به گزارش مشرق، نشست هفتگی «راه گفتگو» این هفته با عنوان «واکاوی روابط ایران و انگلیس در دوران اخیر با نگاهی به واکنش این کشور به اعدام جاسوس انگلیسی در ایران» در مؤسسه اطلاعات برگزار شد.این نشست با حضور ابراهیم متقی استاد دانشگاه علوم سیاسی، محسن بهاروند سفیر سابق ایران در انگلیس، محمد خدادی دبیر جلسه، سید عباس صالحی، نماینده ولی فقیه در روزنامه اطلاعات و جمعی از خبرنگاران برگزار شد.

خدادی: بی اعتمادی به انگلیسی‌ها ریشه در رفتار آن‌ها دارد

در ابتدای این نشست محمد خدادی، معاون سابق مطبوعاتی گفت: «اعدام شهروند یک کشور که مسولیتی در نهادهای نظامی و امنیتی داشته است، نباید از سوی کشورهای دیگر، این حجم از واکنش را به دنبال داشته باشد. از زمان قاجار هرگوشه‌ای از تاریخ را که نگاه کنیم، مداخلات انگلیس‌ها به صورت شاخص در ذهن ما مانده است. مستندات متعدد و بی‌شمار هم وجود دارد. به همین خاطر بی اعتمادی به انگلیسی‌ها ریشه در رفتار آن‌ها داشته است. بعد از انقلاب هم دوران دفاع مقدس را داشتیم که این موضوعات میان ایران و انگلیس تشدید شد.»

بهاروند: انگلیسی‌ها می‌گویند ایرانیان در تاریخ مانده‌اند

سفیر سابق ایران در انگلیس با بیان خاطره‌ای از زمان حضورش در این کشور گفت :«زمانی‌که من در انگلیس بودم، دوستانی در لندن داشتم که می‌گفتند شما ایرانی‌ها در تاریخ مانده‌اید. آن‌ها می‌گفتند فرض کنید که استعمار یک موضوع تاریخی بوده است. می‌گفتند ما زمانی یک امپراتوری و یک قدرت تاریخی بودیم. اما این در حالی‌است که شما فکر می‌کنید ما هنوز یک امپراتوری هستیم. من به دوستان انگلیسی می‌گفتم شاید شما بیشتر از ما در تاریخ مانده‌اید. چون طوری رفتار می‌کنید که انگار هنوز همان امپراتوری هستید و همیشه تلاش می‌کنید که از سر تحکم و درس دادن و راهنمایی کردن وارد شوید. به آن‌ها گفتم زمانی‌که شما به این‌صورت برخورد می‌کنید به ما بر می‌خورد. ما یک کشور انقلابی هستیم و توصیه از فردی نمی‌پذیریم. ما مستقل هستیم و کار خودمان را انجام می‌دهیم. بنابراین، تکبری که شما دارید، مربوط به دروه استعمار است و شما هنوز آن را حفظ کرده‌اید.»

وی افزود: «انگلیس در حال حاضر تلاش می‌کند که در سطح جهانی بازی کند، اما قدرتی ندارد که در سطح جهانی بازی کند. برای جبران این موضوع، این کشور مجبور است که همیشه خودش را به آمریکا بچسباند. انگلیس قبل از آمریکا به دنبال منافع آمریکا است. اگر انگلیس خودش را از آمریکا دور کند، به عنوان یک بازیگر در سطح بین‌المللی نمی‌تواند، بازی کند. به عنوان مثال زمانی که آمریکا تصمیم می‌گیرد که از افغانستان خارج شود، بلافاصله انگلیس هم نیروهای خود را خارج می‌کند.»

وی افزود:«روابط با دیگر کشورها، صرفا یک روابط سیاسی نیست. روابط می‌تواند در ارتباط با کشاورزی، اقتصاد، آب و ... باشد. روابط با انگلیس تحت‌الشعاع دیدگاه تاریخی قرار گرفته بود که حتی ما در مسائل تکنیکی و فنی که ربطی به موضوعات سیاسی نداشت با بن بست روبرو می‌شدیم. طوری‌که گاهی حتی من فکر می‌کردم سفیر بودن من در اینجا به چه کار می‌آید؟ من قبل از آنکه در انگلیس سفیر شوم معاون وزارت امور خارجه بودم. تصورم این بود زمانی‌که معاون وزارت امور خارجه یک کشور، در جایی سفیر می‌شود باید برخی از موارد را بتواند پیش ببرد. اما موضوعات ما در رابطه با انگلیس جلو نمی‌رفت. مثلا تلاش می‌کردم که بتوانیم برای بازار تهران ماشین‌های برقی تولید کنیم، اما موفق به انجام نمی‌شدیم. تصور من این بود که به خاطر اقدامات انگلیس و رویکرد ما، طرح‌ها ناموفق بود.هرچه روابط غیر سیاسی را تقویت کنیم، سبب تقویت روابط سیاسی هم می‌شود و بالعکس.»

نظر ظریف درباره رابطه با کشورهای غربی

سفیر سابق ایران در انگلیس ادامه داد: «زمانی‌که در وزارت امور خارجه ، این اختلاف را با دکتر ظریف داشتیم. او می‌گفت که با هرکشور که بخواهیم رابطه داشتیم، ابتدا باید روابط سیاسی را جلو ببریم و توافقات انجام شود و به دنبال آن مسائل غیر سیاسی هم خواهد آمد. اما بنده با این نظر مخالف بودم. معتقد بودم با هر کشوری که می‌خواهیم روابط داشته باشیم، اگر موضوع کمی مشکل دارد، موضوعات را از مسائل غیر سیاسی پیش برید.

سفیر سابق ایران در انگلیس با بیان این پرسش که روابط ایران با انگلیس چه اهمیتی دارد، عنوان کرد:« آنچه که من به طرف ایرانی به عنوان سفیر و به طرف انگلیسی می‌گفتم، این بود که ما دو کشور هر کدام در حوزه‌هایی به یکدیگر نیاز داریم. انگلیس، کشوری است که عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد است و یکی از طرف‌های برجام و یک کشور جریان ساز در سیستم بین‌المللی است. این کشور در منطقه ما هم نقش بازی می‌کند. نیروهای آن‌ها در نزدیکی ما هستند و کشورشان یکی از نیروهای اشغال‌گر عراق بوده است. انگلیس به رابطه با ایران احتیاج دارد. انگلیس یا هر کشور دیگری که بخواهد حضور طبیعی و نرمالی در خاورمیانه و غرب آسیا داشته باشد، حتما به ایران نیاز خواهد داشت. من به این نتیجه رسیده بودم که نه انگلیس از دیپلماسی ایران قابل حذف است، نه ایران از دیپلماسی انگلیس.»

خدادی: مثلث رسانه‌های فارسی زبان معاند بیشترین ترویج خشونت را داشته‌اند

در ادامه این نشست خدادی با انتقاد از رسانه‌های فارسی زبان انگلیسی در پراکندن خشم، نفرت و خشونت، افزود: «من به عنوان فردی که سال‌ها در رسانه کار کرده‌ام، رویکرد شبکه‌های فارسی زبان انگلستان را رویکرد رسانه‌ای نمی‌دانم. من یکی از شبکه‌های این ها را در زمانی که در شاهچراغ 15 نفر شهید شدند، نگاه می‌کردم. خبرهایی که آن‌ها از جنایت حرم شاهچراغ کار کردند یک به چهل در مقابل به تصویر کشیدن دیوار نویسی‌ها در این ایران بود. هر فردی که کمی کار خبر کرده باشد، ارزش خبری را متوجه می‌شود. مثلث من و تو، ایران اینترنشنال، بی.بی.سی در لندن در چهار ماه اخیر شاید بیشترین میزان کار تقویت خشونت، تشدید خشونت، استمرار بر خشونت و بازنمایی در خشونت در آن مشهود است.»

خدادی در پاسخ به ادعاهای بهاروند هم گفت :«باور من این است که قطعا این کار، یک کار امنیتی است و رسانه به عنوان ابزار در اختیار آنان قرار گرفته است. این موضوع، آخرین رویکرد انگلیسی‌ها در رابطه با ما بود. گفته می‌شود که نباید به تاریخ مراجعه کرد. این موضوع ربطی به تاریخ دور ندارد، چراکه هنوز در این مقطع قرار داریم.»

متقی: انگلیسی‌ها در قرن نوردهم ایران را بر اساس معادله بازی بزرگ کنترل می‌کردند

در ادامه ابراهیم متقی استاد علوم سیاسی دانشگاه با اشاره به پیشینه تاریخی روابط ایران و انگلیس گفت: «این روابط، پیشینه‌ای تاریخی دارد و هر امر تاریخی می‌تواند انعکاس سیاسی داشته باشد. انگاره انگلیس، تابعی از جایگاه ساختاری آن در نظام بین‌الملل است. همچنین مبتنی بر تفکر آن در سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل است. انگلیسی‌ها در قرن نوزدهم ایران را بر اساس معادله بازی بزرگ کنترل می‌کردند. معادله بازی بزرگ نیز بخشی از نظریه موازنه قدرت است. تفکر سیاست بین‌الملل و نظم اروپایی، تفکر موازنه بوده است. این انگاره انگلیسی‌ها از زمان وستفالیا شکل گرفت و تا انقلاب فرانسه ادامه پیدا کرد. از کنگره وین تا جنگ جهانی اول هم بازتولید شده است. اروپایی‌ها و انگلیس منطق موازنه قدرت را درک و اجرا کرده‌اند. نشانه این موازنه قدرت را نیز می‌توان در توزیع امتیازات اقتصادی و سیاسی ایران به انگلیس و روسیه قرن نوزدهم مشاهده کرد.»

رابطه انگلیس با آمریکا یک رابطه منحصر به فرد است

این مدرس و کارشناس علوم سیاسی افزود: «از زمانی که انقلاب روسیه شکل گرفت، معادله جهانی تغییر پیدا کرد. دیگر نظم و نظام بین‌الملل مبتنی بر نظام اروپایی نبود. آمریکا و ژاپن وارد شدند و در سال‌های بعد از جنگ جهانی اول امپراتوری‌ها فرو ریختند. تنها امپراتوری باقی مانده، بعد از جنگ جهانی اول، امپراتوری انگلیس است. در انگلیس گرچه دیوراهای امپراتوری فروریخته است، اما اندیشه کنترل جهان بر اساس قالب‌های سنتی انگلیس ادامه پیدا کرده است. انگلیس، همواره یک بازیگر تأثیرگذار در سیاست داخلی و خارجی ایران از قرن نوزد بوده و تا قرن ۲۱ هم ادامه پیدا کرده است. این موضوع مربوط به جایگاه ساختاری انگلیس در نظام بین‌الملل است. جغرافیا و جمعیت در قرن ۲۱ تأثیر نهایی چندانی ندارد.

نکته دوم، ارتباط انگلیس با آمریکا یک رابطه بین‌الملل منحصر به فرد است. نکته سوم، انگلیس در تمامی بحران‌ها تلاش کرده است که نقش متحد نامتقارن را در رابطه با ایالات متحده ایفا کند. آمریکا و انگلیس در اوایل قرن ۲۰ و قبل از جنگ جهانی اول با یکدیگر اختلاف‌های زیادی داشتند. این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه انگلیسی‌ها در سال ۱۹۰۷ قردادی با روسیه امضا کردند که ایران را به سه منطقه تقسیم کنند، اظهار داشت: آمریکایی‌ها با این سیاست مخالفت کردند. به همین دلیل این موضوع امکان پذیر نشد. انگلیسی‌ها در نظر داشتند که در سال ۱۹۱۹ ایران را در وضعیت تحت‌الحمایگی قرار دهند. آمریکا با این سیاست کاملا مخالفت کرد. این روند ادامه پیدا کرد تا زمان جنگ جهانی دوم. موقعیت انگلیس بعد از جنگ جهانی دوم کاهش پیدا کرد و ایالات متحده جایگاه محوری در سیاست جهانی و بلوک جهان غرب پیدا کرد.»

سنت‌های انگلیسی، اروپایی و مبتنی بر موازنه قدرت است

متقی افزود: «سنت‌های انگلیس، سنت‌هایی اروپایی و مبتنی بر موازنه قدرت است. در حالی‌که تفکر آمریکایی، مبتنی بر هژمون است. تضادها بین‌اندیشه موازنه قدرت با اندیشه هژمونی است. آمریکا از منطقه خاورمیانه شناختی ندارد در مقایسه با شناخت اجتماعی، فرهنگی، نخبگی و نهادی که انگلیسی‌ها دارند. شناخت انگلیسی در ارتباط با ساخت اجتماعی ایران و تمام کشورهای خاورمیانه، یک شناخت عمقی است. فرهنگ، نخبگان و شکل بندی‌های ساختاری را می‌شناسد. همچنین انگلیس زمامداران و پیشینه آن‌ها را می‌شناسد. به همین دلیل ارتباط زمامداران را با یکدیگر می‌تواند کاملا درک کند. امروز در انگلییس ده‌ها مرکز شرق شناسی وجود دارد. فضای اجتماعی و ساختاری و انگاره‌های نسلی را می‌شناسند و روی آن کار اطلاعاتی و رسانه‌ای انجام می‌دهند. این قابلیت را دارند که فضای دانشگاهی، رسانه، دانشگاه و امنیت را به هم پیوند دهند. »

وی در پایان با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری درباره لزوم جهاد شناخت، تاکید کرد: « ایشان جهاد شناخت را مقدم بر جهاد تبیین می‌دانند. یعنی اینکه اگر یک درک هستی‌شناسی نسبت به موضوع سیاست، فرهنگ و امنیت وجود نداشته باشد، قادر به ایفای نقش موثر در حوزه دیپلماتیک نخواهیم بود.»

اعدام جاسوس انگلیسی در ایران، در روزهای اخیر واکنش‌های فراوانی در رسانه‌های انگلسی و آمریکایی داشته است و بسیاری از کارشناسان، این واکنش‌ها را ناشی از شکست سیاست‌های مداخله جویانه انگلیس و امریکا در ایران و نگرانی آنها از شکست‌های بعدی می‌دانند.