به گزارش مشرق، از زمان جنگ جهانی دوم به بعد دلار همواره اصلی ترین دارایی حساب ذخیره ارزی کشورها بوده اما ترکیبی از چند عامل سیاسی و اقتصادی در حال پایان دادن به این سلطه است.

به گزارش صندوق بین المللی پول، در حال حاضر ۶۰ درصد دارایی‌های موجود در حساب ذخیره ارزی کشورهای جهان به دلار است. از طرفی در میان ارزهای جهان، دلار بیشترین استفاده را هم دارد.

البته به گزارش CNBC، آمارهای صندوق بین المللی پول نشان می‌دهد که در سال ۱۹۹۹ سهم دلار از حساب ذخیره ازری بانک های مرکزی کشورهای جهان بیش از ۷۰ درصد بوده است.

اما حالا تحریم‌های غرب علیه روسیه به خاطر درگیری نظامی با اوکراین، کشورهای مختلف را نسبت به قرار گرفتن در معرض نقض تحریم‌های آمریکا نگران کرده است.

کشورهایی نظیر برزیل، آرژانتین، بنگلادش و هند در حال استفاده از دیگر ارزها از جمله یوآن چین برای مبادله با روسیه هستند. اوضاع ژئوپلتیک جهان در حال سوق دادن کشورها به استفاده از ارزهای دیگر به جای دلار است و سال‌هاست که کشورهای مختلف نسبت به سلطه دلار بر مبادلات بین المللی و مالی راضی نیستند.

در شرایط کنونی می‌توان ۳ دلیل را روند کنونی فاصله گرفتن کشورها از دلار ذکر کرد.

۱. تبعات سیاست های پولی داخلی آمریکا بر دیگر کشورها

آمریکا عرضه کننده اصلی‌ترین ارز مورد استفاده در فضای بین الملل است و به گزارش موسسه ویلسون، این ارز تأثیر بیش از حدی بر اقتصاد جهانی دارد و معمولا هم ارزش آن بیشتر از میزان واقعی آن است.

همین شرایط باعث شده تا والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور فرانسه در سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۱، آن را یک امتیاز بزرگ و بیش از حد برای آمریکا عنوان کند. اولین مزیت سلطه دلار این است که آمریکا با سقط ارزش دلار و عدم توانایی در بازپرداخت بدهی‌هایش دچار بحران نخواهد شد چرا که به سادگی دست به چاپ دلار خواهد زد.

از سوی دیگر کشورهای دیگر هم مجبور هستند سیاست‌های اقتصادی و پولی آمریکا را دنبال کنند تا تحت تأثیر منفی این سیاست‌ها قرار نگیرند.

به گزارش CNBC، از زمانی که بانک مرکزی آمریکا دست به افزایش نرخ بهره زد تا تورم سر به فلک کشیده در داخل این کشور را کنترل کند، بسیاری از کشورهای دیگر هم با هدف جلوگیری از خروج سرمایه و افت شدید ارزش پول ملی خود دست به اقدام مشابهی زده‌اند.

برخی کشورها نظیر هند اعلام کرده‌اند که از اینکه گروگان سیاست‌های پولی آمریکا هستند خسته شده‌اند. هندی‌ها حتی تا جایی پیش رفته‌اند که مدعی هستند آمریکا یک کشور بی مسئولیت عرضه کننده ارز اصلی مورد استفاده در جهان است.

در حال حاضر یک تیم از بانک مرکزی هند در حال کار روی موضوع توسعه استفاده از روپیه در تجارت خارجی این کشور است.

سدریک چهاب، کارشناس موسسه فیچ سولوشنز، می‌گوید: کشورهای مختلف با تنوع بخشی به منابع موجود در حساب ذخیره ارز خارجی خود احتمالا خواهند توانست بخشی از این فشار بر فضای خارجی خود را کم کنند.

البته صندوق بین المللی پول اعلام کرده که سهم دلار از خزانه بانک‌های مرکزی کشورهای جهان هم اکنون حدود۵۸ درصد است که افت قابل توجهی را نسبت به چند سال پیش به ثبت رسانده است.

از آنجا که چین دومین اقتصاد بزرگ جهان است و اتفاقا نقش پر رنگی هم در تجارت بین المللی دارد، از جمله کشورهایی است که رویکردی بسیار جدی را در حوزه دلار زدایی و حذف دلار از مبادلات بین المللی در پیش گرفته است.

۲. تبعات ارزش بیش از حد دلار برای کشورهای در حال توسعه

افزایش ارزش دلار در بازار جهانی در برابر دیگر ارزها، هزینه واردات برای کشورهای در حال توسعه را روز به روز بیشتر می‌کند.

به عنوان مثال در آرژانتین، فشارهای سیاسی و کاهش صادرات باعث افت ذخایر دلاری این کشور شد و نهایتا ارزش پزوی این کشور را پایین کشید و به بالا رفتن تورم در این کشور آمرکیای جنوبی منجر شد.

به گزارش رویترز، همین مسئله باعث شد تا وزیر اقتصاد آرژانتین اخیرا اعلام کند که این کشور روند پرداخت هزینه‌های واردات از چین به یوآن را آغاز کرده است.

کارشناسان موسسه آلیانز، که در حوزه ارائه خدمات مالی در فضای بین المللی فعالیت می کند، اعلام کرده‌اند که دلار با ارزش بالا، نقش آن را در حساب ذخیره ارزی کشورها کمرنگ‌تر می‌کند.

لولا داسیلوا، رئیس جمهور برزیل، از جمله پروپا قرص‌ترین شخصیت‌های بین المللی برای جایگزین کردن ارزهای دیگر به جای دلار در مبادلات بین المللی است و تا جایی پیش رفته که از کشورهای روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان دیگر اعضای گروه بریکس در کنار برزیل خواسته تا استفاده از دلار در مبادلات خارجی خود را کنار بگذارند.

۳. تغییر در ساختار بازار جهانی نفت

یکی ازاصلی ترین دلایلی که باعث شد تا دلار به ارز اصلی مورد استفاده در جهان بدل شود این بود که کشورهای نفتی خاورمیانه شروع به فروش نفت خود به دلار کردند.

شروع این روند به توافق سال ۱۳۴۵ آمریکا با عربستان باز می‌گردد که توافق شد تا سعودی‌ها پول نفت صادراتی خودبه آمریکا را فقط به دلار دریافت کنند و در عوض مازاد درآمد حاصل از فروش نفت خود را در اوراق قرضه وزارت خزانه داری آمریکا و شرکت‌های این کشور سرمایه گذاری کنند.

اما طی سال‌های گذشته وابستگی آمریکا به نفت تا حدودی کاهش یافته و این کشور خود به یک تولید کننده نفت در بازار جهانی تبدیل شده است.

کارشناسان موسسه آلیانز می‌گویند: تغییر ساختاری در بازار نفت که به واسطه انقلاب نفت شیل در آمریکا اتفاق افتاده، به شکلی پارادوکس گونه به جایگاه دلار به عنوان ارز اصلی حساب ذخیره ارزی کشورها آسیب وارد خواهد کرد چرا که کشورهای صادر کننده نفت باید به سمت معامله با دیگر کشورهای بروند و خود را با شرایط آنها و ارزهای دیگر وفق دهند.

البته تیره شدن رابطه آمریکا و عربستان طی سال‌های گذشته و به واسطه سیاست‌های کاخ سفید در قیال این کشور هم در این مسیر بی تأثیر نبوده است. در واقع پر رنگ‌تر شدن تنش بین این کشور احتمال روی آوردن عربستان به قیمت گذاری نفت به ارزی غیر از دلار را افزایش داده است.