سرویس سیاست مشرق -  «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه دولت روحانی اخیرا در گفت و گویی در کلاب هاوس ضمن اعتراف به اشتباه فاحش در تنظیم متن برجام از سوی تیم مذاکره کننده ایران، تاکید کرد: «در مجلس گفتم در برجام کلمه‌ "تعلیق" وجود ندارد؛ اشتباه از من بود. چهار بار کلمه‌ی "تعلیق" در برجام وجود دارد ولی مذاکره‌کننده‌ی ما به من اطلاع نداده بود»!

این اظهارنظر در حالی است که ظریف پیش از این بارها تاکید کرده بود که متن برجام بسیار دقیق نوشته شده و کلمه به کلمه برجام مذاکره شده و متن توافق براساس بی اعتمادی تنظیم شده است.

پیش از این حجت الاسلام  «سید محمود نبویان»  نماینده مجلس- ۲۵ آذر ۹۴-  گفته بود: «فردای روز توافق، دکتر ظریف به مجلس آمد تا گزارش بدهد و اذعان کرد یکی از بزرگترین دستاوردهای ما این است که هیچ جای متن برجام، کلمه «تعلیق» (suspend) برای تحریم ها استفاده نشده و همه جا «لغو» تحریم ها آمده است و همانجا بنده در ۴ جای متن توافقنامه، کلمه «تعلیق/ suspend» را به ایشان نشان دادم که واکنش ظریف اینگونه بود: "عه! من اینجاها را ندیده بودم"».

همچنین «احمد توکلی» نماینده سابق مجلس پیش از این گفته بود: «30 تیر 94(چند روز پس از امضای برجام) آقای دکتر ظریف به مجلس آمد و گزارشی از برجام و حواشی آن، از جمله قطعنامه ۲۲۳۱ تقدیم مجلس کرد...چهار سئوال نوشتم و برای رئیس جلسه، آقای لاریجانی فرستادم...از جمله پرسیدم در حالی که لااقل ۴ بار لفظ تعلیق صراحتاً در برجام آمده است چرا آقای وزیر چند بار با تأکید گفتند تمام تحریم‌ها لغو شده است؟ با کمال تعجب وزیر محترم در پاسخ گفت: "اصلاً تعلیق هیچ جا نیامده، در هیچ جای برجام تعلیق نیامده، هر کس تعلیق ترجمه کرده اشتباه کرده، هیچ جای برجام تعلیق نیامده. کلمه تعلیق وجود ندارد. لغو کرد... لغو، تمام شد. " من کلمه انگلیسی suspend  را در متن برجام با ماژیک برجسته کردم و چون خودم منتظر اجازه اخطار بودم، از آقای دکتر نجابت خواهش کردم برود آن‌ها را به دکتر لاریجانی نشان دهد.  لاریجانی که مطمئن شد، به نجابت گفت برو به ظریف نشان بده. آقای دکتر ظریف در واکنش به دکتر نجابت گفت "عه من ندیده بودم"».

علاوه بر این، «وندی شرمن»  عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا و مقام ارشد فعلی وزارت خارجه این کشور - فروردین ۹۶ - در اندیشکده وودرو ویلسون و در حضور «کاترین اشتون» مسئول اسبق سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تمسخر درباره توافق هسته‌ای گفته بود: «اعضای ۵+۱ و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریم‌های هسته‌ای را «موقتاً متوقف کنند»،    «lift»  لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی (معلق نگاه داشتن و یا موقتاً متوقف کردن) است اما طرف ایرانی  «lift»  را به معنی «پایان دادن و خاتمه دادن ترجمه می‌کرد» و به همین دلیل هم ما از این لغت استفاده کردیم».

لازم به ذکر است که تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت روحانی و به ریاست ظریف،  لغو تحریم های کاتسا، ایسا، سیسادا و تحریم چرخه دلار را در برجام نگنجاندند و یکی از علت های اصلی لغو نشدن تحریم ها علیرغم بتن ریزی در قلب راکتور هسته ای، همین مسئله می باشد.

این اولین بار است که ظریف به صورت عمومی و بدون واسطه به اشتباه فاحش تیم مذاکره کننده در دوره ریاست خود اعتراف کرده است. اعترافی دیرهنگام و آن هم در مقطعی که برجام خسارت های متعددی به مردم تحمیل کرده است.

پس از امضای برجام، ظریف در کنار دیگر دولتمردان صراحتا اعلام کرده بود که به واسطه برجام تمامی تحریم ها یکباره لغو می شود، ولیکن وی بعدها در اظهارنظری عجیب گفت «هدف از برجام اصلا اقتصادی نبود»!

ظریف تاکید کرده بود که دولت بعدی آمریکا نمی تواند از برجام خارج شود و معاونان ظریف نیز تاکید کره بودند که «امضای وزیر خارجه آمریکا تضمین است»!

لزوم پاسخ ظریف به یک سوال

آقای ظریف در اظهارنظر اخیر تاکید کرده است که «مذاکره‌کننده‌ی ما به من اطلاع نداده بود»؛ سوال اینجاست که این مذاکره کننده چه کسی بوده است!؟ عراقچی!؟ تخت روانچی!؟ بعیدی نژاد!؟ یا...!؟

بهتر است که وزیر سابق وزارت خارجه به جهت تنویر افکار عمومی به این سوال پاسخ دهد. هر چند که مسئولیت تیم مذاکره کننده با شخص آقای ظریف بوده است و در اصل مسئولیت اصلی با شخص وزیر و به عبارتی سرپرست تیم مذاکره کننده بوده است.

قصور و تقصیر دولت در انتخاب اعضای تیم

یکی از دلایل خسارت محض برجام به چینش تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت روحانی و دوره وزارت ظریف برمی گردد.

برای نمونه، «عبدالرسول دری اصفهانی»  نماینده بانک مرکزی و مسئول امور بانکی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با گروه ۵+۱ و یکی از کارکنان ستاد اجرای برجام بود. وی قبل از انقلاب با کمیته خزانه‌داری آمریکا کار می‌کرد و مسئولیت کمیته بخش مربوط به انگلیس را بر عهده داشته است و پس از انقلاب در وزارت دفاع استخدام می‌شود و مسئولیت بخش مطالبات ایران از آمریکا را بر عهده می‌گیرد. پس از مدتی وزارت دفاع دریافت که با وجود مستندات قوی در محاکم بین‌المللی آراء صادره به نفع ایران نیست. همین موضوع موجبات اخراج او را از وزارت دفاع فراهم می‌آورد.

دری اصفهانی پس از اخراج به کانادا رفت. در دور جدید بازگشت دری اصفهانی به ایران که هم زمان با روی کار آمدن دولت یازدهم (دولت اول روحانی) بود به عنوان مشاور «سیف» رئیس سابق بانک مرکزی مشغول به کار می‌شود و در جریان مذاکرات برجام، زیر مجموعه تیم «حمید بعیدی نژاد» در بخش امور مالی برجام فعالیتش را آغاز کرد.

در مهر ۹۶  «عبدالرسول دری اصفهانی»  مشاور ارشد بانکی و عضو دو تابعیتی تیم مذاکرات هسته‌ای دولت روحانی به تحمل پنج سال حبس در دادگاه تجدیدنظر استان تهران محکوم شد.

این در حالی است که پیش از آن بعیدی نژاد به دفاع تمام قد از او پرداخته بود.   «حمید بعیدی نژاد» رئیس‌وقت تیم کارشناسی مذاکره‌کننده هسته‌ای-شهریور ۹۵- گفته بود: «دری اصفهانی سابقه بیش از دو دهه حضور در دعاوی بین‌المللی را دارد و اصرار بر جاسوس خواندن او توهینی آشکار به نهادهای اطلاعاتی و امنیتی ایران است».

لازم به ذکر است که افراد مشکوک و بدسابقه‌ای همچون  «تریتا پارسی» و «هومن مجد» در تمام طول دوران مذاکرات ایران و 1+5 در دولت روحانی با تیم مذاکراتی ایران در وین و ژنو دیده می‌شدند.

چرا اعضای تیم مذاکره کننده، متن توافق را دقیق نخواندند!؟

در سال ۹۴ تیم مذاکره کننده به ریاست ظریف در اقدامی عجیب و نامتعارف پذیرفت که ایران به صورت پیش دستانه تعهدات خود را اجرا کند و پس از پایان تعهدات ایران، طرف مقابل از جمله آمریکا- که به قاتل زنجیره‌ای توافقات بین المللی مشهور است- اجرای تعهدات خود را آغاز کند!

بر همین اساس ویژگی‌های بدیهی یک توافق بین المللی از جمله توازن در اجرای تعهدات، همزمانی اجرای تعهدات، ضمانت اجرا و مکانیسم شکایت، پیش بینی عهدشکنی طرف مقابل و دریافت خسارت از طرف عهدشکن به هیچ عنوان در برجام رعایت نشد!

اصلاح طلبان در آن مقطع، بدون ارائه دلایل کارشناسی، با هیاهو به دفاع از برجام پرداخته و منتقدان را آماج فحاشی قرار دادند. اما این طیف در سالهای بعد به اشتباهات فاحش برجام اعتراف کرد.

برای نمونه روزنامه اصلاح طلب «آرمان» - تیر ۹۸- در مطلبی نوشته بود: «متأسفانه برجام به شکلی تنظیم شده که هرگونه بی‌تعهدی ایران در مقابل برجام همراه با هزینه است و در مقابل اقدامات آمریکا و کشورهای اروپایی علیه برجام بدون هزینه و یا با هزینه‌های کمی همراه خواهد بود. در نتیجه اشکال از ذات برجام است... هنگامی که توافقی امضا می‌شود که ماهیت ساختاری ندارد و فاقد رویکردهای الزام‌آور برای طرف مقابل است و در نتیجه احتمال برگشت تحریم‌ها وجود دارد، طبیعی است که دستاورد قابل توجهی به دست نخواهد آمد».

در یک نمونه دیگر، روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» - آذر ۹۷- در مطلبی نوشته بود: «متاسفانه در شرایط کنونی در مساله توافق هسته‌ای هیچ راه حل منفعت آوری در مقابل کشورمان وجود ندارد... متاسفانه در تیم کارشناسان مذاکره کننده ما تعداد کافی از متخصصان به ویژه در حوزه‌های مالی، تجاری و بانکی حضور نداشتند که خط به خط و بند و به بند توافق را دقیق و به طور تخصصی بررسی کنند تا امروز دچار چنین شرایط ناشی از بی تعهدی آمریکا و اروپا نشویم».

شعبده بازی بزک کنندگان برجام

حالا در شرایطی که خسارت محض برجام روز به روز عیان تر و آشکارتر می شود، بزک کنندگان این توافق خسارت بار با بازی در پازل آمریکا و با تحریف واقعیت، سعی در استمرار و تعمیم این روند خسارت بار در دیگر مولفه های قدرت کشورمان هستند.

برای نمونه، در روزهای گذشته «حسین موسویان» عضو تیم مذاکره کننده در توافق سعدآباد که اکنون ساکن آمریکا است، با بزرگنمایی تاثیر تحریم ها در اقتصاد و معیشت مردم در مطلبی نوشته بود: «پس از خروج آمریکا از برجام تاکنون، تحریم‌ها علیه ایران حداقل ۱۰۰۰ میلیارد دلار معادل ۳۰ سال صادرات ایران به اقتصاد کشور خسارت زده است».

همچنین «علی مطهری» نماینده سابق مجلس در روزهای گذشته در مطلبی نوشته است: «زیان مالی هر یک روز تأخیر در مذاکرات وین و لغو تحریم‌ها به مردم تحمیل می‌شود. اینکه بگوییم درحال بررسی روند مذاکرات قبلی هستیم پذیرفته نیست. نتیجه مذاکرات قبلی توسط آقای ظریف به‌طور دقیق به مجلس گزارش شد. به سختی‌های غیرضروری مردم پایان دهیم. دولت جدید اگر  مستقیماً و بدون واسطه اروپا با آمریکا مذاکره کند سریعتر و بهتر نتیجه می‌گیرد».

رهبر معظم انقلاب- ۶ مرداد ۱۴۰۰- در آخرین دیدار رییس جمهور و دولت دوازدهم با ایشان فرمودند: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند».

ایشان در ادامه تاکید کردند: «هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید ناموفق بودید و هر جا که بدون اعتماد به غرب، حرکت و از آنها قطع امید کردید موفق بودید و پیش رفتید».

متاسفانه رویکرد دولت روحانی در سیاست خارجی بر مبنای اعتماد به آمریکا و اروپا ریل گذاری شد و این رویکرد، خسارت محض برجام را در پی داشت. حالا بانیان و بزک کنندگان خسارت محض برجام با گره زدن معیشت مردم و اقتصاد کشور به خشم و لبخند مقامات آمریکایی و اروپایی، در پی تعمیم و استمرار این رویکرد خسارت بار هستند.