخ‌نگاران را تبیین کند، تاکید می‌کنند که باید این موارد در تاریخ ثبت شود و افسوس می‌خورند از این‌که تاریخ‌نگاران ما دغدغه پرداختن به این مسایل را ندارند. اگر قرار باشد به تمام پیام‌های مستند «لشکر زینبی» بپردازیم به مجالی چند ده برابر این گزارش احتیاج داریم اما صرفا به یکی دیگر از صحنه‌های مهم مستند به عنوان حسن ختام اشاره می‌کنیم که آن روبه‌رو شدن رهبر معظم انقلاب با خانواده شهید «عمر ملازهی»؛ شهید مدافع حرم اهل سنت است که رهبر با احترام و ارادت ویژه‌ای خانواده شهید را گرامی می‌دارند. ایشان به پدر شهید چنین می‌فرمایند: «اینی که در داخل کشور ما سنی و شیعه در کنار هم برای هدف‌های بلند مجاهدت می‌کنند، این چیز بزرگی‌ است. این چیز مهمی‌ است. به دشمنان می‌فهماند که همه باهم‌اند و دشمنانی که می‌خواهند جدایی بیندازند  همین داعش و اینا هم برای همینن اصلا که جدایی بیندازند. وهابی‌ها، داعش و دیگران برای همین‌اند که اختلاف ایجاد کنند  را ناکام می‌گذارند.»