معروف است که ژاپن در سال ۱۹۴۵ در جنگ جهانی دوم شکست را پذیرفت، تسلیم شد و متعاقب آن برای هفت سال تسلط نیروهای نظامی آمریکایی را در خاک خود تحمل کرد. یکی از اهداف آمریکا در دوران پس از تسلیم ژاپن، کسب اطمینان از این بود که ژاپن دیگر به تهدید تبدیل نخواهد شد، چیزی شبیه مسیری که با آلمان طی شد. یکی از بخش‌های این پروژه نیز عملاً انحلال ارتش ژاپن بود و فقط تعداد معدودی نیرو برای منظورهای خاص، بدون اینکه عنوان نیروی نظامی را داشته باشند، باقی ماندند؛ اما نگرانی درباره چین کمونیست و شوروی باعث شد ایالات ‌متحده به سرعت فرمان توکیو را بچرخاند و به‌جای مجازات ژاپن به‌دنبال تقویت آن و تبدیلش به یک متحد برود.

وضعیت بودجه دفاعی ژاپن نیز نمود خوبی از پله‌های تغییرات رویکردها به دست می‌دهد. این مرور البته نشان می‌دهد که تحولات اخیر گام‌های بزرگی بوده‌اند. چنان که ژئوپلیتیکال فیوچرز توضیح می‌دهد، بودجه دفاعی ژاپن که چند سالی ثابت بود و بعد از آن هم به مدت یک دهه روند نزولی داشت، از سال ۲۰۱۲ روبه‌رشد گذاشت. از سال ۲۰۱۷، سرعت افزایش هزینه‌کرد ژاپن برای دفاع از سرعت رشد تولید ناخالص داخلی بیشتر شد. بودجه ۲۰۲۳ برای نیروهای نظامی، ۲۶درصد از سال پیش، بیشتر بود و این بیشترین افزایش عددی لااقل از سال ۱۹۵۲ به بعد بود. در همان سال ۲۰۲۳ بود که برای اولین بار ژاپن راهبرد امنیت ملی خود را منتشر کرد. یکی از اهداف ترسیم‌شده در این راهبرد این بود که بودجه نظامی تا سال ۲۰۲۷، از یک درصد به دو درصد تولید ناخالص ملی برسد.

چرا رویکرد ژاپن تغییر کرد؟ در سال‌های اخیر، بار دیگر تغییری جدی در رویکرد نظامی ژاپن رخ داده و جهشی قابل‌توجه در هزینه‌کرد این کشور در این حوزه ایجاد شده است، به‌خصوص اتفاقات سال ۲۰۲۲ شتاب بسیاری به این روند دادند.

به‌طور خلاصه، تصمیمات سال‌های اخیر ژاپن درباره آمادگی و ظرفیت نظامی، بخشی از روندی که در تمامی جریان غرب مشاهده شده و ژاپن به‌عنوان کشوری که به هر حال متحد مهم ایالات متحده در آسیاست، در این روند همراه شده است؛ به‌خصوص که شواهد بسیار، از مواضع سیاستمداران اروپایی تا نگاه افکار عمومی مردم اروپا حاکی از این است که در صورت وقوع درگیری نظامی بین ایالات متحده و چین، اروپا لزوماً مداخله تمام‌عیاری نخواهد کرد.

سال‌های اخیر، آلمان هم نسخه مشابهی از مسیر ژاپن را طی کرده و خود را آماده نقش‌آفرینی بیشتر در جدال‌های احتمالی، به نفع و در کنار متحدان اروپایی و ایالات متحده کرده است. هر دو کشور پس از ماجراهای جنگ جهانی و شکست‌شان و تحت فشار دشمنان پیروزی که آمریکا سردمدارشان بود، ساختارهای نظامی خود را به‌شدت محدود کردند. امروز اما هر دو، در حال احیای امکانات خود و آمادگی برای ایفای نقش در کنار آمریکا هستند. گزارش روزنامه هم میهن در حالی است که مرحوم‌ هاشمی رفسنجانی در اثر برخی مشورت‌های غلط، ۳۰ مرداد ۱۳۹۵ در اجلاس آموزش و پرورش ادعا کرده بود: «اگر می‌بینید آلمان و ژاپن محکم‌ترین اقتصاد دنیا را دارند، بعد از جنگ جهانی دوم از اینکه نیروی نظامی داشته باشند محروم شدند... نیروهای نظامی بیشترین خرج کشورهای در حال جنگ را می‌بردند و از این رو با این اقدام پول‌های‌شان آزاد شد و به‌دنبال کارهای علمی و تولیدی رفته و اقتصاد دانش‌بنیان برای خود درست کردند. این راه در ایران باز شده و مطمئنم دوره دوم دولت روحانی می‌تواند ما را به آنجا برساند»!

بر خلاف این ادعا و طبق اعلام موسسه تحقیقات صلح استکهلم، ژاپن با اختصاص ۴۰.۹ میلیارد دلار (طبق اعلام موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک) در سال ۲۰۱۵ در رتبه هشتمین کشوری قرار گرفت که بیشترین بودجه نظامی را در جهان دارد و پس از آن هم آلمان قرار داشت. حالا دو کشور بودجه‌های هنگفت بیشتری را برای تقویت توان نظامی خود اختصاص داده‌اند.