گروه بین‌الملل مشرق - موسسه آمریکایی کارنگی در تحلیلی به آخرین وضعیت و آرایش نظامی در سوریه پرداخته و وضعیت گروه‌های تروریستی را بررسی کرده است.

جنگ در نقاط شمالی استان ادلب سوریه همچنان ادامه دارد، جایی که «جبهه اسلامیه» ائتلاف گروه‌های شورشی اسلام‌گرا کنترل گذرگاه مرزی باب الهوی و چندین انبار سلاح «شورای عالی نظامی»، مقر فرماندهی ارتش آزاد سوریه، را به دست گرفته‌اند. اما درگیری بزرگ‌تری هم در جریان است و بیش‌تر به دلیل به حاشیه رانده شدن شورای عالی نظامی است.

گروهی از شورشیان سوری 9 دسامبر باز هم اتحاد جدیدی را تشکیل دادند که جبهه انقلابیون سوریه نام گرفته است و ارتباطی به اتحاد شکست خورده دیگری دقیقاً با همین نام ندارد. طبق اولین بیانیه این جبهه، چهارده گروه مختلف در آن عضو هستند که لیست آن‌ها به همراه نام رؤسایشان، از این قرار است: شورای نظامی ادلب (سرهنگ عفیف سلیمان)، تیپ شهدای سوریه (جمال معروف)، گردان‌های احرار الزاویه (احمد یحیی الخطیب)، تیپ‌های انصر (مثقال العبدلله)، گردان‌های پیروزی نزدیک (رابیه حجار)، لشکر هفتم (سرهنگ هیثم افیسی)، لشکر نهم حلب (مرشد الخالد ابوالمتعصم)، گردان‌های فاروق الشمال (عبدالله عودا ابوزید)، تیپ گرگ‌های غاب (محمد زعتر)، تیپ شهدای ادلب (محمد عیسی)، تیپ احرار الشمال (بلال خبیر)، گردان‌های ریاض الصالحین دمشق، گردان‌های فاروق حماه، هنگ ویژه دمشق (عبدالله عثمان).

برخی از این گروه‌ها مشهور هستند و در مناطق خود نفوذ زیادی دارند؛ اما اغلب آن‌ها نفوذ چندانی ندارند. به عنوان مثال، دو تیپ فاروق تا مدتی پیش یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های سوری بودند؛ اما از تابستان به دو بخش تقسیم شده‌اند که رقیب یک‌دیگر هستند.

تیپ شهدای سوریه به رهبری جمال معروف هم یکی از بزرگ‌ترین نیروهای منطقه ادلب و گروه اصلی تحت حمایت عربستان بود؛ اما معروف متهم شده که نیروها را برای منافع خود به کار می‌برد و به خط مقدم اعزام نمی‌کند. رقبای اسلام‌گرا نیز او را یک فرمانده شورشی و «راهزن» می‌دانند. این تیپ از اوایل امسال حمایت‌های خود را از دست داده و معروف هم دیگر نفوذ زیادی در منطقه ندارد.

احرار الشمال هم گروهی بسیار فعال در منطقه ادلب است و شورای نظامی عفیف سلیمان مدت‌ها یکی از بازیگران منقطه‌ای تحت حمایت خارجی‌ها بوده است. او به همراه معروف و تیپ‌های احرار الزاویه همیشه رقبای منطقه‌ای احمد ابو عیسی رهبر گروه اسلام‌گرای تیپ‌های صقور الشام در منطقه ادلب محسوب می‌شده‌اند که اخیراً به جبهه اسلامیه پیوسته است.

این گروه‌ها دیگر نفوذ سابق خود را ندارند و جبهه انقلابیون سوریه اغلب از اعضای ادلبی تشکیل شده، اما اتحاد واقعی میان آن‌ها می‌تواند نیرویی مهم ایجاد کند؛ به ویژه اگر کشورهای دیگر هم حمایت خوبی از آن‌ها بکنند. با این حال به نظر نمی‌رسد جبهه انقلابیون سوریه با برنامه ایدئولوژیک و سیاسی خاصی تشکیل شده باشد، بلکه عمدتاً جمع گروه‌های مختلف درمقابل یک دشمن مشترک است: گروه‌های اسلام‌گرا و به ویژه جبهه اسلامیه.

البته تا حدی زیادی طبیعی هم هست. گروه‌های متفاوت که با گسترش گروه‌های سلفی به حاشیه رانده شده و می‌ترسند کنترل باب الهوی را از دست بدهند، اختلافات خود را کنار می‌گذارند و برای تقویت موضع جمعی خود با هم متحد می‌شوند.

«جاشوا لاندیس» مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه اوکلاهما می‌گوید: «موضوع اصلی سوریه گروه‌های مختلف هستند. اگر جبهه اسلامیه با هم متحد شود، گروهی مخالف هم ایجاد می‌شود تا با آن مقابله کند. شاید گروه مقابل در ابتدا ناکارآمد باشد؛ اما جبهه اسلامیه مجبور است مردم را به خاک و خون بکشد. بنابراین روز به روز همه را از خود دورتر خواهد کرد؛ این افراد هم در مقابلش جمع می‌شوند، منطقه به منطقه، گروه به گروه، فرقه به فرقه. سوریه فرقه فرقه است و این باعث می‌شود جبهه اسلامیه منزوی شود، همان‌طور که می‌کوشد اسد را منزوی کند. این جبهه می‌تواند گروه‌های مختلف را مقابل هم قرار دهد، همان کاری که اسد دارد انجام می‌دهد؛ اما این کار آسان نیست. به ویژه اگر آمریکا و کشورهای دیگر هم با این جبهه مخالف باشند و توطئه‌های دیگر هم در کار باشد.»

اگرچه تشکیل اتحاد کاملاً ضروری و کارآمد است؛ اما نیاز به حمایت‌های مالی و سیاسی هم دارد. تشکیل جبهه انقلابیون سوریه نکات قابل توجهی دارد:

گروه‌های این جبهه اغلب شورشیان تحت حمایت کشورهای خلیج هستند که یا ایدئولوژی ندارند و یا اندکی گرایش‌هایی اسلام‌گرا دارند و هسته مرکزی ائتلاف‌های مختلف ارتش آزاد سوریه را تشکیل می‌دهند. همه این گروه‌ها حمایت خود از شورای نظامی سوریه آخرین نماینده ارتش آزاد سوریه را هم اعلام کرده‌اند؛ شورایی به رهبری سلیم ادریس که مثل ارتش آزاد سوریه تحت حمایت کشورهای خلیج است. ادریس همچنین متحد ائتلاف ملی متحد نیروهای انقلابی و مخالف سوریه است؛ دولت مخالف نظام سوریه و تبعیدی که تحت حمایت غرب است و بلافاصله هم از تشکیل جبهه انقلابیون سوریه استقبال کرد.

سرهنگ قاسم سعدالدین سخنگوی شورای نظامی سوریه هم رسماً از جانب اسد مصطفی وزیر دفاع دولت تبعیدی ائتلاف ملی، جبهه انقلابیون سوریه را تأیید کرد. سعدالدین تصریح کرد که جبهه انقلابیون سوریه توسط شورای نظامی سوریه و دولت تبعیدی تشکیل شده تا هسته «ارتش ملی آینده» سوریه را تشکیل دهد، و توضیح داد: «ما با وزیر دفاع تلاش می‌کنیم تا ستاد کل شورای ملی سوریه را بازسازی کنیم و این ارتش را تشکیل دهیم.»

بنابراین واضح است که جبهه انقلابیون سوریه برای تقویت شورای نظامی سوریه، ائتلاف ملی و دولت تبعیدی تشکیل شده و این گروه‌ها از گسترش جبهه اسلامیه و گروه‌های سلفی دیگر احساس خطر کرده‌اند. این احساس با اشغال انبارهای شورای نظامی سوریه در 6 دسامبر توسط جبهه اسلامیه و تسلط اخیر آن بر گذرگاه مرزی باب الهوی بیش از پیش تقویت شده است. اعلام تشکیل جبهه انقلابیون سوریه بلافاصله پس از اشغال انبارهای اسلحه اتفاقی نبوده است. اگر این اشغال را یک کودتا علیه شورای نظامی سوریه بدانیم، تشکیل جبهه انقلابیون سوریه هم یک ضد کودتا است.

برخی رهبران جبهه اسلامیه به وضوح مخالف گروه تازه‌تشکیل هستند و آن را توطئه‌ای برای نابود کردن آن‌ها می‌دانند. حسن عبود رهبر جنبش اسلام‌گرای احرار الشام و یکی از اعضای مهم جبهه اسلامیه می‌نویسد: «دسته‌های جمال معروف همزمان با حملات گروه‌های جهادی کشور اسلامی عراق و خاور شرق علیه احرار الشام، به پیروان جبهه اسلامیه در شهر مسکنه حمله می‌کنند. رسانه‌ها هم موضوع را تحریف و تصویر جبهه اسلامیه را تخریب می‌کنند.» حسن عبود همچنین می‌گوید نیروهایش هرگز سلاح‌های یک گروه دیگر را سرقت نمی‌کنند و تنها زمانی دخالت کرده‌اند که شورای نظامی سوریه درخواست کرده علیه «گروهی مسلح که شورای نظامی سوریه به خوبی با آن آشنا است» اقدام کنند.

این در حالی است که سرهنگ هیثم افیسی رهبر لشکر هفتم جبهه انقلابیون سوریه جبهه اسلامیه را متهم کرده که حمله را برای قطع دسترسی گروه‌های دیگر به سلاح و مهمات انجام داده است. به نظر می‌رسد حادثه 6 دسامبر و رقابت قدرت در باب الهوی به سرعت به یک عامل جنگ بین دو طرف تبدیل شده است.

لوئی المقداد سخنگوی شورای نظامی سوریه سریعاً انکار کرد که جبهه انقلابیون سوریه تهدیدی برای گروه‌های دیگر است و کوشید اختلافات بین شورای نظامی سوریه و جبهه اسلامیه را کاهش دهد. از دید او، دولت تبعیدی و سعدالدین نماینده شورای نظامی سوریه اصرار داشت که دولت تبعیدی بارها سعی کرده تا جبهه اسلامیه به ساختار جدید شورای نظامی سوریه بپیوندند و به این ترتیب در ارتش ملی آینده حضور داشته باشد.

اما المقداد به وضوح از وضعیت موجود ناراضی است. با اشاره به حکومت بشار اسد می‌گوید: «قبلاً حکومت به ما ظلم می‌کرد، حالا هم برادران دیگرمان به ما ظلم می‌کنند.» درباره احتمال جنگ بین جبهه انقلابیون سوریه و گروه‌های شورشی دیگر مخالف ائتلاف ملی و شورای نظامی سوریه نیز می‌گوید: «اصول ما تنها اسلحه کشیدن علیه حکومت اسد است. اما اگر هر گروه دیگری بکوشد علیه گروه‌های دیگر یا علیه ارتش آزاد سوریه و یا مردم این کشور که این اندازه فداکاری کرده‌اند، اسلحه بکشد، بله ما هم با آن‌ها می‌جنگیم.»