به گزارش مشرق، هر چند برخی تصور می‌کنند چالش امریکایی‌ها با دولت ایران در سال‌های اخیر صرفاً به خاطر پرونده هسته‌ای یا مسائل منطقه‌ای است و جمهوری اسلامی می‌تواند با عقب‌نشینی از آن‌ها به این کشمکش پایان دهد، اما اسناد لانه جاسوسی از واقعیت دیگری سخن می‌گویند.

طبق اسناد به دست آمده از سفارت سابق امریکا در تهران، یکی از مؤلفه‌هایی که ایران را برای مقامات کاخ سفید پراهمیت می‌نماید، موقعیت و مزیت جغرافیایی ایران است؛ مؤلفه‌ای که با پیروزی انقلاب اسلامی امریکایی‌ها از دسترسی به آن محروم شدند، به همین سبب دولتمردان امریکایی در گزارش‌های خود تصریح داشتند: ایالات متحده نیازمند تسهیلات اطلاعات نظامی خاصی است که برای توانایی امریکا در نظارت و تجزیه- تحلیل پیشرفت‌های موشکی و توانایی‌های شوروی و رعایت موافقتنامه‌های کنترل سلاح‌ها از طرف این کشور ضروری می‌باشد. به بازرسان گفته شد که هیچ مکان دیگری به جای آن‌ها که اینک امریکا در ایران داراست وجود ندارد. ایالات متحده همچنین محتاج به داشتن امتیاز پروازهای فوق‌العاده است تا هواپیماهای نظامی و غیرنظامی امریکایی از طریق اروپا و مدیترانه دسترسی به اقیانوس هند و آسیای جنوبی (از راه ترکیه) داشته باشند. تنها مسیر جایگزین، از طریق مصر یا اسرائیل است که حساس‌تر می‌باشد (اسناد لانه جاسوسی امریکا، ج ۴: ۲۳۴).

اهمیت این ویژگی سرزمینی تا آنجاست که در موارد متعدد در اسناد لانه جاسوسی از آن سخن گفته شده، به طوری که وزارت امورخارجه امریکا در گزارش سری اوت ۱۹۷۶ (مرداد و شهریور ۱۳۵۵) در مورد اهمیت راهبردی ایران برای امریکا می‌نویسد: «ایران برای یک آینده قابل پیش‌بینی بسیار مورد توجه ایالات متحده خواهد بود. موقعیت مکانی این کشور به تنهایی، ضامن این پیش‌بینی است. ایران کشور عمده منطقه سپر (ترکیه، ایران، پاکستان) میان اتحاد شوروی و شبه‌جزیره سرشار از نفت عربستان می‌باشد... ایران محل وسایل اطلاعاتی امریکاست که با فایده بی‌همتایی که دارد، در هیچ مکان دیگری قابل تقلید نیست» (اسناد لانه جاسوسی امریکا، ج ۴: ۲۲۹- ۲۳۰).

در این راستا مقامات امریکایی برای بهره‌برداری هر چه بیشتر از فضای سرزمینی ایران و همراه‌سازی پهلوی با سیاست‌های خود بر آتش هراس محمدرضا پهلوی از اتحاد جماهیر شوروی می‌دمیدند، به گونه‌ای که پهلوی دوم همواره تصور کند که «ایالات متحده تنها قدرت غربی است که قادر است تجاوز احتمالی شوروی را در خاورمیانه دفع کند» (اسناد لانه جاسوسی امریکا، ج ۴: ۲۳۰).