سیوچند سال از انقلاب اسلامی میگذرد و ده رئیسجمهور هدایت قوه مجریه را بهدست گرفتند.در تمام این دوران فرهنگ و هنر دستخوش سلیقهها و نگاههای متعدد شد. در هر دوره نیز مدیری که یا خود سینماگر بود و یا هیچ نسبتی با سینما داشت بر مسند سکانداری امور سینمایی نشست.شاید مرور مدیران سینمایی، معاونان سینمایی وزیر ارشاد و عملکرد شاخص مدیران سینمایی در مقاطع مختلف حالا که قرار است وزیر ارشاد و معاون سینمایی جدید بهزودی انتخاب شوند خالی از لطف نباشد:
محمدعلی نجفی
«محمدعلی نجفی» کارگردان سینمای ایران، اولین وزیر دولت موقت ناصر میناچی بود . در این دوره محمدعلی نجفی مدیریت مرکز سینمایی وزارت فرهنگ و آموزش عالی را به دست گرفت. تازه انقلاب شکل گرفته و بسیاری از هنرمندان با توجه به تغییر رویکرد در سیاستها در بلاتکلیفی به سر میبردند. محمدعلی نجفی اولین معاون سینمایی با تدبیر و توجه توانست اعتماد برخی از هنرمندان را جلب کند.
محمدعلی نجفی
عباس دوزدوزانی از نخست وزیری رجایی تا نخست وزیری باهنر حضور داشت در آن دوره نیز محمدعلی نجفی اداره سینما را که زیر نظر آموزش عالی و مدیریت دکتر حبیبی بود برعهده داشت. در آن دوره هم هنوز سینما به ثبات لازم نرسیده بود و برنامههای مشخصی را دنبال نمیکرد هر فیلمی که ساخت میشد با علاقمندی فیلمسازان ساخته میشد. فیلمسازان در این نوع آثار بیشتر به سراغ سوژههای انقلابی و ظلم و جور ساواک بر مردم پرداختند.
مهدی کلهر
عبدالمجید معادیخواه وزارت را برعهده گرفت. در آن دوره مهدی کلهر زمام امور سینمایی را برعهده گرفت دوره ریاست کلهر بر سینما تا حدود اردیبهشت ماه سال 62 ادامه داشت اما کلهر استعفاء داد با استعفای کلهر حاج سید جوادی معاونت هنری آن زمان با حفظ سمت زمام امور را در سینما به دست گرفت. در آن دوران تولید فیلمها کاهش یافته بود.
محمد انوار
در سال 61سید محمد خاتمی وزارت ارشاد را به عنوان وزیر ارشاد اسلامی انتخاب شد در همین دوران بود که محمد انوار از خردادماه 62 معاونت سینمایی را عهده دار شد و تا اردیبهشت سال 73 مدیریت او ادامه داشت.در این دوره که حدود 12 سال به طول انجامید، اکثر شرکتهای سینمایی شکل گرفت و با حمایت انوار از شرکتها و ارایه پخش فیلم های سینمایی خارجی به آنها سودی قابل توجه به شرکتها ارایه شد. در آن دوره اکثر تولیدات سینمایی با حمایت دولت ساخته می شد و تقریبا هیچ انتقادی به این دوره از سوی سینماگران صورت نمیگرفت . بخشخصوصی فعالیت کمتری داشت و تنها دو یا سه شرکت تهیهکننده فیلمهای سینمایی که اکثرا رویکرد تجاری و گیشه داشت، فعالیت میکرد. این فیلمها با درجه کیفی «ج» روانه اکران میشدند. این دسته فیلمها در اکران تهران تنها میتوانست یک هفته به نمایش درآید اما در شهرستانها با توجه به سالنهای نمایش که در اختیار بنیاد جانبازان و مستضعفان بود اکرانهای موفقی داشت و به فروش خوبی دست یافت.
در دوره انوار خانه سینما پایهگذاری شد و شکل گرفت و پس از شکلگیری آن جشن خانه سینما به راه افتاد که با سیاستهای هیئت مدیره و عدم ارایه فیلمها به جشنواره فجر به نوعی در مقابل جشنواره فیلم فجر قرار گرفت.
مهدی فریدزاده
پس از استعفای محمد خاتمی، علی لاریجانی عهده دار وزارت ارشاد در دوره دوم هاشمی رفسنجانی بود. در این دوره تیم سینمایی عوض شد و فرید زاده از اردیبهشت ماه سال 73 تا مهر 74 عهدهدار معاونت سینمایی شد. فریدزاده پس از حاکمیت 12 ساله انوار بر سینمای کشور مدیریت را برعهده گرفت. در آن شرایط وضعیت جامعه نیز رو به تغییر بود . فریدزاده مدیریت اجرایی قوی نداشت. مدیریت 12ساله انوار ایزولهای ایجاد کرده بود که فریده زاده نتوانست فشارها را تاب بیاورد و همین امر باعث شد تا اختلافات بالا گرفته و کنارهگیری کند.
عزت الله ضرغامی
با حضور مصطفی میرسلیم در وزارت ارشاد مهندس عزت الله ضرغامی از مهر 74 تا خرداد 76 معاونت سینمایی را بهعهده گرفت. به گواه بسیاری از هنرمندان در این دوره بیشترین فیلمهای دفاع مقدسی تولید شد و «ابراهیم حاتمیکیا» و زنده یاد «علی ملاقلیپور» هر یک با دو فیلم در جشنواره فیلم فجر با موضوع دفاع مقدس در جشنواره فیلم فجر حاضر شدند. در این دوره جشنوارههای استانی برگزار شد و تعامل بیشتری میان هنرمندان و مردم صورت گرفت همچنین سینما از ظرفیت مراکز مختلف در شهرها بهره برد.
محمد رجبی - سیف اله داد
با روی کار آمدن عطاءالله مهاجرانی از خردادماه 76 تا مهر ماه 76 محمد رجبی (محقق و پژوهشگر) زمام امور سینما را برعهده گرفت و پس از آن تقریبا از مهرماه سال 76 تا سال 79 سیف اله داد که از سینماگران به نام این عرصه بود برروی کار آمد . در این دوره تصویب فیلمنامه، درجه بندی فیلمها و شرط حضور تمام فیلمها در جشنواره برای مجوز اکران برداشته شد. در این دوره جشنواره فیلم فجر تخصصیتر شد. زنده یاد سیف اله داد معتقد بود حمایت مالی از سوی دولت در تولید فیلم باید به حداقل برسد. در این شرایط بود که فیلمهای تجاری بسیاری ساخته و روانه اکران شد. فیلمهایی که مثلثیهای عشقی را سوژه خود قرارداده بودند رونق گرفت و توانست گیشه خوبی را از آن خود کند.
محمدحسن پزشک
پس از استعفای سیف اله داد، محمدحسن پزشک از آبان یا آذر 79 معاونت سینمایی را برعهده گفت. در آن دوره زیرساختهای لازم برای عدم حمایت کامل از تولید فیلمها توسط دولت فراهم نبود به همین دلیل در دوران پزشک دوباره حمایت از تولید صورت گرفت.
نکته حایز اهمیت در دوران ریاست عطاءالله مهاجرانی این بود که هیچ فیلمی با موضوع دفاع مقدس ساخته نشد.
محمدمهدی حیدریان
پس از استعفای عطاءالله مهاجرانی احمد مسجد جامعی مدیریت بر وزارت ارشاد را برعهده گرفت.
در بهمن ماه 81 محمدحسن پزشک به دلیل بیماری کناره گیری کرد ومحمد مهدی حیدریان معاونت سینمایی را برعهده گرفت . دوران ریاست وی بر معاونت سینمایی تا مهر ماه 84 ادامه داشت.در این دوره سیاستهای دوران سیف اله داد ادامه داشت. یکی از نقاط ضعف مدیریت در این دوران تضعیف مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی بود. این مرکز با انجمن سینمای جوانان ادغام و دوباره تفکیک شد . ادغام و تفکیک این مرکز باعث تضعیف آن و لطمه به سینمای تجربی و نوگرا و کشف استعدادها شد و کارایی مرکز رو به زوال رفت.
محمدرضا جعفری جلوه
با روی کار آمدن محمدحسین صفار هرندی در دولت نهم، محمدرضا جعفری جلوه معاونت سینمایی را برعهده گرفت. در این دوره تولید فیلمهای فاخر در برنامههای معاونت قرار گرفت. همچنین هویت بخشی به سینمای مستند و تجربی صورت گرفت اما متاسفانه در این زمان اختلافات تهیهکنندگان و خانه سینما شکل گرفت و در نهایت منجر به شکاف میان تهیهکنندگان شد.
جواد شمقدری
در دولت دهم ریاست جمهوری با روی کار آمدن سید محمد حسینی، معاونت سینمایی به جواد شمقدری که پیش از آن مشاور رئیس جمهور از کارگردانان سینما بود، رسید. در این دوره اختلاف میان معاونت سینمایی و خانه سینما به دلیل ایرادات حقوقی در اساسنامه خانه سینما بالا گرفت . مدیران میانی نتوانستند به درستی با اهالی سینما ارتباط برقرار کنند . در دوره شمقدری اگرچه معاونت سینمایی به سازمان سینمایی ارتقاء یافت اما بسیاری از هدف گذاریها به درستی شکل نگرفت.
خانه سینما به دلیل مشکلات متعدد از جمله اشکال در اساسنامه و اختلاف شدید میان اهالی سینما و مدیریت سینما بسته شد و همچنان اختلافات ادامه دارد.
با نگاهی به معاونتهای سینمایی این نکته حایز اهمیت از سوی کارشناسان مطرح میشود که در دورههایی که معاونین سینمایی از فیلمسازان و اهالی سینما بودند رانت خواری و رفاقتها جای ضابطهها را گرفت
معاون سینمایی دولت یازدهم؟
دولت یازدهم با شعار تدبیر و امید در راه است امیدواریم با توجه به انتظارات اهالی سینما فردی با درایت، متعهد، آگاه به مسایل فرهنگی و هنری مقام وزارت را برعهده گیرد و در امر فرهنگ فراجناحی عمل کرده و تلاش نماید تا با انتخاب مدیری کارآمد تعامل درستی میان هنرمندان برقرار کرده و در جهت اعتلای سینمای شریف و نحیف ایران (که عدهای معتقدند با اختلافات ویران شده است ) بکوشد.