سرویس سیاست مشرق- معاون سیاست خارجه اتحادیه اروپا وارد تهران شد. انریکه مورا پس از مذاکرات دیپلماتیک در ایران، راهی واشنگتن می‌شود تا نتایج آخرین رایزنی‌هایش را به گوش مقامات آمریکایی نیز برساند. گفته می‌شود که نماینده اروپا در سفر به ایران آخرین بسته پیشنهادی آمریکایی‌ها را دراختیارات معاون سیاسی وزارت خارجه قرار خواهد داد.

هم زمان با سفر مورا،  مسئول سیاست خارجه اروپا{جوزپ بورل} در نشست دیپلماتیک (فروم) قطر در یک پیش‌بینی عجیب اما قابل تامل اعلام کرد که بازگشت دوباره به برجام نزدیک است! احتمالا تحولات عمیق میدانی و دیپلماتیک بین المللی این تصور را به وجود آورده است که انریکه مورا در سفر به تهران با خود یک بسته خوش نقش و نگار سوغات بیاورد. اما بر خلاف انتظارات جعبه همراه با مسئول سابق جنگ بالکان با وجود زرق و برق و تزئین فراوان، تو خالی است.

برخی خبرها حکایت از آن دارد که مورا دستش در سفر به ایران خالی بوده و تنها حامل یک پیشنهاد کم ارزش از سوی آمریکایی‌ها برای مذاکره‌کنندگان ایرانی است. پیش از این وزارت امور خارجه اعلام کرده است که جمع بندی به دست آمده از آخرین دور از گفتگوها در وین برای بازگشت به برجام ناکافی بوده و آمریکایی‌ها نمی‌توانند تنها با برداشتن تگ تحریمی چند نهاد بار دیگر به برجام بازگردند. از سویی فرستاده اروپایی خوب می داند که تا زمانی که «انتفاع» ایران در سلسله مذاکره با عنوان «مذاکره خوب» به نتیجه لازم نرسد، خبری از گرفتن عکس یادگاری در هتل کوبورگ نخواهد بود.

فاصله مذاکرات تا وضعیت سفید چقدر است؟

در حالی که رئیس‌جمهور آمریکا در نزدیک‌ترین سنگر به جنگ در اوکراین(لهستان) درحال محاسبه محیط عملکرد روس‌ها بود، به ناگهان با عملیات ویژه یمنی‌ها در خاک سعودی غافلگیر شد، لرزه‌های سیاسی این ضربه در خاک عربستان تا عمق کی‌یف نیز ثبت شده است.   اروپا و آمریکا با توجه به بحران کرونا و سیاست‌های پولی و بانکی انقباضی دیگر نمی توانند بار حمایت مالی و لجستیکی نمایش زلنسکی را به دوش بکشند، موج جدید افزایش قیمت حامل های انرژی اوضاع را به شدت به هم ریخته است، وزیر انرژی سعودی نیز به طرف غربی پیغام داده است که در این شرایط دیگر مسئولیتی را بر عهده نخواهد گرفت!

امی مایرز جاف در تایم نوشته است که وضعیت کاخ سفید این روزها به شدت خاکستری است و ادامه آن دیگر برای بایدن قابل تحمل نیست! این روزها تیم امنیت خارجی آمریکا به تکاپوی شدید افتاده است تا شرایط را به حالت «وضعیت سفید» برگرداند. اما اوضاع برای آن‌ها به مراد نیست.

یکی از مسیرهای مهم برای تغییر رنگ امنیتی و اقتصادی برای واشنگتن «ایران» است. سفر معاون اقدام خارجی اروپا به تهران برای همه گروه هایی که شعاع برجام روی آن ها موثر است، یک پیام ویژه دارد. محتوای ساده آن است که ایران «ضد مذاکره» نبوده و درها برای دریافت هر پیشنهاد تازه قفل نیست! اما هر گفتگویی نیز به معنای رسیدن به تفاهم نیست.

طرف غربی تا به امروز این استراتژی خوش فرم را به درستی درک نکرده است، آن ها گمان می کنند که هر دور مذاکره به معنای رسیدن به دستاورد جدید است، اما در ایران تفسیر دیگری در هدف گذاری روی گفتگو تعریف شده است. این وضعیت باعث شده است که آمریکایی ها قبل و بعد از هر دور مذاکره با دادن بیانیه، تعیین ضرب‌الاجل، تهدید و خبرسازی سعی در حفظ هژمونی خود داشته اما هر بار دست خالی عقب‌گرد کنند.

بورل در نشست قطر گفته است که مورا (پیام رسان آمریکا) در سفر به ایران علاوه بر بررسی آخرین شرایط مذاکرات، پیشنهاد واشنگتن برای برداشتن تگ تشریفاتی FTO از سپاه پاسداران را به صورت رسمی به اطلاع مقامات ایرانی خواهد رساند؛ این پیشنهاد پیش از این از جانب ایران رد شده است. به نظر می رسد طرف آمریکایی با دادن یک امتیاز بی اثر سعی دارد تضمین کنترل تنش در خاورمیانه را از تهران گرفته و با انتقال نیروهای خود به اردن مسیر دسترسی مقاومت را به گروه تروریستی سنتکام قطع کند. گرفتن ضمانت از ایران باعث بازچینی مجدد و بدون دردسر آمریکایی ها شده و اهرم های منطقه ای کارکرد خود را از دست خواهند داد، آمریکا در ازای این تضمین طلایی تنها حاضر است یک امتیاز نمادین بدهد!

واشنگتن با برداشتن یک تگ سیاسی می‌تواند کشور را وارد یک مجادله حقوقی و سخت کند، زیرا پس از برداشتن FTO همچنان تگ SDGT (لیست تروریستی بین المللی) باقی می ماند. نکته مهم آن‌که حتی اگر موانع کاتسا(لغو پایه قانون) نیز حل شود، WMD باقی مانده و بسیاری از شرکت‌ها ریسک سرمایه‌گذاری را لحاظ کرده و امکان معاملاتی خود را از دست می‌دهند. حتی اگر تمامی این مسائل در سفر مورا به ایران حل شود، همچنان مسئله لیست سیاه FATF روی میز باقی مانده است.

در شرایطی که هدف گذاری مذاکرات از دور ششم به این سو «انتفاع» از برجام بوده است، آمریکایی‌ها معادلات را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که در بدترین وضعیت (وضعیت خاکستری) بیشترین امتیاز(هموارسازی وضعیت سفید) را از خاورمیانه دشت کرده و پشت خاکریزهای جنگ در اروپا را محکم کنند.

در حالی آمریکایی‌ها برداشتن تگ بی‌اهمیت FTO را به عنوان حسن نیت امنیتی و نشانه انتفاع برجامی روی میز گذاشته‌اند که وزارت خارجه آن کشور در اقدامی عجیب و مداخله جویانه حضور جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه نظامی دوحه را محکوم کرده است!

همین بیانیه سیاسی برای سنجش و راست آزمایی واشنگتن به اندازه کافی است. بیانیه آمریکایی نشان داد که برداشتن تحریم از سپاه پاسداران تنها یک بازی روانی با هدف ایجاد دوگانگی سیاسی در داخل است؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحرک دشمن در این ماجرا را به دقت رصد می‌کند!

رفع تحریم هر نهادی در ایران باید انتفاع اقتصادی ایجاد کند نه تحرک سیاسی؛ ثبت نام  نیروی نظامی و رسمی جمهوری اسلامی ایران در لیست گروه‌های تروریستی اقدامی غلط از جانب ترامپ بود؛ بایدن برای جبران آن خطا حق شرط گذاشتن و یا اقدامات نیم‌بند ندارد. امنیت سربازان گروه تروریستی سنتکام در منطقه به تصمیم درست بایدن در آینده بستگی دارد.

انریکه مورا پس از خروج از تهران قرار است آخرین برآورد طرف ایرانی را به اطلاع آمریکایی‌ها برساند، در این شرایط چند نکته اهمیت بالایی دارد:

۱- طرف غربی باید درک کند که انتفاع از برجام به معنای چانه زنی به روی چند تگ تحریمی در فهرست ضمیمه شده به متن برجام نیست! برای ایران یک منطقه آفشور (offshore) مهم‌تر از لغو پایه قانونی مانند کاتسا و یک معافیت هدفمند موثرتر از خروج تعدادی فرد یا نهاد از لیست SDN است. ایران اولویت‌های مهمتری از خروج از FTO دارد.

۲- رفتار ترامپ با برجام باعث شد که بسیاری گمان کنند که تنها راه صفر کردن انتفاع ایران از توافق خروج از آن است، در حالی که مسیر طراحی شده در مذاکرات به گونه ای شکل گرفته که آمریکا در توافق می‌ماند؛ اما حاصل جمع منافع ایران صفر است. آمریکایی‌ها اگر به دنبال ارزان‌ترین راه برای حل مسائل سیاسی و فنی در آینده هستند، باید عوارض عبور از آن را در یک مناقصه انحصاری و بدون کارمزد به ایران واگذار کنند. زمان انتفاع ایران از برجام باید از نگرانی های تورمی غرب جدا باشد.

۳- آمریکایی ها باید در حوزه تحریم‌های ایران یک دستور العمل جدید رویه محور صادر کرده تا پیچیدگی سنجش مشتری برداشته شود. تا زمانی‌ که ریسک معاملاتی با تهران کاهش پیدا نکند؛ غرب نمی تواند انتظار کاهش ریسک امنیتی را تقاضا کند. (برابری عرضه و تقاضا تا رسیدن به سطح تعادل)

۴- آرایش مذاکرات در وین به گونه ای پیش رفت که تحریم ها به دو دسته «رفع شدنی» و «رفع نشدنی» تقسیم شد، وضعیت تحریم های رفع نشدنی باید به گونه ای در متن توافق لحاظ شود که به مرور تخطی از آن بالا رفته و اثر عمقی آن کم شود. اگر برای امریکا «تحریم» مهم است، برای ما «اثرتحریم» مهم‌تر است! تجربه عقب نشینی آمریکا از قانون NDAA۲۰۱۲ به قانون TRA قابل تکرار است.

در نقطه‌ای قرار داریم که دیگر اخراج ایران از بازار انرژی برای طرف غربی کم‌هزینه نیست؛ در شرایطی که عربستان سعودی روزبه‌روز به بازار یوان در چین نزدیک شده و مدار روابط دچار گسست است، باید جای پای خودمان را در تحولات پیش رو محکم‌تر کنیم. در این مرحله ارزیابی از تضمین جدا نیست. پیام رسان آمریکایی اگر درست عمل نکند، پیام رسان روسی (SPFS) نشان داده کارش را خوب بلد است!