در ابتدای این مناظره، بخشی از سخنان محمود احمدی نژاد رییس جمهور سابق در سال 84 پخش شد که طی آن گفته بود: «هیچ حزبی، خانواده‌ای و دسته‌ای نباید برای خودش امتیازات ویژه قائل باشد. گروه‌ها و احزاب و جریانات و دسته جات محترمند خیلی ممنون، اما اینها حق دخالت در امور اداره کشور را ندارند. حق فشار آوردن به این و آن را ندارند.»

سپس بخشی از سخنان حسن روحانی رییس جمهور فعلی پخش شد که در مراسم تودیع و معارفه وزیر کشور در تاریخ 28 مردادماه، گفت: «بنده از ابتدای نهضت اسلامی در ایران که در مهر سال 1341 شکل گرفت تا به امروز همه جریانات را به خوبی می‌شناسم و معتقدم که در کشور متاسفانه حزب و جناح به معنای واقعی کلمه نداریم؛ فعالیت‌های حزبی تنها در زمان انتخابات فعال شده و پس از آن از فعالیت‌ها کاسته می‌شود.»

در ادامه برنامه، محمدنبی حبیبی دبیرکل حزب موتلفه اسلامی به عنوان اولین نفر، در موافقت با حزب‌گرایی و در خصوص اظهارت رییس جمهور اظهار داشت: تحزب در ایران سابقه طولانی دارد، اینکه گفته می شود حزبی در ایران نبوده، ادعای درستی نیست زیرا هم در گذشته یعنی قبل از انقلاب و هم بعد از آن، احزاب تاثیرگذاری در کشور وجود داشته و دارد.

دبیرکل حزب موتلفه با اشاره به اینکه بعد از انقلاب حزب‌هایی در کشور به وجود آمده که در فضای عمومی مفید، موثر و گاهی هم مضر بودند، تصریح کرد: یکی از شرایط تحقق جمهوریت نظام، وجود احزاب موثر است.

حبیبی سه مشخصه را لازمه هر حزبی دانست و جهان‌بینی و ایدئولوژی متقن را اولین لازمه عنوان کرد و گفت:‌ مشخصه دوم این است که هر حزب باید برای اداره کشور دارای برنامه باشد و کلی‌گویی نکند؛ مشخصه سوم هم این است که حزب باید مدیرانی برای اداره کشور داشته باشد.

* بعد از 34 سال اندر خم فعالیت حزبی هستیم

الیاس حضرتی روزنامه نگار و فعال سیاسی نیز در ادامه این مناظره و در موافقت با فعالیت احزاب گفت: من اینجا می‌خواهم یک سوال اساسی را مطرح کنم مبنی بر اینکه بعد از گذشت 34 سال پس از انقلاب ما هنوز اندر خم یک کوچه‌ایم و باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا حزب داریم یا نداریم.

وی که عضویت در حزب اعتماد ملی را نیز در کارنامه خود دارد، یادآور شد: آقای روحانی معتقد است حزب نداریم و آقای حبیبی می‌گوید داریم.

حضرتی با بیان اینکه توجه به گذشته و بررسی آن مطلوب است، خاطرنشان کرد: ما هم دوستدار نظام بوده و به دنبال ارتقای آنیم و لازم است گاهی اوقات به گذشته هم نگاهی بیندازیم.

وی افزود: بعد از گذشت 34 سال از انقلاب اسلامی، اصلی‌ترین موضوع این است که ما باید بررسی کنیم نظام حزبی را کجا قرار داده‌ایم و احزاب چه وضعیتی دارند.

حضرتی به سابقه فعالیت حزبی محمدنبی حبیبی اشاره کرد و گفت: با توجه به این سابقه باید دید که جایگاه آقای حبیبی در نظام سیاسی چگونه است؟

این فعال سیاسی، این سوال را مطرح کرد که آیا ما امروز قصد داریم با احزاب طرف شویم یا افراد؟ به نظرم تمایل ما به این سمت است که با اشخاص مواجه شویم تا با تشکل‌های برنامه‌دار و کادرساز.

حضرتی با بیان اینکه نمی‌توان کشور را به این شکل اداره کرد، افزود: امروز باید به برخی سوالات مربوط به حزب و حزب‌گرایی پاسخ داد تا وضعیت ما مشخص شود.

وی با اشاره به پخش مستقیم مذاکرات مجلس در زمینه رای اعتماد به کابینه پیشنهادی از سوی رسانه ملی با مطلوب خواندن این اقدام گفت: امروز که در منطقه شاهد جنگ و خونریزی هستیم، ما بحث‌های نمایندگان و مذاکرات آنها را به تصویر کشیدیم و اقدامات خوبی در این زمینه انجام دادیم. اما در نظام حزبی که مکمل نظام پارلمانی است، نقص داریم.

مدیرمسئول روزنامه اعتماد با بیان اینکه اقدامات خوبی در زمینه احزاب در ایام پس از انقلاب آغاز شد، ابراز تاسف کرد که پس از آن اقدامات، ظرفیت‌سازی‌های لازم صورت نگرفت و پس از شروع جنگ شاهد رکود بودیم.

وی همچنین یادآور شد: در دوره اصلاحات اقداماتی در زمینه به اوج رسیدن فعالیت احزاب صورت گرفت اما متاسفانه در طول هشت سال گذشته مشکلاتی پیش آمد که در دوره جدید باید اقداماتی در زمینه رفع آنها اجرایی کرد.

محمدرضا خباز نماینده ادوار مجلس نیز که او هم عضویت در حزب اعتماد ملی را در کارنامه سیاسی خود دارد، به عنوان موافق حزب‌گرایی، با بیان اینکهایجاد احزاب و جمعیت‌ها در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده است، گفت: اگر تاکنون احزاب در کشور رشد نکردند، باید دید که نقص در کجاها وجود دارد.

* جامعه هنوز ذهنیت احزاب قبل از انقلاب را دارد

خباز دلیل اول عدم رشد احزاب را اینگونه بیان کرد «هنوز جامعه اسلامی ما ذهنیت احزاب قبل از انقلاب را دارد».

نماینده ادوار مجلس یادآور شد: در ایام پس از انقلاب، حزب قوی و قدرتمند «جمهوری اسلامی» تاسیس شد که بعدها بنا به مصلحتی که امام خمینی(ره) تشخیص داد و فضا به سمت تک‌حزبی شدن می‌رفت، آن حزب تعطیل شد.

خباز به 2 خرداد 76 هم اشاره کرد و افزود: در آن ایام، توجه به احزاب آغاز شد و شاهد ثبت‌نام 200 حزب بودیم؛ البته هشت سال بعدی دو بار رئیس جمهور گفت با داشتن حوزه و بسیج، نیاز به احزاب نداریم.

وی اضافه کرد: امروز هم رئیس‌جمهور می‌گوید ما حزبی نداریم که البته گفته آقای روحانی به معنای واقعی و عملی درست است. زیرا ما به معنای عملی و واقعی کلمه، حزبی نداریم.

این فعال سیاسی با بیان اینک حزب و پارلمان همزاد یکدیگر هستند، خاطرنشان کرد: در این چند سال در کشور ،جناح‌ها جای احزاب را گرفته‌اند که متاسفانه این درست نیست.

خباز ادامه داد: برخی از دولتمردان یا حزب ستیزند یا حزب‌گریز که این به مصلحت کشور نیست.

در ادامه این مناظره، غلامعلی دهقان سخنگوی حزب اعتدال و توسعه به عنوان موافق حزب‌گرایی، درباره اظهارات روحانی مبنی بر نبود احزاب در کشور اظهار داشت: ما باید بیشتر به آسیب‌شناسی این موضوع و عدم نهادینه شدن احزاب پس از مشروطه بپردازیم.

دهقان با بیان اینکه سخنان روحانی درباره تحزب باید کالبدشکافی و آنالیز شود، در عین حال گفت: من سخنگوی آقای روحانی نیستم اما او معتقد است که ما حزب به معنای واقعی در کشور نداریم که این سخن درستی است.

سخنگوی حزب اعتدال و توسعه به سه کارکرد احزاب یعنی کارکرد انتخاباتی، آموزشی و کادرسازی اشاره کرد و افزود: منظور ما از حزب، تشکیلات صرف یا یک مجمع نیست چرا که در طول تاریخ گروه‌های بسیاری بوده‌اند که ما نمی‌توانیم آنها را حزب قلمداد کنیم.

* حزب مثل تفکیک قوا یک بحث وارداتی است

وی حزب را یک مقوله وارداتی همچون بحث تفکیک قوا ارزیابی کرد و متذکر شد: ما نمی‌توانیم پارلمان داشته باشیم اما از حزب برخوردار نشویم؛ ولی واقعیت این است که در کارنامه احزاب، کارکرد انتخاباتی برجسته‌تر است.

دهقان با تاکید بر اینکه کادر‌سازی و آموزش به عنوان دو کارکرد دیگر حزب گرایی در کشورمان مغفول واقع شده است، گفت: اگر به کادر‌سازی پرداخته شده بود ما در ادوار گذشته مدیران بهتری داشتیم.

این موافق حزب‌گرایی با بیان اینکه کادر‌سازی احزاب بسیار ضعیف است و ما امیدواریم که در دور جدید این موضوع به نتیجه برسد و ما بتوانیم کارکرد سه‌گانه احزاب را در کنار یکدیگر ببینیم، ادامه داد: ممکن است که بگویند فارغ‌التحصیلان علوم سیاسی می‌توانند مورد توجه باشند در حالی که ما در زمینه‌های مختلف همچون کشاورزی و مهندسی نیز نیرویی می‌خواهیم که در عین حال سیاسی باشند و از این رو در جایی مانند حزب باید به آنها آموزش داده شود.

* 226 حزب رسمی داریم

دهقان همچنین به استقبال دولت‌ها از فعالیت‌ حزبی اشاره کرد و گفت: ما در دوران سازندگی به ریاست آقای هاشمی رفسنجانی شاهد بودیم که 35 تشکل سیاسی صنفی از وزارت کشور مجوز گرفتند که این تعداد در دوران آقای خاتمی به 165 تشکل رسید اما در دولت آقای احمدی‌نژاد تنها 26 حزب مجوز گرفتند لذا ما در حال حاضر 226 حزب داریم که دو حزب پس از قضایای 88 منحل شدند.

در ادامه مناظره آسیب‌شناسی عملکرد احزاب در ایران، عباس سلیمی نمین به عنوان منتقد حزب‌گرایی اظهار داشت: ما وقتی به کالبد‌شکافی احزاب می‌پردازیم، نمی‌توانیم تنها دست‌اندرکاران احزاب را مقصر قلمداد کنیم بلکه جاهای مختلفی در ارتباط با احزاب باید کارکردی را اتخاذ می‌کردند تا ما از احزاب جامعی برخوردار باشیم.

سلیمی نمین ضمن ابراز تعجب از اظهارات روحانی مبنی بر اینکه ما در کشور به معنای واقعی حزب نداریم، ادامه داد: آقای روحانی در دورانی که خودش از عوامل احزب بوده، چنین نقدی را وارد نمی‌کرده است اما امروز و در حالی که در موضع دولت قرار گرفته، این اظهارات را بیان می‌کند که جای تعجب دارد.

* دولت فراجناحی سهمیه نمی دهد

این فعال سیاسی با انتقاد از مفهوم دولت فراجناحی که از سوی روحانی مطرح می‌شود، تاکید کرد: من معنای دولت فراجناحی را متوجه نمی‌شوم؛ مگر دولت می‌تواند موضعگیری نکند؟ اگر شورای نگهبان یا نهادهای نظامی چنین حرفی را بزنند پذیرفته شده است چرا که فراجناحی‌اند و موضعگیری نمی‌کنند. بنابراین وقتی به هاشمی و ناطق سهمیه داده می‌شود، این دیگر فراجناحی نبوده و امتیاز دادن است.

وی با تاکید بر اینکه ما باید در این باره از آقای روحانی مطالبه‌ای جدی داشته باشیم که می‌گوید من نه این هستم و نه آن، ادامه داد: شما باید خود را معرفی کنید. نمی‌توان از شفاف‌سازی فرار کرد.

سلیمی نمین به مخالفت احمدی‌نژاد با حزب‌گرایی در کشور نیز اشاره کرد و گفت: ما در عین حال شاهد بودیم که در آخر دولت احمدی‌نژاد، یک باندی نقش حزب را بازی کرد و به کشور لطماتی را وارد آورد و در حالی که او منتقد تحزب بود اما ما در اواخر دولتش شاهد باند‌گرایی بودیم.

این فعال سیاسی با اشاره به تجربه موفق حزب جمهوری اسلامی در کارکرد حزبی و توده‌گرایی یادآور شد: آنها در شخص‌گرایی، در افرادی همچون مقام معظم رهبری، هاشمی و بهشتی متوقف شدند و پس از حذف فیزیکی یا درگیری اجرایی این افراد ،این حزب به سمت فرصت‌طلبی رفت و نتوانست نهاد‌سازی کند.

وی تاکید کرد: حزب برای جامعه یک ضرورت است که باید از فرصت‌طلبی و منفعت‌طلبی تفکیک شود.

در ادامه این مناظره، مهدی فضائلی کارشناس مسائل رسانه با بیان اینکه باید از چند منظر به تحزب بپردازیم، گفت: بعد اول، مسئله شرعی است که صاحبنظران، احزاب را مغایر با شرع مقدس ندانسته‌اند و ما در بعد قانونی نیز شاهدیم که اصل 26 قانون اساسی بر فعالیت احزاب تصریح کرده است.

فضائلی افزود: ما به لحاظ عملی و اجرایی با این واقعیت مواجهیم که حزب در کشورمان با استقبال مردم و نخبگان مواجه نشده است و حزب جمهوری اسلامی نیز یک استثناست.

این کارشناس مسائل رسانه‌ای به تاسیس حزب جمهوری اسلامی در اسفند سال 57 و استقبال مردم از این حزب که تا مرز 2 میلیون نفر برای عضویت ثبت‌نام کرده بودند اشاره کرد و ادامه داد: اینکه گفته می‌شود کل شورای مرکزی برخی احزاب در یک فولکس یا حداکثر یک اتوبوس جا می‌شود، باید دید علت آن چیست؟

وی در همین زمینه، ناسازگاری احزاب با فرهنگ کشورمان را یکی از دلایل عدم استقبال مردم و برخی از نخبگان عنوان کرد و یادآور شد: ما در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت که آن را به عنوان پایه‌گذاری تمدن جدید دنبال می‌کنیم باید نقش احزاب را بازتعریف و متناسب با ساز و کار فرهنگی کشورمان بازتولید کنیم و به طور همزمان به محاسن و معایب آن توجه داشته باشیم.

* تحزب دغدغه مردم نیست

فضائلی تاکید کرد: بحث تحزب، امروز دغدغه مردم و بخش عمده‌ای از نخبگان نیست و تنها دغدغه قشر محدودی از فعالان سیاسی است.

در ادامه این برنامه، محمدنبی حبیبی در پاسخ به سوال مجری برنامه در پاسخ به این سوال که آیا وابستگی به احزاب مایه سرشکستگی است، یا افتخار، اظهار داشت: وابستگی به یک حزب پاسخگو نه تنها اشکالی ندارد بلکه مفید است؛ برخی آقایان به دلایلی که برای خودشان حساب شده است فکر می‌کنند عدم وابستگی به حزب، امتیاز است.

دبیرکل حزب موتلفه اسلامی تصریح کرد: البته اگر وابستگی ما به یک حزب بدون برنامه باشد، وابستگی بدی حساب می‌شود.

الیاس حضرتی نیز در پاسخ به همین سوال گفت: ما از اساس، مشکلات ریشه‌ای داریم. وقتی حزبی به رسمیت شناخته نشده و طرف حساب قرار نمی‌گیرد و نمی‌تواند تربیت و انضباط حزبی داشته باشد، خود از مشکلات حزبی به شمار می‌رود.

مدیرمسئول روزنامه اعتماد بر همین اساس یادآور شد: احزاب در زمان انتخابات به صورت گذرا از برخی افراد که به طیفشان نزدیک‌تر است حمایت می‌کنند. اما آن فرد ممکن است قابلیت‌های خود را مد نظر قرار داده باشد و فقط بگوید یک حزب هم از من حمایت کرده است.

محمدرضا خباز نیز در پاسخ به این سوال افزود: وقتی اساسنامه و مرامنامه یک حزب، قانونا به تصویب کمیسیون ماده 10 احزاب می‌رسد، در واقع این حزب ثبت شده و یک نهاد سیاسی است.

این نماینده اصلاح‌طلب ادوار مجلس تصریح کرد:‌ هدف این حزب بالا بردن سطح سیاسی افراد است و در واقع مردم را به سیاست‌ورزی سوق می‌دهد؛ دین ما دین سیاست است اما باید از سیاست‌بازی فاصله گرفت.

غلامعلی دهقان نیز در ادامه و در پاسخ به این سوال (آیا وابستگی به احزاب مایه سرشکستگی است یا افتخار)، یادآور شد: عضویت در احزاب قانونی و ملی که از فردای انقلاب با آن روبرو بودیم مایه افتخار و مباهات است.

عضو حزب اعتدال و توسعه تصریح کرد: در واقع وقتی یک فرد تصمیم می‌گیرد از فردیت بیرون آمده و به موضوع اجتماعی بپردازد و در اداره کشور نقش داشته باشد، در واقع نمره بهتری خواهد گرفت.

عباس سلیمی‌نمین نیز پاسخ این سوال را اینگونه داد که اینکه فردی از جیب خودش برای مردم قبل از رسیدن به قدرت پول خرج کند کار خوبی است حال اینکه به قدرت برسد یا نه.

وی تصریح کرد: این کار ارزشمندی است که نظامات سیاسی عاقل نیز به این مجموعه‌ها که اثبات می‌کنند عزم راسخی دارند، کمک کنند.

در ادامه، مهدی فضائلی در پاسخ به این سوال یادآور شد: اینکه چرا عده‌ای وقتی مسئولیتی دارند حزبی بودن خود را نفی می‌کنند به این دلیل است که این مسئله یک حسن در جامعه ما تلقی نمی‌شود و قاطبه مردم نسبت به آن ذهنیت مثبتی ندارند.

این کارشناس مسائل سیاسی افزود: اگر کسی در جایگاه ریاست جمهوری بگوید من حزبی نیستم، شاید به این دلیل باشد که افراد حزبی نگاه بسته‌ای نسبت به موضوعات پیدا می‌کنند و تنها نگاه حزب خودشان را دارند.

در ادامه برنامه، مرتضی حیدری مجری مناظره امروز، این سوال را مطرح کرد که «راهکارها و توصیه‌ها برای داشتن احزاب واقعی چیست» که محمدنبی حبیبی در پاسخ به این سوال اظهار داشت: معتقدم اگر احزاب با آن سه مشخصه در کشور تشکیل شوند، چند اتفاق خواهد افتاد.

دبیرکل حزب موتلفه اسلامی اضافه کرد: در حال حاضر رقابت‌ها در الفاظ وجود دارد که در دوره های انتخاباتی و به ویژه انتخابات ریاست جمهوری خلاصه می‌شود.

وی تاکید کرد: اگر رقابت الفاظ به رقابت برنامه‌ها و مدیران معرفی شده احزاب برای اداره کشور تبدیل شود، احزاب در برنامه و کادرسازی، تلاش فراوان می‌کند.

حبیبی افزود: اگر رقابت‌ها به این صورت شود، حزبی که برنده انتخابات شده به دلیل اینکه برنامه‌اش را اعلام و کاملا شفاف با مردم سخن گفته باید پاسخگو باشد.

مهدی فضائلی کارشناس مسائل سیاسی در واکنش به صحبت‌‌های حبیبی گفت: یکی از مهمترین اهداف حزب، رسیدن به قدرت است که رهبری در این زمینه فرمایشی دارند با این مضمون که اگر تشکیل حزب به عنوان مسیری برای انتقال دیدگاه‌ها باشد، خوب است اما اگر گروه‌هایی باشند که برای رسیدن به قدرت رقابت کنند، این خوب نیست و ایراد دارد.

* حزب به ماهو حزب نامناسب نیست

در ادامه، محمدرضا خباز با بیان اینکه حزب به‌ماهو حزب چیز نامناسبی نیست، گفت: نمی‌شود بعضی از آیات شریفه قرآن را قبول کرد و بعضی را قبول نکرد، نمی‌شود بعضی از اصول قانون اساسی را قبول داشت و برخی را قبول نداشت، قانون اساسی برای فعالیت‌ احزاب مجوز داده است.

وی اضافه کرد: برخی‌ها مانند دولت آقای احمدی‌نژاد در مقابل احزاب گارد گرفته بودند و بعضی‌ها هم کم‌توجهی کردند. باید بدانیم احزاب برای این هستند که حاکمیت و مردم را به یکدیگر متصل کنند، احزاب برای این تشکیل شدند که خواسته‌های مردم را به گوش دولتمردان برسانند و البته نظرات دولتمردان را هم به مردم بگویند.

نماینده ادوار مجلس در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: حزب دو طرفه است و یک طرفه نیست و تشکیل احزاب در کشور موجب پررنگ شدن نقش و ارتباط مردم در جامعه می‌شود، باید دانست ما در دین و مذهب با کشورهای دیگر تافته جدابافته‌ایم و در اداره کشورمان تافته جدابافته‌ای نیستیم.

در ادامه، الیاس حضرتی مدیرمسئول روزنامه اعتماد با بیان اینکه متاسفانه در کشور با واقعیت تلخی مواجهیم و آن اینکه عده‌ای با اصل حزب مخالفند ولی رویشان نمی‌شود مطرح کنند، گفت: ما باید تکلیف خودمان را برای یک بار هم که شده مشخص کنیم و بگوییم آیا در حکومت و اداره کشور بالاخره شریک می‌پذیریم یا خیر؟

وی افزود: اگر هدف برخی احزاب از تشکیل شدن، رسیدن به قدرت باشد، باید بدانیم قدرت هم مقدمه‌ای برای خدمت است، دادن مجوز به تعداد زیاد احزاب مختلف درست نیست، باید بدانیم کلا در کشور ما پنج یا شش نوع تفکر وجود دارد.

مدیرمسئول روزنامه اعتماد یادآور شد: در دنیای غرب، فیلتر نظارت استصوابی در احزاب به مراتب شدیدتر از فیلتر شورای نگهبان ماست.

عباس سلیمی‌نمین نیز در واکنش به سخنان مطرح شده گفت: نمی‌توانیم بگوییم افرادی که حزب درست کردند کاملا موافق تشکیل احزاب هستند، همچنین نمی‌توانیم بگوییم افرادی که حزب تشکیل ندادند با تشکیل احزاب مخالفند.

وی با طرح این سوال که چرا بسیاری از احزابی که امروز در کشورمان داریم کارکرد حزبی خود را ارائه نمی‌دهند، گفت: چرا احزاب به سمت کارکرد حزبی واقعی پیش نمی‌روند؟ بعضی از احزاب امروز گروه‌هایی فرصت‌طلب هستند، کسانی که در دولت‌ها نسبت به تشکیل احزاب اقدام می‌کنند، از فرصت دولتشان برای بقای خودشان استفاده می‌کنند و فرصت‌طلبی موجب شده بسیاری از احزاب کنونی در جریانی قرار گیرند که اگر بگوییم مرام‌نامه درست کنید می گویند ما جبهه هستیم تا از آنان مرام‌نامه نخواهیم.

سلیمی نمین با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات اساسی که امروز متوجه احزاب در جامعه ماست خود احزاب هستند، گفت: آنچه پیش رو داریم کارکردی غیرشفاف است، برخی از احزاب نقش حزب را ایفا می‌کنند، منافع حزب را می‌برند ولی ملت متوجه نمی‌شوند چرا این فرد فلان حرف را زد.

در ادامه، غلامعلی دهقان سخنگوی حزب اعتدال توسعه در واکنش به اظهارات سلیمی‌نمین گفت: بهتر است مقداری بازی را عقب‌تر ببریم، باید بدانیم اقتدارگرایی در ذات ایرانیان است، بنده معتقد نیستم اقتدراگرایی ریشه ژنتیک و وراثتی دارد.

وی با طرح این سوال که باید پرسید آیا فقدان فرهنگ سیاسی مسالمت‌آمیز موجب ناپایداری احزاب در کشورمان می‌شود یا نه، گفت‌: آقای روحانی در سخنانشان اشاره خوبی به کارکرد مثبت حزب جمهوری اسلامی کرد و در این زمینه آسیب‌شناسی انجام داد، بنده می‌پذیرم که حزب موتلفه اسلامی به خاطر سوابق 50 ساله‌اش کارکرد سیاسی و آموزشی داشته است.

در ادامه این مناظره، محمدرضا خباز با اشاره به اینکه ما در کشور یک حزب تما‌م‌عیار در کشور نداریم و منظور آقای روحانی نیز همین مسئله بود، گفت:‌ در کشور ما حزب به‌ماهو حزب بسیار کم است. البته در این میان دوستان موتلفه به دلیل ریشه تاریخی که داشتند، توانستند کارهای خوبی را انجام دهند اما این مسئله در مقابل جمعیت 70 میلیونی کشور کافی نیست.

* ما هنوز یک حزب فراگیر شناسنامه دار نداریم

وی افزود: ما یک حزب فراگیر شناسنامه‌دار در کشور نداریم وگرنه این اتفاقات در هشت سال گذشته رخ نمی‌داد و زمانی که ریاست کشور آن مواضع را می‌‌گرفت حزب ایشان و یا احزاب دیگر در مقابل آن جبهه می‌گرفتند.

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه با اشاره به اینکه متاسفانه فعالیت حزبی نیز در کشور کوبیده شده است، گفت: احزاب در دوره‌های مختلف مورد هجوم قرار گرفتند.

مهدی فضائلی نیز در ادامه با اشاره به اینکه بعضی دوستان به گونه‌ای صحبت می‌کنند که گویی قبل از سال 84 همه چیز ساخته شده بود و هیچ مشکلی وجود نداشت، ادامه داد: این مانند این است که ما بگوییم اقتصاد در آن موقع هیچ مشکلی نداشت. مردم در رفاه کامل بودند و جریان‌های سیاسی در نشاط کامل بودند و آن هم زمانی که شعار توسعه سیاسی سر داده می‌شد.

وی افزود: من انتقادات فراوانی به دولت آقای احمدی‌نژاد دارم اما باید به عملکرد این هشت سال توجه کرد و وارد بحث افراط و تفریط نشد. ما شرایط دوران سازندگی را در خاطر داریم که احزاب چگونه بودند و حرکت‌های سیاسی چگونه محدود شده بود. در دانشگاه‌‌ آنچنان محدودیت برقرار شده بود که مقام معظم رهبری صراحتا گفتند که خداوند لعنت کند کسانی را که می‌خواهند دانشگاه‌ها را غیر سیاسی کنند.

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه تصریح کرد: من نمی‌دانم که چرا برخی از مسائل به دولت‌ها منتسب شده در حالی که ما می‌خواهیم به مشکلات تحزب بپردازیم.

در ادامه، محمدنبی حبیبی با اشاره به برخی بحث‌هایی که در خصوص بحث حزب موتلفه مطرح شد، گفت: زمانی که اولین بار آقای روحانی به زندان رفتند، به خاطر سخنرانی برای شهدای موتلفه بود.

وی افزود: 50 سال پیش، موتلفه اسلامی بر اساس نظر امام(ره) تشکیل شد و چندین تشکل مختلف به یکدیگر پیوستند و حزب موتلفه را تشکیل دادند. این حزب اساسنامه و مرام‌‌نامه مستقل دارد و هر سه سال یکبار کنگره‌ای برای آن تشکیل می‌شود. شورای مرکزی با حضور 30 نفر از اعضا تشکیل و دبیرکل نیز با رای 20 نفر تعیین می‌شود.

حبیبی در ادامه تصریح کرد: اینگونه نیست که کرکره حزب موتلفه هر روز بالا برود و ما در انتخابات فعال شویم. برنامه حزب موتلفه روزانه است و کارگروه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی در حال فعالیت هستند.

وی افزود: ما در سال 1382 نامه‌ای را به آقای احمدی‌نژاد نوشتیم و در آن راهکارهایی که برای مقابله با تورم کمرشکن لازم بود را مطرح کردیم و به نظر من حزب و کار حزبی مشخصه خاص دیگری ندارد.

دبیرکل حزب موتلفه اسلامی ادامه داد: البته اینکه ما در اوج اقتدار باشیم اینگونه نیست اما به نظرم ما تمام مشخصات کامل یک حزب را داریم.

در ادامه مناظره، الیاس حضرتی با اشاره به اینکه برخی افراد که به سمت احزاب می‌روند دیگر جرات نمی‌کنند این مسئله را بازگو کنند، گفت: موضوع از یک طرف مربوط به حکومت و از طرف دیگر مربوط به احزاب است. اگر ما می‌خواهیم در بحث احزاب جدی باشیم باید آزادی بیان را داشته باشیم و نمی‌شود با تنگ‌نظری و خط‌قرمز‌های سلیقه‌ای بخواهیم حزب را تشکیل دهیم.

وی افزود: ما نمی ‌توانیم بگوییم حزب باشد اما رسانه نداشته باشد. از آن طرف خیلی‌ها علاقمندند حزب رسمی و شناسنامه‌دار وجود نداشته باشد و از احزاب به صورت باندی و فصلی سوءاستفاده بکنند و به کسی هم پاسخگو نباشند.

این فعال سیاسی ادامه داد:‌ در کشور ما احزاب قدرتمندی آمدند که نمونه آن حزب موتلفه است البته از این ها هم با تنگ‌نظری‌هایی، قدرت مانور گرفته شده است. حزب مشارکت یک حزب جدی بود و دبیرکل حزب آن باید در کنار آقای حبیبی می‌نشست و صحبت می‌کرد.

حضرتی گفت: متاسفانه به دلایل سلیقه‌ای و واهی و بدون آنچه دادگاهی تشکیل شود، این حزب منحل شد. همانطور که مجوزهای ما الکی می‌شود تعطیل‌کردن‌های ما هم الکی است. با این شکل نمی‌شود کار کرد.

وی خطاب به فضائلی گفت: آقای فضائلی! احزاب مضراتی دارند. چرا که ما آنقدر احزابی را دیدیم که آنها را وابسته نشان داده‌ایم و هر کس می‌خواهد به سمت حزب برود باید با ترس و لرز این کار را کند چرا که ممکن است در جایی مسئولیت به عهده بگیرد و ممکن است از وی در این باره سوال کنند.

در ادامه مناظره، عباس سلیمی‌نمین نیز با اشاره به اینکه به نظر وی موضوع در حال منحرف شدن است، گفت: به نظر من دفاع آقای روحانی از دولت فراجناحی قابل فهم نیست.

وی ادامه داد: مقام معظم رهبری در فرمایشات خود به صراحت به اقای روحانی اشاره کردند که موضع خود را در بحث اعتدال مشخص کنند چرا که عدم شفافیت می‌تواند به انحراف منجر شود.

* دولت ماهیت جناحی دارد

وی افزود: دولت اصلا ماهیت جناحی دارد دولت به معنای جناح است و باید نظرات خود را مشخص کند. آقای روحانی نیز باید تعریف خود را از مواضعش ارائه دهد چرا که ما تجربه آقای احمدی‌نژاد و آقای هاشمی را داریم و در نهایت هم به مشکلات فراوانی برخورد کردیم.

این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه اظهار نظر آقای روحانی درباره فراجناحی بودن و بالا و پایین کشیدن کرکره احزاب به سخره گرفتن بحث حزب است، گفت: آقای روحانی باید به این نکته اشاره بکند که چرا پیش از این بحث احزاب را به سخره نمی‌گرفت و الان چنین کاری می‌کند.

در ادامه، غلامعلی دهقان با اشاره به اینکه موضوع بحث در اینجا فراجناحی بودن دولت نیست، گفت: ممکن است صدا و سیما بگوید که آقای سلیمی‌نمین و آقای دهقان برای مناظره دعوت شود و آن موقع من با دست پر بیایم. اما در اینجا بحث بحث دولت، فراجناحی نیست.

در ادامه این مناظره، الیاس حضرتی گفت: آقای روحانی ادعای حزبی نداشت و به دنبال تشکیل حزب هم نبود و در واقع به دنبال شخصیت حزبی نیز به صحنه نیامد.

وی اضافه کرد: آقای روحانی گفت، یک جریان اعتدال‌گراست به این معنا که می‌تواند در مدیریت کشور از افراد اصولگرا و اصلاح‌طلب معتدل و کارآمد استفاده کند که در واقع این خط و مشی سیاسی وی است.

سلیمی‌نمین در واکنش به سخنان حضرتی گفت: این حرف‌ها مباحث کلی است.

حضرتی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: آقای روحانی اعلام کرده که از افراد پرتوان و کارآمد به شرط اعتدال استفاده خواهد کرد و معتقد است که بخشی از مرزهای جناحی ساخته و پرداخته خودمان است.

در ادامه این مناظره، عباس سلیمی‌نمین با فرهیخته خواندن افراد حاضر در مناظره، از آنها خواست که با کلمات بازی نکنند و خطاب به حضرتی گفت: شما اعتدال را اینگونه معنا می‌کنید و فرد دیگری جور دیگر معنا می‌کند.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ معاصر ایران با بیان اینکه اعتدال‌گرایی باید در عرصه‌های مختلف تعریف شود، تصریح کرد: البته به این نکته اشاره کنم که اگر من زمانی بخواهم از تعریف فرار کنم می‌گویم فراجناحی هستم. نباید با تعبیر فراجناحی، خودمان را راحت کنیم.

* دولت روحانی «بین جناحی» است

پس از پایان یافتن سخنان سلیمی‌نمین، مهدی فضائلی اظهار داشت: تعبیر مناسب‌تری که می‌توانم درباره دولت آقای روحانی به کار ببرم، «بین جناحی» است؛ در واقع کسانی که امروز در دولت حضور دارند غالبا و نه تمامی آنها، پیشینه و کارنامه سیاسی دارند که به همین دلیل افراد باید موضع خود نسبت به این پیشینه و کارنامه را مشخص کنند.

این فعال رسانه‌ای و سیاسی در ادامه خطاب به سلیمی‌نمین گفت: درست است آقای روحانی باید اعتدال را تعریف کند تا شاهد رفع سوءتفاهمات و ابهامات باشیم اما باید به رئیس‌جمهور فرصت داد.

وی افزود: ‌از زمانی که آقای روحانی بر سر کار آمده، زمان زیادی نمیگذرد و نباید انتظار داشت در این فرصت، وی هم کابینه را تشکیل دهد و هم با شناسایی مشکلات برای رفع آنها بکوشد و به جز این موارد برای اعتدال هم نظریه‌پردازی کند؛ البته بخشی از تعاریف درباره اعتدال انجام شده است اما بخش‌های دیگری نیز باید تعریف شود.

در ادامه این مناظره، محمدرضا خباز در پاسخ به مباحث مطرح شده از سوی عباس سلیمی نمین درباره عدم ارائه تعریف درستی درباره اعتدال از سوی حسن روحانی گفت: اعتدال به معنی میانه‌روی و دوری از افراط و تفریط است.

نماینده ادوار مجلس اضافه کرد: در گذشته اگر از مجموعه اصولگرایی می‌پرسیدند که اصولگرایی به چه معنایی است، هر کسی از نگاه خود اصولگرایی را تعریف می‌کرد که البته اصلاح‌طلبی هم به این صورت بود. به همین دلیل آقای روحانی برای پیش نیامدن چنین مشکلاتی مجموعه‌ای را تعیین کردند تا معنای این تعاریف را مشخص کند.

وی با اشاره به روی کار آمدن دولت‌های اصولگرا و اصلاح طلب در سال‌های گذشته در کشور گفت: آقای روحانی با این اعتقاد آمد تا زمینه را برای فعالیت افراد پرتوان و کارآمد اصولگرا و اصلاح‌طلب که معتدل هستند فراهم کند.

خباز همچنین گفت: آیا تعبیر از این قشنگ‌تر می‌خواهیم که از نیروهای توانمند که اهل افراط و تفریط نیستند، استفاده می‌کنیم.

پس از پایان یافتن سخنان خباز، غلامعلی دهقان خواستار ادامه یافتن بحث مربوط به احزاب برای رسیدن به جمع‌بندی درست و مشخص شد.

در ادامه این مناظره، الیاس حضرتی برخی از سخنان سلیمی‌نمین را مغلطه عنوان کرد و یادآور شد: ما در کشور جناح چپ، راست و میانه‌رو داشتیم که هر کدام از اینها پس از مدتی دچار تغییرات شدند.

حضرتی افزود:‌ آقای هاشمی در جناح میانه‌رو بودند که این جناح اکنون با اضافه شدن افراد معتدل دیگر گروه‌های سیاسی با تقویت خود روی کار آمد.

پس از سخنان الیاس حضرتی، محمد نبی حبیبی دیگر فعال سیاسی حاضر در مناظره یادآور شد: در ذهنم سابقه خوبی از فراجناحی نیست.

دبیر کل حزب مؤتلفه اسلامی در واکنش به سخنان محمدرضا خباز اظهار داشت: ایشان گفتند نه اصولگرایی و نه اصلاح‌طلبی تعریف نشده‌اند، اگر اصلاحات تعریف ندارد خود آقای خباز باید پاسخ دهد اما اصولگرایی تعریف دارد.

حبیبی به تشریح ویژگی‌های اصولگرایی پرداخت و اعتقاد به اسلام، انقلاب و ولایت فقیه را از جمله این ویژگی‌ها برشمرد.

خباز در واکنش به این بخش از سخنان حبیبی گفت: مواردی که شما بیان کردید، شامل همه ملت ایران می‌شود و 70 میلیون ایرانی به آن معتقدند.

محمدنبی حبیبی پس از بیان جمله مذکور از سوی خباز اظهار داشت: آنهایی که فتنه را به راه انداختند به این اصول معتقد نبودند.

محمدرضا خباز در پاسخ به اظهارات حبیبی گفت: آیا کسی که 3 هزار میلیارد بالا کشیده، اصولگرا بود یا اصلاح‌طلب؟ این اتفاق که در دولت قبلی افتاد و آنها از چارچوب اصولگرایی استفاده کردند اما ما آنها را اصولگرا نمی‌دانیم.

وی اضافه کرد: منظور من از عدم وجود تعریف برای اصولگرایی این است که تعریف مصوب که همه اصولگرایان پای آن مهر زده باشند، وجود ندارد.

خباز در ادامه در بیان تعریفی از اصلاح‌طلبی گفت: اصلاح‌طلب به کسی گفته می‌شود که ضمن وجود ویژگی‌های یک اصولگرا در دفاع از حقوق مردم و رعایت فصل 3 قانون اساسی که مغفول مانده ادعاهایی دارد.

این فعال اصلاح‌طلب اضافه کرد: اصلاح‌طلبی به دنبال احیای آزادی مردم است و این را دنبال می‌کند که بی‌جهت برای مردم پرونده درست نشود.

در ادامه این مناظره، عباس سلیمی نمین گفت: برخی از بار مثبت تعابیر استفاده می‌کنند که این درست نیست؛ به طور مثال میانه‌روی جنبه مثبت دارد اما هاشمی میانه‌رو نبود؛ در واقع می‌توانیم بگوییم وی عملگرا است و عملگرایی مختصاتی دارد.

مهدی فضائلی هم در ادامه مناظره به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و اظهار داشت: آقای خباز می‌گوید اصلاحات همه ویژگی‌های اصولگرایی را دارد اما در زمانی که اصلاح‌طلبان دولت، شورای شهر و مجلس را در اختیار داشتند پایبندی خود با آن اصول را نشان دادند.

وی اضافه کرد: اصلاح طلبان در آن دوران اقداماتی انجام دادند که نشان داد به چه میزان به آن اصول پایبندند و آیا با آن اقدامات می‌توان گفت که آنها به اسلام و حکومت اسلامی معتقدند در حالی که حتی امام (ره) را زیر سؤال بردند.

محمدنبی حبیبی پس از پایان سخنان فضائلی گفت: حزب مشارکت در بیانیه‌ای اعلام کرد که جمهوری اسلامی یک پارادوکس است که ما جمهوری آن را انتخاب کردیم.

در ادامه، یکی از حضار این مناظره از محمدنبی حبیبی درباره علت عدم اقبال مردم به حزب موتلفه در انتخابات قبلی در حالی که این حزب سابقه 50 ساله دارد پرسید و گفت دلیل آن اینست که در انتخاباتی که شما هم کاندیدا بودید، رای پایینی آوردید که وی پاسخ داد: ما در آن انتخابات باید دو تصمیم اتخاذ می‌کردیم؛ یا باید روی را‌ی‌ آوردن نامزدهای موتلفه تمرکز می‌کردیم یا اینکه چون با یک ائتلاف بزرگ وارد انتخابات شده بودیم همه تلاش خود را صرف رای‌ آوردن آن ائتلاف که اکثریت اصولگرایان در آن حضور داشتند می‌کردیم.

حبیبی با بیان اینکه ما در انتخابات مجلس به دنبال رای آوری اکثریت اصولگرایان بودیم، گفت: حزب موتلفه اسلامی برای نامزدهای خود هیچ گونه فعالیتی انجام نداد.

در ادامه، یکی دیگر از حضار از الیاس حضرتی پرسید، شما در اظهارات خود نام شخصی را بردید و گفتید که ایشان در طول 35 سال انقلاب یکی از معتدل ترین افراد بودند. چرا ایشان در انتخابات سال 88 در برابر طرح موضوع تقلب سکوت کرد ولی در انتخابات 92 که فرد مورد نظرش رای آورد، این انتخابات را دموکراتیک خواند.

الیاس حضرتی در پاسخ به این سوال اظهار داشت: آقای هاشمی از استوانه‌های اصلی و شناسنامه‌ای انقلاب هستند و بار سنگین انقلاب را در دوران‌های مختلف که کسی حاضر به فداکاری و خراب شدن شخصیت خود نبود، به دوش کشید.

حضرتی، هاشمی را نادره روزگار توصیف کرد و یادآور شد: او همیشه با افتخار خود را سرباز رهبری نامیده و هیچ گاه نگفت که من حتی مشاور رهبری هستم.

وی افزود: جمع‌بندی مردم به گونه‌ای بود که وقتی آقای هاشمی کاندیدا شد شور و نشاط در جامعه‌ای که نشاط و شور در آن مرده بود، ایجاد شد و مردم دیدند که با وجود اینکه آقای هاشمی ردصلاحیت شد اما بیانه داده و از مردم برای حضور در انتخابات دعوت کرد.

در ادامه، محمدنبی حبیبی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه چرا حزب موتلفه اکثرا از افراد پیر تشکیل شده است، گفت: ما در حزب موتلفه از 15 سال قبل کار جوان‌گرایی را آغاز کرده‌ایم و در ترکیب شورای مدیریتی خود نیز بر اساس جوان‌گرایی عمل می‌کنیم.

* سن متوسط موتلفه 30 تا 40 سال است

وی با بیان اینکه سن غالب اعضا در موتلفه بین 30 تا 40 سال است، گفت: ترکیب شوراهای مدیریتی ما کاملا بر اساس جوان‌گرایی تحقق یافته و من که دبیرکل حزب شدم، 14 سال از دبیرکل سابق سنم کمتر است از این رو تلاش داریم دبیرکل بعدی نیز 15 سال جوانتر باشد.

عباس سلیمی‌نمین در پاسخ به سوال یکی از بیننده‌ها مبنی بر اینکه بعد از انقلاب کدام یک از احزاب تحت نفوذ بیگانگان قرار داشتند، تصریح کرد: حزب یک امکان است و همانطور که می‌تواند در خدمت مردم باشد امکان دارد که مورد طمع بیگانگان نیز قرار گیرد.

* توضیحات حضرتی درباره منابع مالی اعتماد ملی

الیاس حضرتی در پاسخ به سوالی مبنی بر نحوه تامین مالی حزب متبوعش خاطرنشان کرد: حزب اعتماد ملی متاسفانه فعلا اجازه فعالیت ندارد و بعد از حصر آقای کروبی اجازه تشکیل جلسه نیز به آن داده نشد اما در زمان فعالیت، هر کدام از اعضا سهمیه داشتند و هر ماه از اعضا حق عضویت گرفته می‌شد و با توجه به طرفداران زیادی که حزب داشت، کمک‌مردمی برای اداره حزب جمع‌آوری می‌شد.

مهدی فضائلی نیز فضائلی درباره سوءاستفاده جریان‌های مختلف از جریان‌های دانشجویی تصریح کرد: جریان دانشجویی یا بیداری دانشجویی یک ظرفیت بسیار ارزشمندی است و این به دلیل اقتضائات محیط دانشگاهی و شور و نشاط آن است؛ تفاوت‌های عمده‌ای بین جریان دانشجویی و جریان حزبی وجود دارد و آن هم این است که جریان دانشجویی به دنبال کسب قدرت نیست.

وی با تاکید بر اینکه جریان دانشجویی به جای مصلحت‌گرایی به دنبال آرمان‌گرایی است، ادامه داد: جریان دانشجویی یک جریان باصفا و صادق است که هر کجا متوجه اشتباهات خود شود آن را تصحیح می‌کند و به همین دلیل احزاب و جریان‌های بیرون از دانشگاه به این جریان چشم طمع دارند.

محمدرضا خباز در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا برخی احزاب تنها به افراد تندرو اجازه ترقی حزبی داده و بقیه را تحت عنوان جعلی طرد می کنند، گفت: ما چون مسلمان هستیم باید میانه‌رو باشیم چرا که در اسلام افراط و تفریط محکوم است و آنچه مسلم است، انسان میانه‌رو بی‌دلیل داغ یا سرد نمی‌شود اما هر جریانی که به تندروی میدان داده است پشیمان شده است.

*فارس