به گزارش مشرق، در دنیای امروز، آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار جوامع، نقشی حیاتی ایفا می کند. با این حال، نظام های آموزشی در سراسر جهان با چالش های متعددی از جمله کمبود منابع مالی روبرو هستند. این کمبود منابع می تواند منجر به پیامدهای منفی متعددی از جمله ارائه خدمات آموزشی با کیفیت پایین تر، افزایش نابرابری آموزشی، و محدود شدن فرصت های تحصیلی برای دانش آموزان از اقشار کم درآمد شود.

عوامل متعددی در بروز کمبود منابع مالی در آموزش و پرورش نقش دارند. از جمله این عوامل می توان به افزایش روزافزون هزینه های آموزشی، رشد جمعیت دانش آموزی، و محدودیت های بودجه های دولتی اشاره کرد. در چنین شرایطی، یافتن راهکارهایی برای افزایش درآمد مدارس و تأمین منابع مالی مورد نیاز آنها برای ارائه خدمات آموزشی با کیفیت تر، از اهمیتی حیاتی برخوردار است.

در این راستا، پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان و دانشگاه فرهنگیان با همکاری یکدیگر، پژوهشی را با هدف طراحی الگوی نوآورانه درآمدزایی در آموزش و پرورش با تاکید بر فرصت ها و تهدیدها انجام داده اند.

هدف از این پژوهش، یافتن راهکارهایی برای افزایش درآمد مدارس و رفع چالش کمبود منابع مالی در نظام آموزشی کشور بوده است.

دکتر محمد بیگدلی، مدرس دانشگاه فرهنگیان و مجری این پژوهش، در این خصوص بیان داشته است که هدف از انجام این پژوهش، یافتن راهکارهای تأمین منابع مالی مورد نیاز مدارس برای ارائه خدمات آموزشی با کیفیت تر بوده است.

در بخش کیفی این تحقیق، از مصاحبه نیمه ساختار یافته با ۲۱ نفر از صاحب نظران در حوزه آموزش و پرورش استفاده شد. در این مصاحبه ها، نظرات و دیدگاه های این افراد در خصوص چالش های موجود در زمینه درآمدزایی مدارس و راهکارهای حل این چالش ها جمع آوری شدند. در بخش کمی نیز، از پرسشنامه برای جمع آوری داده ها از ۲۰۶ نفر از مدیران و معلمان مدارس استفاده گردید.

یافته های پژوهش:

یافته های این پژوهش نشان می دهند که راهبردهای اصلی درآمدزایی در آموزش و پرورش شامل موارد زیر هستند:

• درآمد حاصل از اجاره ساختمان
• درآمد حاصل از خدمات بهداشتی و درمانی
• درآمد حاصل از هنرستان های فنی و حرفه ای
• درآمد حاصل از عوارض شهرداری و مواد ۱۶ و ۱۸ قانون شوراها
• درآمد حاصل از مراکز آموزشی رفاهی
• منابع حاصل از فروش ساختمان و تأسیسات دولتی
• منابع حاصل از فروش ماشین آلات و تجهیزات دولتی
• درآمدهای متفرقه (سالن های ورزشی، کانون ها و اردوگاه ها)
• درآمد حاصل از فعالیت های آموزشی و فرهنگی

علاوه بر این، پژوهشگران موانع متعددی را در مسیر درآمدزایی مدارس شناسایی کردند که شامل ابهام در قوانین، کمبود دانش و تخصص مدیران در زمینه درآمدزایی، محدودیت های فضای فیزیکی و تجهیزات، ساختار سازمانی نامناسب و موانع فرهنگی و اجتماعی هستند.

طبق بررسی های این مطالعه، برخی از راه های افزایش درآمدزایی نیازمند تصمیم گیری در درون نظام آموزش و پرورش است که عمدتاً اتخاذ سیاست هایی از قبیل شورای آموزش و پرورش، تمرکززدایی و تفویض اختیار، راه اندازی سیستم ترغیب و پاداش، بکارگیری نیروهای توانمند، برنامه های آموزشی، افزایش امکانات و تجهیزات مدرن، توسعه فضاها، بازاریابی الکترونیکی، نیاز سنجی و توجه به خواسته های مشتریان، مؤلفه های فرهنگی، ایجاد فضای امن روانی، حمایت های درون سازمانی، تقویت پاسخگویی در قبال عملکرد، نظارت و راهنمایی، اصالح قوانین و مقررات، شفافیت در مراکز درآمدزای آموزش و پرورش، برنامه ریزی به منظور کاهش هزینه است.

بر این اساس، سیستم های حقوق و دستمزد و پاداش و تنبیه نیز محرک های خوبی برای توانمندسازی مالی مدیران در سطح سازمانی هستند که در سیستم آموزشی کنونی از آن ها استفاده نمی شود. در نظر گرفتن آموزش و پرورش به عنوان خدمت عام در جهت اعتلای زندگی همه شهروندان، از طریق کسب شایستگی های اخلاقی، فکری، اقتصادی و سیاسی ضروری است.

یافته های این پژوهش می توانند برای سیاستگذاران، مدیران و برنامه ریزان در نظام آموزشی مفید باشند. با استفاده از این یافته ها می توان راهکارهایی را برای رفع موانع موجود در مسیر درآمدزایی مدارس و افزایش درآمد آن ها ارائه داد.

در نهایت پژوهش فوق نشان داد که با استفاده از روش های نوآورانه، می توان درآمد مدارس را افزایش داد و از این طریق، منابع مالی مورد نیاز برای ارائه خدمات آموزشی با کیفیت تر را تأمین کرد. یافته های این پژوهش که در فصلنامه «ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی» وابسته به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی به چاپ رسیده اند، می توانند گامی در جهت ارتقای کیفیت آموزش و پرورش در کشور باشند.