به گزارش مشرق، مداحی برای «گیاه‌دانه‌های عشق» و برای «طبقه نخبگان» چگونه باید باشد؟ وقتی رهبر انقلاب یک بیت شعر «قشنگ، اما غلط» را برای مداحان می‌خوانند، چه پیامی برای آنان دارد؟ خب این بحث زیادی ندارد و روشن است، یعنی اشعاری که برای مداحی انتخاب می‌کنید، فقط دنبال قشنگ‌بودن آن (که گاهی با ایجاد شور و ماندگاری در ذهن و دیده‌شدن بیشتر همخوان است) نباشید. اما یک نکته مهم‌تر در این سخن هست که در توضیح آن باید گفت گاهی شعر غلط را آدمی هزارجا به‌کار می‌برد، از محافل شاعری تا مباحثات و مجادلات و مقالات ادبی و اظهارلحیه‌های دوستانه. اما وقتی پای اثرگذاری تربیتی آن باشد، باید پرهیز کرد. برخی از اشعار شاعران ما همین‌گونه است؛ به کار تربیت جوان و نوجوان نمی‌آید، هرچند در میان گروهی که از کجی و غلطی آن ابیات مصون‌اند، بسیار رایج است. همچنان‌که رهبر انقلاب نیز شعر معروف صائب را در دو مناسبت به دو شکل به کار بردند. ایشان سال گذشته وقتی به خاطر کرونا جلسه سنتی ماه رمضانی با شاعران، بدون حضور ایشان برگزار شد، در پاسخ به اظهار دلتنگی شاعران در پیامی نوشتند: «فروکاستن جلسه شیرین و با صفای همیشگی به یک دیدار دورادور تصویری، دل مشتاق را که آرام نمی‌کند، هیچ، کام انسان را هم به نحوی تلخ می‌کند. تقدیر الهی فعلاً این است که حقیر از آن دیدار شوق‌انگیز محروم باشم. می‌توان با نگاه شاعرانه این جور حوادث را ناز دستگاه حکمت الهی شمرد و بر احساس نیاز و اظهار نیاز افزود، یا به قول صائب: نسازد لن‌ترانی، چون کلیم، از طور مأیوسم/ نمک‌پرورده عشقم، زبان ناز می‌دانم.»

در اینجا بحث شاعری و بروز احساس شاعرانه است، همچنان‌که تأکید می‌کنند «با نگاه شاعرانه». اما از همین بیت صائب در دیدار امسال برای تذکر به مداحان بهره مضاعف می‌برند، زیرا نگاه شاعرانه و زیباپسند را نباید در کار تربیتی و فرهنگی مداحی غلبه داد. ایشان می‌گویند: «ما در شعرهای بسیار خوبمان از این‌جور شعرها داریم که شعر خوب است، امّا محتوا بی‌اشکال نیست. صائب می‌گوید: «نسازد لن‌ترانی، چون کلیم از طور مأیوسم/ نمک‌پرورده عشقم زبان ناز می‌دانم» وقتی که به حضرت موسی فرمودند «لن‌ترانی» خب دیگر رها کرد؛ این [شعر]می‌گوید من مأیوس نمی‌شوم. قشنگ بود، ولی غلط بود؛ یعنی خدای متعال، ذات اقدس الهی (جلّ جلاله)، ناز کرده گفته «لن‌ترانی»؟! نه! «لن‌ترانی»، «لن‌ترانی» است دیگر؛ در کلام خدا مبالغه وجود ندارد. خب شعر به این قشنگی است، اما مضمون، مضمون نادرست. پس ما اینجا دو چیز داریم: یک شعر خوب، یک مضمون خوب و محتوای خوب که همه این‌ها را شما باید در نظر بگیرید.»

در این مقایسه زیبا بهترین نکته برای شاعران و مداحان نهفته است. برای درک اهمیت تذکری که گرفتند، همین کافی است که آن اشعار و آهنگ‌هایی که برخی مداحان کمترآشنا از برخی ترانه‌های قبل از انقلاب گرفتند و خواندند، در فضای مجازی بیشتر از مداحی‌های اصلی پیچیده و بحث‌های طنز و مجادله برانگیخته است. برخی دیگر هم که خوب دیده شده محتواهای عجیب‌وغریب است! این نشان می‌دهد اگر به ظرایف کار مداحی توجه نشود، تا چه اندازه به ضد هدف خود می‌انجامد. وقتی رهبر انقلاب آن بیت شعر صائب تبریزی را که از مضمون‌سازترین و استعاره‌پردازترین شاعران ماست، نامناسب برای یک کار تربیتی می‌دانند- با آنکه نکته ظریف عرفانی و شاعرانه آن از چشم عموم مخاطبان دور می‌ماند- دیگر باید محاسبه کرد که برای انتخاب شعر مداحی چه کار دشوار و مسئولیت بزرگی پیش رو داریم.

مداحان اگر می‌خواهند یک بخش خاص از جامعه را که کمتر مخاطب خود هستند، جذب کنند، باید هم در انتخاب اشعار فاخر و آهنگ فاخر و هم در ارائه و بیان، تغییر درست‌وحسابی در کار خود بدهند. آن گروه موردنظر تا کاری را مطابق سلیقه‌های متعالی هنری نبیند، استفاده نخواهد کرد و دورماندن این گروه از برنامه مداحان خسارتش به «مردم» می‌رسد که فرمود «الناس علی دین ملوکهم» و برخی ظریف‌اندیشان، ملوک را در این‌جا، نخبگان و متفکران جامعه می‌دانند که مردم به آیین آنان درمی‌آیند و اگر دوری این گروه از برنامه‌های مداحی را دیدند، روی آنان نیز اثر می‌گذارد.

پس با همان ظرافتی که رهبری میان «نگاه شاعرانه» و «نگاه تربیتی» به انتخاب شعر در مداحی نگریستند و با چنین دقتی و هنرورزی کار را پیش باید برد و به تکامل رساند، وگرنه هم گروه نخبگان و متفکران را از برنامه‌های مداحی دور می‌کنیم و هم روی نوجوانان و جوانان اثر نامطلوب می‌گذاریم. شاعران و تریبون‌داران فرهنگی در پرورش نوجوانان مسئول هستند. نمی‌توان جوانان را به خودرویی سرزنش کرد و از وظیفه‌ای که داریم، چیزی نگوییم. به قول حافظ: «مکن در این چمنم سرزنش به خودرویی/چنان که پرورشم می‌دهند می‌رویم» و به قول شهریار: «گیاه‌دانه عشقم فشرده در دل خاک/چنان که دم به دمم می‌دمند می‌رویم». جوان و نوجوان دهه‌هشتادی که در اختیار ماست، لوح سفید و فطرتی پاک دارد. گیاه‌دانه عشق است. ما در آنچه به او یاد می‌دهیم و تربیت می‌کنیم، خاک او هستیم و هوای او و آب حیات او.

منبع: روزنامه جوان