به گزارش مشرق، زمانی که از آلودگی هوا صحبت می‌کنیم، باید تعریف صحیحی نسبت به این موضوع داشته باشیم، مطابق تعاریف جهانی، آلودگی هوا، وجود یک یا چند آلاینده در هوای آزاد با کمیت‌ها، ویژگی‌ها و زمان حضور مشخص است. در این زمینه، چهار عامل شامل خصوصیات هواشناسی، شکل توپوگرافی، خصوصیات آلاینده‌ها و روش انتشار آلاینده‌ها در کلانشهرهای کشور بر افزایش یا کاهش آن موثر است.
بر اساس مستندات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، «تهران، امسال فقط ۲ روز هوای پاک داشته است!»، یعنی با گذشت بیش از ۳۰۰ روز از سال، هوای تهران تنها ۲ روز در شرایط مطلوب قرار گرفته است. طبق اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا در دوم بهمن‌ماه ۱۴۰۱، پایتخت‌نشینان از ابتدای سال تاکنون، ۱۵۵ روز هوای قابل قبول، ۱۱۷ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۲۹ روز هوای ناسالم برای همه افراد جامعه، ۲روز هوای بسیار ناسالم، ۲ روز هوای خطرناک و تنها ۲ روز هوای پاک» را تجربه کردند.
*رونمایی از یک متهم اصلی در آلودگی هوای تهران
هرگاه سخن از آلودگی هوا به میان می‌آید، انگشت اتهام بیش از همه، به سمت خودروهای فرسوده و دودزا و نیز صنایع و کارخانه‌ها نشانه می‌رود. در این بین، یک مسئله ریشه‌ای اغلب مورد بی‌توجهی کارشناسان قرار گرفته و نقش آن در آلودگی هوا به دست فراموشی سپرده می‌شود. این مسئله ریشه‌ای نادیده گرفته شده همان ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای هستند که اگر بیشتر از ترددهای شبانه‌روزی خودروها در مسئله آلودگی نقش نداشته‌باشند، نقش کم‌رنگ‌تری ندارند.
تاثیر بلندمرتبه‌سازی بر کیفیت هوای کلانشهرها و تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها، از سال های گذشته تا کنون، محل اختلاف و مناقشه نهادهای مختلف بوده است.
نتایج یک پژوهش با عنوان «بررسی نحوه تاثیر ساختمان‌های بلند بر آلودگی هوا» نشان می‌دهد، غلظت آلاینده‌ها، از مؤلفه‌های جوی مانند سرعت و جهت باد، تغییرات دما با افزایش ارتفاع از سطح زمین، رطوبت نسبی و نیز مشخصات ساختمان مانند ارتفاع ساختمان‌های بلند، فاصله بین آنها و عوامل توپوگرافی تاثیر می‌گیرد. بر این اساس، ساختمان‌های بیش از چهار طبقه با کاهش سرعت باد، مانع پخش آلاینده‌ها و در نتیجه، پایداری هوا می‌شوند.
از سوی دیگر پژوهش موسسه بین‌المللی اکولوژی و علوم زیست‌محیطی، نشان می‌دهد ساختمان‌های بلند به دلیل تغییر در باد و جهت وزش آن زمینه افزایش آلودگی هوا در مناطق شهری بزرگ می‌شوند.
*کارشناسان، بلندمرتبه‌سازی را یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا می‌دانند
در این راستا، داوود پرهیزکار، رئیس اسبق سازمان هواشناسی در مصاحبه‌ای به تاریخ بهمن سال ۱۳۹۵ گفت: تحقیقات نشان می‌دهد، ساختمان‌ها در آلودگی هوا تاثیر دارند، بنابراین در کلانشهرها باید قبل از هر نوع بلندمرتبه‌سازی مطالعات گردش‌های جوی در سطح شهر انجام شود، وقتی قرار است بلندمرتبه‌سازی کنیم نیاز است قبل از آن، مطالعات مربوط به هواشناسی شهری را انجام دهیم و بدانیم به چه نوع و چه شیوه‌ای، ساختمان‌ها را طراحی و چیدمان کنیم تا روی تهویه طبیعی اثر منفی نگذارد.
از سوی دیگر آسیه فروردین، پژوهشگر حوزه شهرسازی گفت: یکی از اثرات منفی بلندمرتبه‌سازی تغییر جریان باد شهری است. در این زمینه، ساخت برج‌های مرتفع منطقه ۲۲ که به‌گونه‌ای تصفیه‌خانه هوای تهران محسوب می‌شود، در برابر باد غرب به شرق، مانع ایجاد کرده و سبب افزایش آلودگی شهر تهران می‌شود.
این پژوهشگر ادامه داد: تایج یک پژوهش درباره ارزیابی اثر بلندمرتبه‌سازی بر عملکرد جریان باد شهری، با تاکید بر منطقه ۲۲ تهران نیز نشان می‌دهد به دلیل مکان‌یابی نادرست و غیراصولی ساختمان‌های بلند در این منطقه، الگوی طبیعی وزش باد تغییر می‌یابد، موجب بروز اثرات ثانویه ناشی از رکود یا تشدید جریان باد می‌شود و کریدور ورودی هوا به شهر تهران را با مشکل مواجه می‌کند.
بر اساس تحقیقات گروه اساتید دانشگاه تربیت مدرس، بین میزان وزش و جریان باد با تمرکز یا دفع آلودگی هوا، رابطه مستقیم وجود دارد. این پژوهش نشان می‌دهد سرعت باد در سطح شهر و خیابان، تحت‌تاثیر عناصر طراحی شهری از جمله ارتفاع و تراکم ساختمان‌ها و نیز پراکندگی ساختمان‌های مرتفع، دچار تغییر قابل توجه می‌شود؛ به‌طوری‌که سرعت باد در برخورد با سطح ناهموار که در اثر ساخت‌وساز در شهر ایجاد شده، دچار افت و کاهش می‌شود.
بنابراین وزش باد در شهر، بیشترین پتانسیل را در رابطه بین طراحی شهری و اقلیم شهر دارد که این امر، بر تهویه مطبوع یا نامطبوع اثر می‌گذارد. در این میان، برج‌ها، قسمت عمده‌ای از جریان باد را منحرف می‌کنند و اثر ناخوشایندی بر هوای شهر می‌گذارند.
*نهضت ملی مسکن، مهر پایانی بر چند دهه بلند مرتبه سازی
بلندمرتبه‌سازی واحدهای مسکونی و شنا برخلاف مقررات شهرسازی طی دهه‌های اخیر، زمینه بروز مشکلات گسترده‌ای برای زندگی شهری فراهم کرده که تشدید آلودگی هوا تنها یکی از این موارد است. این در حالیست که در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا، تنه ایک منطقه محدود از شهر اجازه بلندمرتبه‌سازی دارد و در سایر مناطق اجازه ساخت واحدهای مسکونی بیشتر از یک تا دو طبقه صادر نمی‌شود.
در این رابطه، تصمیم جدید وزارت راه و شهرسازی مبنی بر تاکید بر یک طبقه‌سازی در نهضت ملی مسکن می‌تواند زمینه بروز آثار مثبت بسیاری را فراهم کرده و مهر پایانی بر چند دهه ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در شهرهای کشور لقب بگیرد.
