سرویس جهان مشرق - بعد از هفتهها کشمکش داخلی در حزب محافظهکار انگلیس، بالأخره «لیز تراس» به عنوان رهبر این حزب و نخستوزیر جدید بریتانیا انتخاب شد؛ چهارمین نفر در رأس دولت بریتانیا طی تنها شش سال. بوریس جانسون، رهبر سابق حزب محافظهکار و نخستوزیر سابق انگلیس، پیش از این و در نتیجهی زنجیرهای از رسواییهای سیاسی شخصی و حزبی، از جمله نقض فاحش مقررات و پروتکلهای مربوط به کووید که به رسوایی «پارتیگیت[۱]» شهرت پیدا کرد، از سمت خود استعفا داده بود. در گزارش پیش رو بیشتر با «تراس»، جایگزین جانسون، آشنا خواهید شد.
در همینباره بخوانید:
زندگی خانوادگی
«ماری الیزابت تراس[۲]» مشهور به «لیز تراس» ۲۶ جولای ۱۹۷۵ (۴ مرداد ۱۳۵۴) در شهر «آکسفورد» انگلیس به دنیا آمد. از همان کودکی او را بیشتر با اسم میانیاش صدا میکردند: «لیز» کوتاهشدهی «الیزابت» است. اتفاقاً خود تراس از اسم اولش «ماری» نفرت دارد[۳]. رابطهی تراس با سیاست از دوران ابتدایی شروع شد؛ زمانی که در رأیگیری نمایشی دبستان «وست پرایمری» در شهر «پِیزلی» در اسکاتلند، نقش مارگارت تاچر، نخستوزیر انگلیس بین سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰، را بازی کرد. البته تراس در آن انتخابات، بهرغم سخنرانی شورانگیزی که کرد، صفر رأی به دست آورد؛ حتی خودش هم به «خودِ مارگارت تاچرش» رأی نداد[۴].
«لیز تراس» (چپ) که تنها فرزند دختر خانوادهاش و صاحب سه برادر است، در این تصویر در کنار یکی از برادرهایش دیده میشود. (+)
«لیز تراس» (تصویر بزرگتر) نایب وقت وزیر خزانهداری انگلیس، در کنار عکسی (تصویر کوچکتر) از دوران ابتداییاش در دبستان «وست پرایمری». خانوادهی تراس به خاطر شغل دانشگاهی پدرش بارها وادار به مهاجرت شدند. تراس زمانی که چهار سال داشت، همراه با خانوادهاش به اسکاتلند رفت و بین سالهای ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۵ در آنجا زندگی کرد. (+)
«لیز تراس» در سالهای دبستان. تراس در انتخابات نمایشی مدرسهی ابتداییاش نقش «مارگارت تاچر» را بازی کرد، اما حتی خودش هم به «خودِ تاچرش» رأی نداد. (+)
در دورههای بالاتر نیز ارتباطش با موضوعات اجتماعی را حفظ کرد. دوستانش تعریف میکنند که در نوجوانی بسیار درسخوان بوده و از همان سنین به پیگیری مسائلی مانند وضعیت بیخانمانها علاقه داشته است. تراس سال ۱۹۹۶ مدرک میانرشتهای «فلسفه، سیاست و اقتصاد» را از دانشکدهی «مرتون» دانشگاه آکسفورد دریافت کرد؛ جایی که ریاست «لیبرالدموکراتهای دانشگاه آکسفورد» شاخهی دانشجویی حزب انگلیسی لیبرال «لیبرالدموکراتها» را به عهده داشت. همچنین عضو کمیتهی اجرایی ملی «جوانان و دانشجویان لیبرالدموکرات» نیز بود. تراس که در همان دانشگاه آکسفورد جناح سیاسیاش را به راست تغییر داد[۵] و در حال حاضر یک جناح راستی دوآتشه است، در مقطعی که لیبرالدموکرات بود از قانونیسازی استعمال حشیش و حتی انحلال نظام سلطنتی انگلیس نیز دفاع میکرد[۶].
«لیز تراس» در دوران دانشجوییاش در سال ۱۹۹۴ در دانشگاه آکسفورد. تراس از دهسالگی تصمیمش را گرفته بود که میخواهد سیاستمدار شود. هجدهسالگی به همدانشگاهیهایش در گفت میخواهد نخستوزیر شود حتی میدانست میخواهد (+)
در همینباره بخوانید:
›› جای خالی بیخانمانهای انگلیس در عروسی شاهزاده «هری»
›› دامادِ از همهجا رانده و عروسِ تکراری؛ ازدواج «شاهزاده هری و مگان مارکل»
›› کمک یونیسف به کودکان گرسنه در انگلیس/ بیش از یکپنجم انگلیسیها فقیر هستند
دعوای پدر-دختری بر سر سیاست
پدرش «جان کنث» استاد بازنشستهی ریاضی محض دانشگاه «لیدز» و مادرش «پرسیلا ماری تراس» پرستار، معلم و عضو سازمان انگلیسی «کارزار خلعسلاح هستهای[۷]» است. نکتهی جالب دربارهی خانوادهی تراس این است که پدرش کاملاً جناح چپی است[۸] و میگوید «بهشدت نفرت دارد» از اینکه میبیند دخترش «به سیاست جناح راستی افراطی گرویده است[۹].» پدر و مادر تراس در دههی ۱۹۸۰ او را با خود به تظاهرات علیه مارگارت تاچر، نخستوزیر محافظهکار وقت انگلیس، میبردند. این در حالی است که تاچر (یکی از اولین رؤسای زن «انجمن محافظهکار دانشگاه آکسفورد») اکنون یکی از شخصیتهای موردعلاقه و الگوهای تراس است؛ برخی رسانهها و سیاستمداران انگلیسی گاهی اوقات حتی او را «تاچر جدید» نیز توصیف میکنند[۱۰]؛ مقایسهای که تراس عامدانه به دنبال زدن جرقهی آن است[۱۱].
«لیز تراس» (راست) در سنین کودکی در کنار خانوادهاش در یکی از تجمعات سازمان «کارزار خلعسلاح هستهای» در شهر «پیزلی» در اسکاتلند. «کارزار خلعسلاح هستهای» سازمانی مستقر در انگلیس است که از خلعسلاح یکجانبهی این کشور، خلعسلاح هستهای بینالمللی و وضع مقررات سختگیرانهتر با هدف خلعسلاح هستهای از طریق توافقنامههایی مانند «معاهدهی عدم اشاعهی هستهای» (انپیتی) است. (+)
گزارشها حاکی از آن است که وقتی تراس تصمیم گرفت نامزد تصدی رهبری حزب محافظهکار و نخستوزیری انگلیس شود، مادرش پذیرفت که برای او تبلیغ کند، اما پدرش هیچوقت با این مسئله کنار نیامد و از او حمایت نکرد[۱۲]. اختلافنظر میان این پدر و دختر تا جایی است که همکاران آنها میگویند رابطهی خانوادگیشان تحت تأثیر دعواهای سیاسی این دو قرار گرفته، و دانشگاه لیدز حتی گفتوگوی علنی دربارهی پدر تراس را برای کارکنانش قدغن کرده است[۱۳]. آشنایان پدرِ تراس میگویند آنقدر از دست دخترش و مواضع سیاسی او عصبانی است که حتی از پیش کشیدن این موضوع نیز خشمگین میشود و دلش نمیخواهد دربارهی سیاستهای دخترش با کسی حرف بزند[۱۴].
«لیز تراس» ۱۵ جولای ۲۰۲۲ (۲۴ تیر ۱۴۰۱) در اولین مناظرهی درونحزبی محافظهکارها برای انتخاب رهبر حزب و نخستوزیر انگلیس، لباسی پوشید که کاربران اینترنتی بهسرعت آن را با لباس مشابه «مارگارت تاچر» در جریان تبلیغات انتخاباتیاش در سال ۱۹۷۹ برای رسیدن به سمت نخستوزیری پوشیده بود. تراس را گاهی «تاچر جدید» توصیف میکنند و خودش هم از این مقایسه کاملاً راضی است. این در حالی است که پدر تراس در کودکی او را به تظاهرات علیه تاچر، نخستوزیر وقت انگلیس، میبرد. (+)
سابقهی شغلی و فعالیتهای سیاسی
تراس اگرچه از ۱۰ سالگی میگفت میخواهد سیاستمدار شود، و «خود آیندهاش» را هم در دفتر نخستوزیری انگلیس تصور میکرد، اما پس از فارغالتحصیلی از دانشگاه آکسفورد، دوران حرفهایش را با کار در بخش خصوصی و کمپانی نفت و گاز «شل»، بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۰، آغاز کرد[۱۵]. وی سپس به شرکت مخابراتی «کابل و وایرلس» رفت و تا سال ۲۰۰۵ آنجا ماند[۱۶]. بعد از دو نامزدی ناموفق در انتخابات و مشغول شدن به فعالیتهای سیاسی سطح پایینتر، مانند کار به عنوان مشاور در کارزار انتخاباتی شهرداری منطقهای لندن، تحت حمایت دیوید کامرون، رهبر وقت حزب محافظهکار، به عنوان یکی از چهرههای مطرح این حزب معرفی و شناخته شد[۱۷]. این قدم اول، اگرچه چنانکه در ادامه توضیح خواهیم داد، متزلزل و پرتنش برداشته شد، اما بالأخره پای تراس را به طور جدی به دنیای سیاست باز کرد.
«لیز تراس» نخستوزیر جدید انگلیس، در دوازدهسالگی. تراس از کودکی با خانوادهاش در فعالیتهای سیاسی شرکت داشت و دوستان تراس میگویند از همان سنین نوجوانی به موضوعات اجتماعی علاقه داشته است. اگرچه پدر و مادر تراس جناح چپی بودند، اما تراس اکنون مواضعی دقیقاً مخالف مواضع آنها اتخاذ کرده است. (+)
در همینباره بخوانید:
›› نوزادانی که در سطل بیمارستان رها میشوند و کودکانی که از سطل آشغال غذا میخورند
›› کرونا و افشای چهره پشت ماسک؛ دزدی مردم از بیمارستانها در انگلیس
فعالیتهای اجتماعی رسمی او از ماه می سال ۲۰۱۰ با عضویتش در مجلس عوام، رسماً آغاز شد. تراس در زمینههای مختلفی فعالیت کرد، از مبارزه برای باقی ماندن جنگندههای نیروی هوایی انگلیس در پایگاه این نیرو در حوزهی استحفاظیاش گرفته تا مبارزه با فروش جنگل «ثتفورد»، و از حمایت از بازطراحی و ایمنسازی تقاطعهای خیابان گرفته تا دفاع از آزادی مباحثه در فضای دانشگاهی. تراس سپس پلههای ترقی را یکی پس از دیگری طی کرد و در سلسلهمراتب دولت انگلیس بالا رفت. بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ معاون پارلمانی وزیر آموزش و بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ وزیر محیطزیست بود. از سال ۲۰۱۶ تا سال ۲۰۱۷ وزیر دادگستری و «لرد اعظم» (بالاترین نمایندهی سلطنت در دولت انگلیس) بود. تراس اولین زنی بود که روی هر یک از این دو کرسی مینشست؛ از جمله اولین لرد اعظم زن در تاریخ هزارسالهی این مسند.
وی بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ نایب وزیر خزانهداری، بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ وزیر تجارت بینالمللی، و پس از آن تا پیش از نخستوزیری، وزیر خارجهی انگلیس بود. تراس که دومین وزیر خارجهی زن بریتانیا بود، ۱۰ جولای ۲۰۲۲ (۱۹ تیر ۱۴۰۱) اعلام کرد قصد دارد نامزد جایگزینی بوریس جانسون به عنوان رهبر حزب محافظهکار و نخستوزیر بعدی انگلیس شود. ده روز بعد، تراس و «ریشی سوناک» وزیر خزانهداری سابق انگلیس، به عنوان نامزدهای نهایی رهبری حزب و نخستوزیری بریتانیا معرفی شدند. نتیجهی انتخابات، ۵ سپتامبر (۱۴ شهریور ۱۴۰۱) اعلام شد و تراس با کسب ۵۷/۴ درصد آرای اعضای حزب محافظهکار، به عنوان رهبر حزب و نخستوزیر بعدی انگلیس انتخاب شد[۱۸].
«لیز تراس» (چپ) وزیر خارجهی وقت انگلیس، ماه مارس سال ۲۰۲۲، پس از دیدار دوجانبه در ساختمان وزارت خارجهی آمریکا در واشینگتن، مقابل رسانهها حاضر شدهاند. (+)
روز بعد، ملکه الیزابت که برای اولین بار در طول سلطنت ۷۰ سالهاش، به خاطر ناتوانی از سفر به انگلیس، در کاخی غیر از «باکینگهام» در پایتخت با نخستوزیر جدید ملاقات میکرد[۱۹]، در کاخ «بالمورال» در اسکاتلند از تراس برای تشکیل کابینه دعوت کرد. این کار به معنای انتصاب رسمی نخستوزیر است و تراس ضمن پذیرش دعوت ملکه، طی روزهای آینده کابینهی جدیدش را معرفی خواهد کرد.
دیدار «لیز تراس» نخستوزیر جدید انگلیس، با «الیزابت دوم» ملکهی این کشور. ملکه الیزابت در این دیدار رسماً از تراس دعوت کرد برای ادارهی کشور کابینه تشکیل دهد. این اقدام ملکه به معنای مهر تأییدی بر نتیجهی انتخابات داخلی حزب محافظهکار و انتصاب تراس به عنوان نخستوزیر کشور است. تراس نیز با پذیرش این دعوت، نخستوزیر و مأمور تشکیل کابینه میشود. (+)
در همینباره بخوانید:
›› نماینده ملکه در کشورهای جنگزده/ «سایمون شرکلیف» سفیر انگلیس در ایران کیست؟
›› پایان مأموریت «راب مک ایر»؛ سفیر جنجالی انگلیس که در تهران بازداشت شد
سیاستمدار پاندولی؛ چرخشهای ۱۸۰ درجهای «تراس»
تراس در طول حیات سیاسیاش بارها دربارهی مسائل مختلف چرخش ۱۸۰ درجهاش داشته است. این مسئله صرفاً به تغییر رویکرد کلی او از لیبرال به محافظهکار یا از طرفداریاش از انحلال سلطنت تا تبدیل شدن به شخص دوم انگلیس بعد از ملکه منحصر نمیشود، بلکه دربارهی مسائل و موضعگیریهای جزئیتر نیز صدق میکند. یکی از موضوعات اساسیای که نخستوزیر جدید انگلیس نظر خود را دربارهی آن کاملاً معکوس کرده، «برگزیت» است. وزیر وقت محیطزیست، غذا و امور روستایی در کابینهی «دیوید کامرون» که در جریان همهپرسی سال ۲۰۱۶ از «ماندن در اتحادیهی اروپا» حمایت کرده بود[۲۰]، سال بعد، وقتی نتایج همهپرسی مشخص شد، از جدایی بریتانیا از اتحادیهی اروپا دفاع کرد و حتی گفت اگر همهپرسی دیگری در اینباره انجام شود، به برگزیت رأی خواهد داد[۲۱].
«لیز تراس» وزیر وقت محیطزیست، غذا و امور روستایی، در همهپرسی سال ۲۰۱۶ دربارهی برگزیت، به ماندن انگلیس در اتحادیهی اروپا رأی داد و یکی از رهبران کارزار ضدبرگزیت بود. (+)
تراس که قبلاً گفته بود به خاطر آیندهی دو دخترش و فرزندان خانوادههای دیگر انگلیس میخواهد کشورش در اتحادیهی اروپا باقی بماند، بعداً گفت: «من تصور میکردم [در نتیجهی خروج انگلیس از اتحادیهی اروپا] مشکلات اقتصادی گستردهای به وجود خواهد آمد، اما چنین اتفاقی رخ نداد و به علاوه، اکنون فرصتها[ی پیش رو پس از برگزیت] را نیز دیدهام.» وی در انتخابات رهبری حزب محافظهکار در سال ۲۰۲۲ نیز بر حمایت خود از برگزیت تأکید کرد و گفت: «من اشتباه میکردم و آمادهام که بپذیرم اشتباه میکردم... برخی از پیشگوییهای فنا، محقق نشدند و اتفاقاً بهعکس فرصتهای جدیدی را به وجود آوردهایم.» تراس که طرفدار اقتصاد لیبرال و تجارت آزاد است، در موضوعات دیگری مانند حقوق همجنسگرایان و دگرباشان جنسی نیز از یک موضع به یک موضع دیگر پریده است[۲۲].
رسوایی جنسی؛ طبق عرف سیاست در انگلیس
تراس سال ۲۰۰۰ با «هیو اولری» حسابدار و مدیر مالی و از اعضای حزب محافظهکار، ازدواج کرد[۲۳]. این دو سال ۱۹۹۷ در گردهمایی حزب جمهوریخواه یکدیگر را دیده بودند. تراس شوهرش را «عشق زندگیام» توصیف میکند و این دو در کنار هم دو دختر به نامهای «لیبرتی» و «فرانسز» را بزرگ میکنند. روی هم رفته زندگی خانوادگی خوبی دارد، اما اوضاع برای او همیشه اینگونه نبوده است. سال ۲۰۰۶ چیزی نمانده بود که هم زندگی خانوادگی و هم حیات سیاسیاش از هم فرو بپاشد[۲۴]. ماه می آن سال روزنامهی انگلیسی «دیلیمیل» افشا کرد که تراس با «مارک فیلد[۲۵]» نمایندهی وقت لندن و وستمینستر در پارلمان انگلیس و از اعضای برجستهی حزب محافظهکار رابطهی نسبتاً طولانیمدتی داشته است[۲۶].
«لیز تراس» (جلوی تصویر، چپ) در کنار همسرش «هیو اولری» (راست)، در لحظهای که نام تراس به عنوان پیروز انتخابات داخلی حزب محافظهکار و نخستوزیر جدید انگلیس اعلام شد. اولری حاضر شد از خیانت تراس در سالهای ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ چشمپوشی کند. (+)
تراس سال ۲۰۰۱ در انتخابات مجلس عوام، نامزد نمایندگی شهر «همزورث» شد. اگرچه طبق انتظارات، با فاصلهی زیادی در انتخابات از نامزد حزب کارگر شکست خورد، اما توانست نظر حزب محافظهکار را به خود جلب کند. به این ترتیب، مقامات ارشد حزب، مارک فیلد را برای تربیت و هدایت تراس و بالا بردن احتمال پیروزیاش در انتخاباتهای آینده، انتخاب کردند. با این حال، این دو رابطهیشان را فراتر از سیاست بردند. سال ۲۰۰۴، زمانی که تراس ۲۹ ساله و فیلد ۴۰ ساله رابطهیشان را آغاز کردند، چهار سال از ازدواج تراس با همسرش اولری میگذشت و فیلد نیز بیش از ده سال میشد که متأهل بود[۲۷].
«لیز تراس» (راست) که آن زمان یک سیاستمدار تازهکار و جاهطلب بود، و «مارک فیلد» (چپ) نمایندهی وقت پارلمان انگلیس، به مدت هجدهماه بین سالهای ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵، در حالی که هر دو متأهل بودند، وارد رابطه با یکدیگر شدند. (+)
اگرچه این رابطه، ماه ژوئن سال ۲۰۰۵، بعد از یک سال و نیم، قطع شده بود، اما افشای خبر آن در سال ۲۰۰۶، منجر به رأیگیری در حزب محافظهکار دربارهی اعتماد یا عدم اعتماد به تراس شد[۲۸]. تراس نهایتاً از حزبش رأی اعتماد دریافت کرد و توانست ازدواجش با اولری را نیز نجات بدهد[۲۹]. ضمن اینکه اولین فرزند تراس و اولری تنها چند ماه پیش از انتشار گزارش دیلیمیل به دنیا آمده بود و تراس مجبور شد به همسرش ثابت کند، این فرزند متعلق به خود اولری است. با این حال، در طرف دیگر، فیلد پس از افشای رابطهاش با تراس، به ۱۲ سال زندگی مشترک با همسرش پایان داد.
«لیز تراس» مسیر دراز و پرفرزونشیبی را در زندگی خانوادگی و سیاسیاش تا رسیدن به نخستوزیری انگلیس طی کرده است. (+)
در همینباره بخوانید:
›› موردِ عجیبِ وزیر بهداشت انگلیس/ از رسوایی جنسی تا عذرخواهی بدتر از گناه +عکس و فیلم
›› سوءاستفاده از کارآموزان و رابطه جنسی در ازای ترفیع شغلی در پارلمان انگلیس
سیاست خارجی
بسیاری از ناظران پیشبینی میکنند با توجه به بحران اجتماعی و اقتصادی داخلی در بریتانیا، دستکم در آیندهی قابلپیشبینی، عمدهی توجه تراس ناگزیر به سیاست داخلی معطوف باشد[۳۰]. با این وجود، مرور مختصری بر مواضع سیاست خارجی تراس نیز خالی از لطف نیست. نخستوزیر جدید انگلیس را بهشدت جنگطلب نسبت به روسیه[۳۱] و چین توصیف میکنند. اگرچه که گاف جغرافیایی تراس در اواخر سال ۲۰۲۱ موجب تمسخر «ماریا زاخاروا» دیپلمات روس شد: تراس، وزیر خارجهی وقت انگلیس، در توصیف حمایتهای دولت متبوعش از متحدان خود در حوزهی بالتیک و همچنین اوکراین، گفت لندن از متحدانش در سراسر «دریای سیاه» حمایت میکند، در حالی که منظور او «دریای بالتیک» بود. تراس همچنین قرار بود به اوکراین نیز سفر کند، اما پس از مثبت شدن آزمایش کووید-۱۹ش در ماه ژانویهی سال ۲۰۲۲، از این سفر بازماند.
سفر «لیز تراس» به مسکو در ماه فوریهی سال جاری (۲۰۲۲) همزمان با آغاز جنگ اوکراین، با هدف گفتوگو با مقامات روسیه برای حلوفصل بحران. تراس پیش از رسیدن به نخستوزیری، وزیر خارجهی انگلیس بود. (+)
تراس که از حامیان تحریمها علیه روسیه و چین است، در مورد خاورمیانه نیز خواستار «همکاری تجاری و سرمایهگذاری نزدیکتر» میان انگلیس و شورای همکاری خلیج فارس (از جمله شامل عربستان و قطر، کشورهایی که تراس سال ۲۰۲۱ به آنها سفر کرد[۳۲]) شده[۳۳] و به طور خاص دربارهی ایران بر همکاری با رژیم صهیونیستی تأکید کرده است. وزیر خارجهی وقت انگلیس، ماه نوامبر سال ۲۰۲۱، طی سفر یائیر لاپید (که او هم مانند تراس، آن زمان وزیر خارجهی رژیم صهیونیستی بود و اکنون نخستوزیر این رژیم است) به لندن، پای توافقنامهای تجاری، دفاعی و سایبری را با تلآویو امضا کرد که هدف آن جلوگیری از «ساخت سلاح هستهای توسط ایران» اعلام شد[۳۴]. دو طرف در این دیدار اعلام کردند: «شب و روز تلاش خواهیم کرد تا نگذاریم رژیم ایران هیچوقت تبدیل به یک قدرت هستهای شود.»
«لیز تراس» (دوم از چپ) وزیر خارجهی وقت و نخستوزیر فعلی انگلیس، در کنار «یائیر لاپید» (دوم از راست) وزیر خارجهی وقت و نخستوزیر فعلی رژیم صهیونیستی، در سفر لاپید به لندن در اواخر ماه نوامبر سال ۲۰۲۱. رسانههای اسرائیلی از همین الآن تراس را یک «دوست واقعی» برای رژیم صهیونیستی توصیف میکنند. (+)
در همینباره بخوانید:
›› تحقیر لندن بعد از دزدی دریایی از ایران به نیابت از واشینگتن
›› باراک اوباما؛ انگلیسیها از حرص نفت، مصدق را سرنگون کردند
›› نارضایتی انگلیسیها از عملکرد دولتشان در پرونده نازنین زاغری