سرویس جهان مشرق _ رویکرد دیپلماتیک آمریکا در خاورمیانه همانند سایر مناطق جهان همواره مبتنی بر حفظ منافع ایالات متحده بوده و ماموریت دیپلمات های آمریکایی با توجه به نوع سیاست خارجی دولتهای مختلف این کشور تغییر میکند.

ماموریت متفاوت دیپلمات های آمریکایی در جهان؛ از جاسوسی تا تحرکات نظامی

اما عمدتا حضور دیپلمات های آمریکایی در کشورهای مختلف به ویژه منطقه غرب آسیا، با ماهیت ماموریت معمول دیپلمات‌ها در سراسر جهان هم‌خوانی ندارد. سفارتخانه‌های آمریکا در سراسر جهان همواره بخشی از ابزارهای اطلاعاتی و جاسوسی این کشور به شمار می‌رفته است. علاوه بر آن آمریکا طی دوره اخیر نقش دیپلمات‌های خود را فراتر از ماموریت اصلی آنها گسترش داده و وظایف جدید این دیپلمات‌ها شامل جمع آوری اطلاعات از کشورهای جهان می‌شود؛ به طوری که کارمندان وزارت خارجه شروع به جمع‌آوری اطلاعات از کارت‌های اعتباری، شماره گذرنامه‌ها، برنامه‌های کاری و سایر اطلاعات شخصی از مقامات ارشد خارجی می‌کنند.

مسئولان آمریکایی اینگونه توجیه می‌کنند که نقش اطلاعاتی دیپلمات‌های این کشور ضمن سیاست‌های خارجی آمریکاست و این کاری است که دیپلمات‌های ایالات متحده از سال‌های دور انجام می‌دهند. همچنین وزارت خارجه و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در تشکیل پرونده‌های شخصی برای همه مقامات کشورهای جهان نقش داشته و دارد.

برخی تلگراف‌هایی که وزارت خارجه آمریکا برای دیپلمات‌های خود فرستاده نشان می‌دهد که دولت ایالات متحده از آنها خواسته بود تا جزئیات مربوط به شبکه‌های ارتباطی که از ارتش‌ها و آژانس‌های خبری کشورهای جهان حمایت می‌کنند را در اختیار وزارت خارجه ایالات متحده قرار دهند. علاوه بر آن آمریکا به شکل مداوم افسران مخفی اطلاعاتی خود را در قالب هیئت‌های دیپلماتیک به کشورهای مختلف می‌فرستد.

اما طی ۲ دهه گذشته و بعد از اشغالگری آمریکا در خاک عراق فعالیت دیپلماتیک آمریکایی ها در منطقه و به شکل ویژه در عراق از تحرکات جاسوسی نیز فراتر رفته و به عملیات نظامی گسترش یافته است؛ جایی که از چند سال قبل تاکنون سفارتخانه ۴۲ هکتاری آمریکا در بغداد در وهله اول تبدیل به یک پادگان بزرگ نظامی شده و اکنون نیز پروژه احداث مشابه این سفارتخانه در لبنان در جریان است.

پشت پرده تغییر سفرای آمریکا در کشورهای مختلف

همانطور که گفته شد دیپلماتهای آمریکایی عمدتا وظیفه ای جز وظایف مشابه سایر دیپلماتهای جهان دارند. بر همین اساس همزمان با تغییر سیاست خارجی این کشور، در صورتی که دیپلمات های قبلی قادر به اجرای استراتژی تازه واشنگتن در کشورهای مختلف نباشند، تعویض می شوند؛ حتی اگر مدت ماموریت آنها به پایان نرسیده باشد.

در همین چارچوب اخیرا «جو بایدن» رئیس جمهور ایالات متحده، در راستای تعییر سیاست خود در مناطقی همچون خاورمیانه اقدام به جایگزین کردن سفیران این کشور کرده است. اواخر اکتبر گذشته «جف فلیک» یکی از متحدان کلیدی بایدن به عنوان سفیر جدید آمریکا در ترکیه معرفی شد. او همچنین روابط نزدیکی با «فتح‌الله گولن» شخصیت مخالف «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه دارد.

نکته مهم در انتخاب جف فلیک به عنوان سفیر آمریکا در آنکارا سابقه حمایت او از فعالیت مدارس  فتح الله گولن در آمریکاست؛ فردی که متهم است در سازماندهی و رهبری کودتای ژوئیه ۲۰۱۶ علیه اردوغان دست داشته است و از این منظر به نظر می رسد این انتخاب با برخی تحرکات آمریکایی برای خارج کردن اردوغان از گردونه قدرت که پس از به قدرت رسیدن بایدن آغاز شده است مرتبط باشد.

در میان بحران اقتصادی بی سابقه در ترکیه و درخواست مردم برای استعفای اردوغان، تعیین سفیر جدید آمریکا در آنکارا که سابقه حمایت از گروه فتح الله گولن دارد این گمانه را مطرح می کند که ممکن است او احتمالا مجری طرح هایی خواهد شد که اردوغان از قدرت برکنار شود.

در قسمت شرق آسیا نیز، در حالی که در سال های اخیر روز به روز بر تنش میان روابط چین و آمریکا افزوده می شود و چالش میان این دو ابرقدرت شدت یافته است، بیش از یک سال است که پست سفارت امریکا در چین خالی بود و آمریکا سفیری در چین نداشت. اما بایدن در آگوست گذشته «نیکولاس برنز» را به عنوان سفیر جدید چین به سنا معرفی کرد و سنا نیز با انتخاب او موافقت کرد. سابقه کاری برنز نیز بسیار قابل توجه است. برنز در سال ۱۹۹۰ به شورای امنیت ملی آمریکا پیوست.

در دوران ریاست جمهوری جورج بوش و بیل کلینتون به عنوان مدیر امور شوروی و بعدها مدیر ارشد امور روسیه، اوکراین و امور اوراسیا انتخاب شد. او در سال ۱۹۹۷، سفیر ایالات متحده در یونان و در سال ۲۰۰۱ سفیر آمریکا در ناتو شد و سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸، در زمان جورج دبلیو بوش، معاونت وزیر امور خارجه در امور سیاسی را برعهده داشت. از این رو، برخی کارشناسان معتقدند حضور یک متخصص باتجربه با آگاهی عمیق از روابط چین و اروپا، به عنوان رئیس سفارت ایالات متحده در پکن می تواند این نگاه را بازتاب دهد که برنز قرار است هوشمندانه روابط چین را با اروپا رصد کند و مانع از نفوذ بیش از حد چین در میان متحدان آمریکا شود.

سفیر جدید آمریکا در عراق چه ماموریتی دارد؟

اما در قسمت غربی آسیا و منطقه، حدود یک هفته قبل آمریکا از تعیین سفیر جدید خود در عراق خبر داد. بایدن اعلام کرد که قصد دارد «الینا رومانوفسکی» سفیر کنونی واشنگتن در کویت را به عنوان سفیر خود در عراق منصوب کند. رومانوفسکی از سال ۲۰۱۹ میلادی به عنوان سفیر آمریکا در کویت فعالیت می‌کند. وی بخشی از تحصیلات خود را در دانشگاه تل‌آویو گذارنده و به زبان های فرانسوی، عربی و عبری مسلط است. رومانوفسکی  طی سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، به عنوان معاون هماهنگ‌کننده اصلی وزارت امور خارجه برای مبارزه با تروریسم فعالیت می‌کرد.

طی سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶، وی به عنوان هماهنگ‌کننده کمک‌های ایالات متحده به اروپا و اوراسیا فعالیت کرده و از نزدیک با دفتر امور آسیای جنوبی و مرکزی و دفتر مدیر کمک‌های خارجی هماهنگ شده است.

رومانوسکی تصدی پستهای معاون دستیار وزیر در دفتر آموزش و امور فرهنگی طی سالهای ۲۰۰۵-۲۰۱۱، معاون دستیار وزیر در دفتر امور خاور نزدیک طی سالهای ۲۰۰۴-۲۰۰۵ را نیز در کارنامه کاری خود دارد. وی از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، جانشین معاون دفتر خاورمیانه در آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده بود.

این دیپلمات آمریکایی در سال ۲۰۰۳ به وزارت امور خارجه این کشور پیوست تا دفتر ابتکار مشارکت در خاورمیانه (MEPI) را راه‌اندازی کند و خود نخستین مدیر آن طی سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ بود. سفیر کنونی آمریکا در کویت، پیش از پیوستن به وزارت خارجه، از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ در وزارت دفاع مشغول به کار بود و پستهای بالایی در این وزارت‌خانه را تجربه کرده است.

هم زمان با تشدید فشارها برای اخراج نیروهای آمریکایی از عراق و اعلام رسمی پایان ماموریت نظامی ائتلاف واشنگتن در این کشور، کارشناسان و ناظران امور منطقه تعیین الینا رونانوفسکی با تجربه فعالیت در یک پست ارشد در سرویس مبارزه با تروریسم آمریکا، به عنوان سفیر جدید ایالات متحده در عراق را مشکوک می دانند.

بسیاری، رونانوفسکی را کارشناس «مدیریت تروریسم» دانسته و به قصد احتمالی آمریکا برای اشغال مجدد عراق و تکرار سناریویی که در سال ۲۰۱۴ و با ورود داعش به خاک عراق رخ داد اشاره می کنند. واشنگتن در سال ۲۰۱۴ به بهانه مبارزه با تروریسم وارد عراق شد و حضور نظامی خود در این کشور را تثبیت کرد، اکنون نیز فردی را به عنوان سفیر در عراق معرفی کرده که به راحتی میتواند تروریسم را با ظاهر دیپلماتیک و سیاسی مدیریت کند. تحلیلگران بر این باورند که درواقع سفیر جدید آمریکا در بغداد قصد دارد با سرفصل «مدیریت تروریسم» سناریو ناامن سازی عراق را مجددا اجرا کند؛ تا عراقیها متقاعد شوند که امنیت در کشور آنها تنها با حضور نظامیان آمریکایی محقق میشود.

این فرضیه زمانی تقویت میشود که میبینم آمریکا قصد واقعی برای بیرون کشیدن نظامیان خود از خاک عراق را ندارد؛ بلکه تنها سرفصل حضور آنها در این کشور را با عنوان «ماموریت استشاری»، تغییر داده است. اما عملا در ماموریت اصلی این نیروها که مبتنی بر ناامن سازی عراق با هدف قرار دادن گروه های مقاومت و فعال کردن تروریسم است تغییری ایجاد نخواهد شد.

بنابراین نمیتوان انتظار داشت که بعد از اعلام پایان ماموریت نظامی آمریکاییها در عراق، تحرکات واشنگتن برای ادامه پروژه خود جهت ضربه زدن به ثبات و امنیت عراق و توطئه ضد گروه های مقاومت متوقف شود؛ به ویژه بعد از آغاز ماموریت الینا رونانوفسکی در عراق.