به گزارش مشرق، توسعه خطوط مترو در دستور کار مدیریت شهری قرار دارد. قرار است تعدادی خطوط در تهران ساخته و مطالعات آن صورت گرفته است.

اقدامات حمل و نقلی در تهران تهران بر اساس طرح جامع انجام می شود. آلوگی هوا و ترافیک دو معضل اساسی تهران است که شهروندان سال هاست با آن دست و پنجه نرم می کنند. با توسعه مترو بخش عمده ای از مشکلات حل می شود.

در خصوص آخرین اقدامات انجام شده در زمینه توسعه خطوط مترو، ساخت ایستگاه ها، کاهش هزینه ها، بودجه و ...  با مسعود درستی مدیر عامل شرکت مترو تهران و حومه به گفت و گو نشستیم.

توسعه مترو در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته است. بفرمایید آیا مطالعات لازم برای احداث خطوط جدید مترو انجام شده است؟

مطالعات کارشناسی، پشتوانه محکم احداث خطوط جدید شبکه مترو تهران/خطوط ۱۰ و ۱۱ در اولویت ساخت قراردارند 

طبق طرح جامع حمل و نقل ریلی پایتخت که آخرین نسخه آن بهمن ماه سال ۱۳۹۸ به تصویب شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور رسید، مطالعات و مقدمات احداث ۴ خط جدید در تهران در دستور کار متولیان امر قرار گرفت.

پس از گذشت حدود ۱۸ ماه از تصویب طرح مذکور، مطالعات مربوط به خطوط جدید شبکه حمل و نقل ریلی پایتخت به مراحل انتهایی خود رسید و حتی اولویت ساخت قطعات مختلف در هر خط بر اساس مقایسه میزان کارایی و همچنین زمان لازم برای ساخت هر قطعه به همراه هزینه های لازم برای احداث آن مشخص شد. نکته مهم در مورد روند ساخت قطعات جدید، نحوه جذب منابع مالی است به شکلی که برخلاف روش مرسوم در مورد ۷ خط موجود، خطوط جدید از محل منابع غیر نقد همچون تهاتر املاک، ظرفیت مالی مجتمع های ایستگاهی، مشارکت بخش خصوصی و ... تغذیه مالی شده و به این لحاظ هیچ آسیبی به روند احداث ایستگاه‌های باقیمانده در خطوط ۶ و ۷ و یا طرح‌های توسعه ای دیگر خطوط موجود وارد نخواهد آمد.

زمان بندی دقیق برای احداث هر خط و هرایستگاه مترو مشخص شده است؟ در این باره توضیح دهید.

هر ۷ سال حدود ۵۰ کیلومتر از بخش های مختلف خطوط جدید، امکان ساخت و بهره‌برداری دارد

شهریور ماه سال ۱۴۰۰ مطالعات اولویت‌بندی اجرای خطوط جدید مترو با معیارهای ترافیکی، بهره برداری، فنی-‌اجرایی و همچنین نسبت منافع به هزینه ، درکمیته راهبری خطوط و ایستگاه‌های مترو به تصویب رسید.بر پایه این مطالعات هر ۷ سال حدود ۵۰ کیلومتر از بخش های مختلف خطوط جدید، امکان ساخت و بهره‌برداری دارد.

به این ترتیب می‌توان گفت برنامه زمان‌بندی اجرای خطوط جدید و ایستگاه‌های خطوط چهارگانه مترو تهران با جزئیات کامل مشتمل بر زمان عبور دستگاه حفار مکانیزه از ایستگاه‌ها، تاریخ دقیق تملک موقت هر ایستگاه، اجرای سازه نگهبان، هسته مرکزی ایستگاه، تجهیزات برقی و مکانیکی ایستگاه، ریل‌گذاری و همچنین زمان بهره‌برداری از هر ایستگاه مشخص بوده و در صورت تامین به موقع منابع مالی لازم، قابل تحقق است.

توسعه خطوط مترو چقدر در کاهش مصرف سوخت تاثیر گذار است؟ در خصوص اتصال خطوط توضیح دهید.

ساخت خطوط ۸ تا ۱۱ باعث ایجاد حلقه ای متصل و یکپارچه در شبکه راه آهن ریلی تهران شده

در بیان فواید پرشمار احداث خطوط جدید که در واقع یک الزام برای پایتخت به حساب می آید و نه یک انتخاب، کاهش مصرف سوخت، آلاینده‌های زیست‌محیطی، تصادفات جرحی و فوتی، ترافیک و ... توجیهات بدیهی بوده و این امور بر همگان مشخص است اما نکته مهمتر اینکه ساخت خطوط ۸ تا ۱۱ باعث ایجاد حلقه ای متصل و یکپارچه در شبکه راه آهن ریلی تهران شده و شکل پراکندگی ایستگاه ها در مناطق مختلف را موزون و منطقی خواهد ساخت. این در حالی است که وضعیت بهره مندی مناطق ۲۲ گانه از ایستگاه‌های موجود شبکه مترو، چندان متناسب جمعیت و وسعت هر منطقه نیست.

مناطق کم‌برخوردار از شبکه کنونی مترو چقدر سهم دارند؟اولین طرح جامع حمل ونقل ریلی پایتخت چه زمان تهیه شده است؟

منطقه ۲۱ حتی یک ایستگاه مترو هم ندارد!/اساساً پهنه غربی پایتخت وضعیت مناسبی ندارد

در شکل کنونی توزیع ایستگاه های خطوط هفتگانه، مناطق پرجمعیت و متراکمی از قبیل ۹، ۱۵، ۱۷، ۱۸و ۲۰ از حداکثر یک تا ۳ ایستگاه برخوردار بوده و حتی منطقه ای مثل منطقه ۲۱ حتی یک ایستگاه مترو هم ندارد! و اساساً پهنه غربی پایتخت از این لحاظ وضعیت مناسبی ندارد؛ این امر عمدتاً به خاطر آن است که مبنای اولیه تعیین مسیر خطوط و جانمایی ایستگاه های فعلی، اولین طرح جامع حمل و نقل ریلی پایتخت است که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تهیه شد  و آن زمان نه جغرافیای تهران به شکل امروزی بود و نه گسترش و میزان رشد جمعیتش به میزان کنونی پیش بینی می شد.

چند خط جدید قرار است در تهران احداث شود و همچنین میزان ایستگاه های این خطوط  چقدر است؟

بااحداث ۴ خط جدید؛۱۳۰ ایستگاه به شبکه مترو تهران اضافه می شود

اما با احداث ۴ خط جدیدکه متعاقب آن حدود ۱۳۰ ایستگاه به شبکه مترو تهران اضافه می شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ کافی است تجسم کنید منطقه ای مثل منطقه ۲۲ با ساخت و راه اندازی کامل خطوط ۹ و ۱۰ صاحب ۱۶ ایستگاه جدید خواهد شد. منطقه ۲۰ نیز به ۶ ایستگاه جدید مجهز شده و مناطقی مانند ۹، ۱۵، ۱۷ و ۲۰ از ۵ تا ۹ ایستگاه جدید را پذیرا خواهند بود.

به تعبیر دیگر با احداث ۴ خط جدید، پراکندگی ایستگاه ها در مناطق مختلف شکل متعادل تری پیدا می کند و البته دسترسی به اقصی نقاط پایتخت با حمل و نقل عمومی پاک، ایمن و سریع امکانپذیر خواهد شد.

 این ۴ خط باید ساخته شود و در ضرورت ایجاد خطوط جدید، هیچ شک و شبهه ای نیست

ناگفته پرواضح است که پیش شرط اصلی احداث ۱۳۰ ایستگاه و ۴ خط جدید در افق ۲۰ سال آینده، مساله تامین به موقع منابع مالی است. در این صورت طی ۳ برنامه ۷ ساله و با اولویت بندی قطعات مختلف در هر خط، می توان شکل جدیدی به جریان حمل و نقل عمومی در پایتخت بخشید.در نقطه مقابل، بی تفاوتی به اجرای خطوط جدید، صرفاً باعث افزایش هزینه های احداث خطوط در سال های آتی خواهد شد. در واقع این ۴ خط باید ساخته شود و در ضرورت ایجاد خطوط جدید، هیچ شک و شبهه ای نیست.

در خصوص مطالعات خطوط جدید مترو توضیح دهید. شنیده شده که مطالعه ای در این زمینه وجودنداشته است.

مطالعات خطوط جدید مترو تهران براساس مصوبه شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور  صورت گرفت

مطالعات خطوط جدید مترو تهران براساس مصوبه ۳۰/۱۱/۱۳۹۸ شورای‌عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور برای خطوط ۸ ،۹، ۱۰ و ۱۱ مترو تهران در تاریخ ۶/۴/۱۳۹۹ با همکاری سه مشاور رتبه یک ایرانی در تخصص‌های راه‌آهن، ترافیک و شهرسازی در قالب یک پروژه مطالعاتی آغاز شد.

 بازنگری مطالعات طرح جامع ریلی توسط مشاوران

از مهمترین اقدامات انجام شده در این پروژه، بازنگری مطالعات طرح جامع ریلی توسط مشاوران یادشده در ابعاد دقیق‌تر و گسترده‌تر بوده و بدین ترتیب مطالعات طرح جامع ریلی توسط مشاوران این پروژه مجدداً بررسی و با اصلاحاتی بر روی آن تدقیق و نهایی شده‌است.این پروژه یکی از بزرگترین و منحصر به‌فردترین پروژه‌های مطالعاتی کشور بوده به‌گونه ای که برای اولین بار مطالعات ۱۶۰ کیلومتر خط مترو به همراه ۱۳۰ ایستگاه در قالب یک پروژه تعریف و به مشاوران ذیصلاح طی فرآیند مناقصه واگذار شده‌است.

در خصوص جزییات مطالعات خطوط جدید مترو توضیح دهید.

در فرآیند انجام این پروژه خط ۸ مترو تهران بطول ۳۹ کیلومتر و ۳۵ ایستگاه از مسعودیه تا چهارراه سرسبز، خط ۹ مترو تهران بطول ۴۸ کیلومتر و ۴۳ ایستگاه از دولت آباد تا چیتگر، خط ۱۰ مترو تهران بطول ۴۴ کیلومتر و ۳۵ ایستگاه از وردآورد تا فلکه سوم تهرانپارس و خط ۱۱ مترو تهران بطول ۲۹ کیلومتر و ۱۸ ایستگاه از چیتگر تا سه‌راه تقی آباد مورد مطالعه قرارگرفته‌اند.

از جمله مهمترین ویژگی‌های این مطالعات، فازبندی کردن اجرا و بهره‌برداری از خطوط بر مبنای سرمایه‌گذاری برای تامین منابع مالی اجرای طرح بوده‌است.

برای اولین بار در ایران در انجام این مطالعات از مجموعه مشاوران شهرسازی و ترافیکی نیز در تعیین موقعیت دقیق ایستگاهها و همچنین ظرفیت خطوط استفاده‌شده و باتوجه به مطالعات انجام شده، مجموعه خطوط جدید مترو تهران ضمن جذب حداکثر میزان مسافر، کمترین هزینه اجرا و بهره‌برداری را باتوجه به مطالعات دقیق و گسترده‌ای که انجام شده‌است، دارا می‌باشد.

در مطالعات خطوط جدید مترو تهران، بررسی اثرات احداث و بهره‌برداری از هر یک از ایستگاه‌های خطوط جدید مترو تهران بر میزان جذب مسافر سایر خطوط مترو تهران نیز مدنظر قرارگرفته‌است. بدین ترتیب خطوط جدید مترو تهران صرفا در محدوده مطالعات ۴ خط جدید مورد مطالعه قرارنگرفته بلکه مطالعات در ابعاد شبکه حمل و نقل ریلی شهر تهران برای کل خطوط بررسی شده‌است.

ایا هماهنگی برای تملک اراضی مورد نیاز صورت گرفته است؟ در این باره توضیح دهید.

از دیگر اقداماتی که توسط مشاوران خطوط جدید مترو تهران انجام‌شده‌است می توان به استخراج تمامی تملک‌های مورد نیاز برای احداث تونل و ایستگاهها و همچنین دپو و پارکینگ مورد نیاز خطوط چهارگانه اشاره‌کرد. در این راستا تمامی استملاک‌های مورد نیاز با شهرداران  مناطق طی جلسات کارشناسی جمع‌بندی و نهایی‌شده و به‌منظور تملک این اراضی در اختیار سازمان املاک شهرداری تهران قرارگرفته‌است.

مطالعات خطوط جدید مترو تهران براساس شرح خدمات ابلاغ شده به مشاور در ۳ بخش مجزا انجام‌شده‌است که مطالعات امکان‌سنجی و توجیه مالی و ملی پروژه برای خطوط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ در بخشهای اول و دوم و مطالعات تکمیلی بمنظور تدوین نقشه‌های مورد نیاز برای خط ۱۰ مترو تهران در بخش سوم انجام‌شده‌است.

اولویت های اجرایی خطوط جدید مترو چیست؟

خط ۱۰ ایستگاه کوهسار یک ایستگاه تبادلی با خط ۶ مترو دارد

اولویت‌بندی اجرا و بهره‌برداری از خطوط جدید مترو تهران نه تنها باعث جذب بیشتر سرمایه‌گذار بخش خصوصی در این پروژه عظیم می‌شود بلکه کاهش هزینه‌ها و کمک به وضعیت فعلی خطوط هفتگانه موجود را به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال در خط ۱۰ ایستگاه کوهسار یک ایستگاه تبادلی با خط ۶ مترو داشته و مسافری که از شهر کرج به سمت تهران می‌آید، همیشه در ایستگاه صادقیه پیاده شده که همین امر باعث شلوغی ایستگاه مذکور می‌شود. اما بعد از ساخت خط مترو در بخش حدفاصل وردآورد – کوهسار، قسمت عمده‌ای از مسافران به جای پیاده شدن در ایستگاه صادقیه و رفتن به ایستگاه امام خمینی (ره) می‌توانند در ایستگاه وردآورد از طریق خط ۱۰ وارد خط ۶ و در نهایت کل شبکه خطوط مترو تهران شوند. در چنین حالتی هم خطوط مترو توسعه پیدا می‌کند و هم ازدحام مسافران در خطوط هفتگانه موجود کاهش می‌یابد و کیفیت خدمات‌رسانی به مردم ارتقا خواهد یافت.

مطالعات موضعی و کلی درباره خطوط جدید

در طراحی خطوط جدید شبکه مترو دو دسته مطالعات انجام شده است؛ یک دسته مطالعاتی که در محدوده ایستگاه‌ها صورت پذیرفته و دسته دیگر مطالعاتی که باید در کل خط انجام شود مانند سامانه برق رسانی قطار که محاسبات آن را می‌بایست با توجه به وضعیت کل خط انجام داد. به عبارت دیگر مطالعات خطوط چهارگانه برای کل خط با تمام اجزاء آن به طور کامل انجام می شود اما در مرحله اجرا می توان بخشی که توجیه اقتصادی و نسبت فایده به هزینه بیشتری دارد را زودتر ساخت.

جلب مشارکت بخش خصوصی در احداث مترو

از آنجاییکه در فرآیند ساخت خطوط جدید ابتدا بخش‌های پر رفت و آمد احداث می‌شوند، لذا می‌توان توجه سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به مشارکت در پیشبرد روند ساخت خطوط و ایستگاه‌ها را نیز به نوبه خود جلب کرد. مثلاً خط ۱۱ از مناطق بکری عبور می‌کند که می‌توان  مجتمع‌های ایستگاهی آن را به بخش خصوصی واگذار کرد و از این راه، آورده ای برای تامین هزینه ساخت خط و ایستگاه‌هایش فراهم کرد. نکته مهم دیگر آنکه چهار خط جدید تقریباً از همه مناطق شهر تهران عبورکرده و این وسعت و فراگیری گسترده، زمینه خوبی برای جلب سرمایه بخش خصوصی فراهم خواهد آورد.

گفته شده برای خط ۱۱ مترو  بیش از ۲۵ مجتمع ایستگاهی در نظر گرفته شده است. در این باره توضیح دهید.

بیش از ۲۵ مجتمع ایستگاهی با قابلیت سرمایه گذاری بخش خصوصی به منظور کمک به هزینه های اجرای طرح در نظر گرفته شد

خط ۱۱ مترو تهران یکی از پرجاذبه ترین خطوط مترو تهران برای سرمایه گذاری بخش خصوصی بوده به گونه ای که بیش از ۲۵ مجتمع ایستگاهی با قابلیت سرمایه گذاری بخش خصوصی به منظور کمک به هزینه های اجرای طرح در آن شناسایی شده است. اجرا و بهره برداری از خط ۱۱ در حدفاصل ایستگاه عبدل آباد تا ایستگاه چیتگر از اولویت‌های اصلی مترو تهران بوده به گونه ای که با اجرا و بهره برداری از این خط نه تنها مناطق کم برخوردار شهر تهران دارای متروخواهند شد بلکه بهره برداری از آن موجب کاهش ترافیک خط ۵ مترو تهران به میزان متنابهی خواهد شد.همچنین خط۱۱ متروتهران با خط ۹ تشکیل یک حلقه ریلی را داده وکلیه خطوط مترو تهران به جز خط ۱۰ با این حلقه ریلی تبادل مسافر خواهند داشت.

خط ۱۱ متروتهران به طول ۲۲ کیلومتر و۲۱ ایستگاه با ۷ ایستگاه تبادلی از سه راه ورامین (در ابتدای جاده ورامین) شروع شده و در انتها در منطقه ۲۱ به ایستگاه تبادلی چیتگر(تبادلی خطوط ۹ و ۱۱ )خواهد رسید. این خط اجازه می دهد یک حلقه دایره ای محدود در مناطق حاشیه ای وهمچنین مناطق پیرامونی جنوب وجنوب غربی تهران ایجاد شود و به ارتقا ارتباط با شبکه ریلی درون شهری کمک می کند.