گروه فرهنگی مشرق - مدت‌هاست بسیاری از کارگردانان تلویزیون ظرفیت سریال‌هایشان را برای ادامه‌دار شدن یا به اصطلاح در چند فصل ساخته شدن مناسب می‌بینند، مثلاً بعد از پایان سریال «زمانه»، حسن فتحی داستان این مجموعه را برای ساخت سری دوم مناسب دانست و اعلام کرد: اگر شرایط مناسب باشد، فصل دوم آن را خواهد ساخت. سروش صحت هم بعد از موفقیت سریال «پژمان» علاقه‌مند است با حمایت مدیران تلویزیون، فصل دوم این مجموعه را بسازد.
مدتی قبل نیز داریوش فرهنگ از ساخت سری دوم مجموعه «سلطان و شبان»؛ سریالی که در سال ۶۳ از شبکه اول سیما روی آنتن رفت و مخاطبان بسیاری داشت، خبر داد و اعلام کرد به محض تأمین بودجه ساخت این سریال را آغاز خواهد کرد. با این وجود نمی‌توان تصور روشنی از ساخت دوباره سریالی که دهه ۶۰ بسیاری را با خود همراه کرده است، داشت. دلیل این ابهام در درجه اول تغییر ذائقه مخاطبانی است که در طول این سال‌ها مذاقشان به دیدن سریال‌هایی از جنس دیگر عادت کرده است.
دنباله‌دارهای دهه‌های ۶۰ و ۷۰
اما در دهه ۶۰ و ۷۰ نیز سریال‌هایی ساخته شدند که در چند فصل دنبال شدند. سریال «داستان یک شهر» در دو فصل از شبکه تهران روی آنتن رفت و از جمله مجموعه‌های خوب تلویزیون در دهه ۷۰ محسوب می‌شد یا مجموعه «زیر آسمان شهر» که در سه فصل از شبکه۳ سیما روی آنتن رفت، این سریال طنز در فصل‌های بعدی خود به نسبت سری اول از کیفیتی که باید برخوردار نبود و به دلیل جدایی برخی بازیگران سریال و شتابی که در ساخت آن رخ داد، فصل‌های دوم و سوم مجموعه بسیاری از مخاطبانش را از دست داد.
«زیر گنبد کبود» از جمله مجموعه‌های موفق تلویزیون در دهه ۶۰ بود که سری اول آن به کارگردانی ایرج طهماسب و با اجرای بهرام شاه‌محمدلو (آقای حکایتی) از برنامه‌های محبوب کودکان دهه ۶۰ محسوب می‌شد و البته سری دوم آن هم سال ۷۴ روی آنتن رفت، البته این روز‌ها خبر ساخت سری سوم این مجموعه هم به گوش می‌رسد و باید دید آیا پس از ۱۸سال سری سوم این مجموعه ساخته خواهد شد یا خیر؟ یا ساخت سری سوم آن می‌تواند جذابیت‌های لازم را برای نسل جدیدی که مخاطب آن خواهند بود دارا باشد؟
سری اول سریال «کلانتر» نیز به کارگردانی مسعود شاه‌محمدی سال ۸۲ ساخته شد. این سریال پلیسی که نقش اول آن به عهده ایرج نوذری بود در دو فصل دیگر ادامه‌دار شد و البته این سریال نیز مثل اغلب مجموعه‌های تلویزیونی که به مرور در فصل‌های بعدی طیف عظیمی از مخاطبانش را از دست می‌دهد، به این سرنوشت دچار شد.
حسن هدایت هم مجموعه «کارآگاه علوی» را در دو فصل ساخت. این مجموعه در سال ۷۵ با عنوان «کارآگاه» و در سال ۸۷ با نام «کارآگاه علوی» روی آنتن رفت. در هر دو فصل این مجموعه احمد نجفی عهده‌دار نقش اول سریال بود.
«عملیات ۱۲۵» که از جمله سریال‌های اکشن تلویزیون محسوب می‌شود، در سه فصل و با کارگردان‌هایی چون بهروز افخمی، محمدرضا آهنج و مسعود آب‌پرور ساخته شد و از شبکه تهران روی آنتن رفت. این سریال در هر قسمت به یکی از حادثه‌هایی که مأموران آتش‌نشانی برای کمک‌رسانی اعزام می‌شوند، می‌پردازد.
مهران مدیری هم دیگر کارگردانی است که یکی از سریال‌هایش در دو فصل ادامه‌دار شد. سریال «مرد هزار چهره» در نوروز سال۸۷ روی آنتن شبکه۳ سیما رفت و مدیری در نقش مسعود شصت‌چی ایفاگر نقش اول این سریال بود. او در این مجموعه موقعیتهای مختلفی را به تصویر می‌کشید که ممکن است برای هر شخصی اتفاق بیفتد تا به جای دیگری اشتباه گرفته شود. «مرد دوهزار چهره» هم سال ۸۸ روی آنتن رفت و بار دیگر مدیری آنتن نوروزی شبکه۳ سیما را به خود اختصاص داد.
گره‌افکنی و گره‌گشایی مناسب
سریال «هوش سیاه» به کارگردانی مسعود آب‌پرور هم از جمله سریال‌هایی بود که در دو فصل ساخته شد. کیکاووس یاکیده و حسین یاری دو شخصیت اصلی این سریال بودند که داستان تعقیب و گریز شخصیت پلیس و ضد قهرمان به صورت داستانی دنباله‌دار در دو فصل ادامه‌دار شد.
مسعود آب‌پرور، کارگردان این مجموعه تلویزیونی در گفت‌وگو با روزنامه «خبر» درباره ساخت سریال‌هایی که در فصل‌های بعدی ادامه‌دار می‌شوند، گفت: «این اتفاق که تلویزیون به سمت ساخت سریال‌های ادامه‌دار حرکت کرده بسیار مبارک است و باید از ظرفیت نمایشی برخی قصه‌ها استفاده کرد و تماشاچی را از دیدن آن‌ها محروم نکنیم.»
او ادامه داد: «اما ساخت سریال‌ها در چند فصل شرایط خاص خودش را دارد؛ اینکه از ابتدا به موضوع ادامه‌دار شدن سریال فکر کنیم و اگر قرار است در فصل‌های بعدی ادامه داشته باشد، گره‌افکنی و گره‌گشایی داستان در عطف‌های درست قصه اتفاق بیفتد و کاملاً طراحی شده باشد.»
این کارگردان افزود: «باید بدانیم که قصه فصل بعدی را از کجا می‌خواهیم شروع کنیم، مثلاً در سریال «هوش سیاه» ابتدا به فکر ساخت سری دوم آن نبودیم اما به مرور و در اواسط تولید سریال به این فکر کردیم که قصه ظرفیت ادامه‌دار شدن در فصل‌های بعدی را دارد، همان زمان محور قصه را به سمت دیگری هدایت کردیم که پایان قصه می‌توانست این تعلیق را ایجاد کند که داستان می‌تواند تمام شود یا ادامه داشته باشد.»
آب‌پرور تأکید کرد: «بنابراین باید برای آغاز فصل دوم سریال طراحی مشخصی وجود داشته باشد. در هر فصل باید کشش درام و بزنگاه‌ها، نقطه اوج و فرود قصه به خوبی مشخص شود و کشش درام بیشتر از فصل قبل باشد، درگیری‌های مهیب‌تر و خواستنی‌تری برای مردم ایجاد کنیم تا از طرف مخاطب پذیرفته شود و کیفیتش افت نکند.»
او ادامه داد: «نکته بعدی در ساخت سریال در فصل‌های بعدی این است که شخصیت‌های داستان باید ظرفیت لازم را برای مورد تعقیب قرار گرفتن از سوی مخاطب داشته باشند. معمولاً در مورد آثار طنز این اتفاق بسیار کم رخ می‌دهد که موفقیت قسمت اول در قسمت‌های بعدی سریال ادامه‌دار باشد و در این میان تنها کارهای ملودرام و تراژدی هستند که ظرفیت و کشش لازم را برای ادامهدارشدن دارند.»
کارگردان سریال «هوش سیاه» با اشاره به اینکه تعیین نقشه راه برای ادامهدارشدن سریالی به ذکاوت مدیران تلویزیون نیز برمی‌گردد، گفت: «درایت مدیران و کسانی که برای ساخت سریال در فصل‌های بعدی تصمیم می‌گیرند هم از نکات مهمی است که می‌تواند در موفقیت مجموعه تأثیر‌گذار باشد، باید دید یک مجموعه کشش ادامهدارشدن دارد؟ تا از طریق ساخت سریال‌های جذاب و پرکشش همه را پای سفره تلویزیون کشاند.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا خود او برای ساخت سری سوم «هوش سیاه» برنامه‌ریزی کرده است یا خیر؟ گفت: «برای ساخت فصل سوم مجموعه این نقشه راه را دارم اما دچار چالش‌های اجرایی آن هستم و شرط‌هایی دارم که اگر احراز شود، وارد گردونه ساخت سریال می‌شوم. اگر شرایط آن‌طور که من می‌خواهم فراهم نشود و به این نتیجه برسم که ساخت سری سوم مجموعه نمی‌تواند کیفیت یا موفقیت دو سری قبل را داشته باشد، ترجیح می‌دهم «هوش سیاه» در اوج به پایان برسد و فصل سوم آن هیچ وقت ساخته نشود.»
داستان‌هایی که جذابیت ادامهدارشدن را ندارند
سه سال پیش هم سیروس مقدم قصه خانواده‌ای را به تصویر کشید که با یک کامیون سفری را آغاز می‌کنند و در طول این سفر اتفاقاتی برایشان رخ می‌دهد. سری اول این سریال به قدری مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت که تولیدکنندگان این مجموعه تصمیم گرفتند این موفقیت را در ایام نوروز سال ۹۲ نیز تکرار کنند و البته بار دیگر در نوروز پیش‌رو نیز باید منتظر خانواده نقی سریال «پایتخت» بود و فصل سوم سریال را دید.
مجموعه «ستایش» که با بازی نرگس محمدی، داریوش ارجمند و مهدی پاکدل از شبکه ۳ سیما روی آنتن می‌رفت، درفصل دوم هم ادامه‌دار شد و مدتی است پخش آن از شبکه۳ سیما آغاز شده است و باید منتظر ماند و دید که آیا می‌تواند موفقیت قسمت نخستش را تکرار کند؟
تجربه سریال‌سازی در تلویزیون کشورمان ثابت کرده است معمولاً ساخت فصل‌های دوم یا سوم سریال‌ها به خوبی کیفیت سری اول آن‌ها نیست و معمولاً در بسیاری از مواقع مخاطبانشان را از دست می‌دهند، شاید یکی از دلایل آن این است که اغلب سریال‌های تلویزیونی از قصه‌های پرکشش و جذاب بی‌بهره‌اند و داستان بسیاری از سریال‌ها قابلیت روایت در فصل‌های بعدی را ندارند. سپردن ساخت سری دوم سریال به کارگردانی دیگر یا جدا شدن برخی بازیگران از سریال که عامل موفقیت فصل اول مجموعه بودند، دیگر دلایلی است که می‌توان برای عدم موفقیت سریال در فصل‌های بعدی متصور بود. این عوامل دست به‌دست هم می‌دهند تا بیشتر سریال‌های تلویزیونی در فصل‌های بعدی از نفس بیفتند و نتوانند موفقیت اولیه خود را تکرار کنند.
*خبرآنلاین*
مدتی قبل نیز داریوش فرهنگ از ساخت سری دوم مجموعه «سلطان و شبان»؛ سریالی که در سال ۶۳ از شبکه اول سیما روی آنتن رفت و مخاطبان بسیاری داشت، خبر داد و اعلام کرد به محض تأمین بودجه ساخت این سریال را آغاز خواهد کرد. با این وجود نمی‌توان تصور روشنی از ساخت دوباره سریالی که دهه ۶۰ بسیاری را با خود همراه کرده است، داشت. دلیل این ابهام در درجه اول تغییر ذائقه مخاطبانی است که در طول این سال‌ها مذاقشان به دیدن سریال‌هایی از جنس دیگر عادت کرده است.
دنباله‌دارهای دهه‌های ۶۰ و ۷۰
اما در دهه ۶۰ و ۷۰ نیز سریال‌هایی ساخته شدند که در چند فصل دنبال شدند. سریال «داستان یک شهر» در دو فصل از شبکه تهران روی آنتن رفت و از جمله مجموعه‌های خوب تلویزیون در دهه ۷۰ محسوب می‌شد یا مجموعه «زیر آسمان شهر» که در سه فصل از شبکه۳ سیما روی آنتن رفت، این سریال طنز در فصل‌های بعدی خود به نسبت سری اول از کیفیتی که باید برخوردار نبود و به دلیل جدایی برخی بازیگران سریال و شتابی که در ساخت آن رخ داد، فصل‌های دوم و سوم مجموعه بسیاری از مخاطبانش را از دست داد.
سری اول سریال «کلانتر» نیز به کارگردانی مسعود شاه‌محمدی سال ۸۲ ساخته شد. این سریال پلیسی که نقش اول آن به عهده ایرج نوذری بود در دو فصل دیگر ادامه‌دار شد و البته این سریال نیز مثل اغلب مجموعه‌های تلویزیونی که به مرور در فصل‌های بعدی طیف عظیمی از مخاطبانش را از دست می‌دهد، به این سرنوشت دچار شد.
حسن هدایت هم مجموعه «کارآگاه علوی» را در دو فصل ساخت. این مجموعه در سال ۷۵ با عنوان «کارآگاه» و در سال ۸۷ با نام «کارآگاه علوی» روی آنتن رفت. در هر دو فصل این مجموعه احمد نجفی عهده‌دار نقش اول سریال بود.
«عملیات ۱۲۵» که از جمله سریال‌های اکشن تلویزیون محسوب می‌شود، در سه فصل و با کارگردان‌هایی چون بهروز افخمی، محمدرضا آهنج و مسعود آب‌پرور ساخته شد و از شبکه تهران روی آنتن رفت. این سریال در هر قسمت به یکی از حادثه‌هایی که مأموران آتش‌نشانی برای کمک‌رسانی اعزام می‌شوند، می‌پردازد.
مهران مدیری هم دیگر کارگردانی است که یکی از سریال‌هایش در دو فصل ادامه‌دار شد. سریال «مرد هزار چهره» در نوروز سال۸۷ روی آنتن شبکه۳ سیما رفت و مدیری در نقش مسعود شصت‌چی ایفاگر نقش اول این سریال بود. او در این مجموعه موقعیتهای مختلفی را به تصویر می‌کشید که ممکن است برای هر شخصی اتفاق بیفتد تا به جای دیگری اشتباه گرفته شود. «مرد دوهزار چهره» هم سال ۸۸ روی آنتن رفت و بار دیگر مدیری آنتن نوروزی شبکه۳ سیما را به خود اختصاص داد.
گره‌افکنی و گره‌گشایی مناسب
سریال «هوش سیاه» به کارگردانی مسعود آب‌پرور هم از جمله سریال‌هایی بود که در دو فصل ساخته شد. کیکاووس یاکیده و حسین یاری دو شخصیت اصلی این سریال بودند که داستان تعقیب و گریز شخصیت پلیس و ضد قهرمان به صورت داستانی دنباله‌دار در دو فصل ادامه‌دار شد.
او ادامه داد: «اما ساخت سریال‌ها در چند فصل شرایط خاص خودش را دارد؛ اینکه از ابتدا به موضوع ادامه‌دار شدن سریال فکر کنیم و اگر قرار است در فصل‌های بعدی ادامه داشته باشد، گره‌افکنی و گره‌گشایی داستان در عطف‌های درست قصه اتفاق بیفتد و کاملاً طراحی شده باشد.»
این کارگردان افزود: «باید بدانیم که قصه فصل بعدی را از کجا می‌خواهیم شروع کنیم، مثلاً در سریال «هوش سیاه» ابتدا به فکر ساخت سری دوم آن نبودیم اما به مرور و در اواسط تولید سریال به این فکر کردیم که قصه ظرفیت ادامه‌دار شدن در فصل‌های بعدی را دارد، همان زمان محور قصه را به سمت دیگری هدایت کردیم که پایان قصه می‌توانست این تعلیق را ایجاد کند که داستان می‌تواند تمام شود یا ادامه داشته باشد.»
آب‌پرور تأکید کرد: «بنابراین باید برای آغاز فصل دوم سریال طراحی مشخصی وجود داشته باشد. در هر فصل باید کشش درام و بزنگاه‌ها، نقطه اوج و فرود قصه به خوبی مشخص شود و کشش درام بیشتر از فصل قبل باشد، درگیری‌های مهیب‌تر و خواستنی‌تری برای مردم ایجاد کنیم تا از طرف مخاطب پذیرفته شود و کیفیتش افت نکند.»
او ادامه داد: «نکته بعدی در ساخت سریال در فصل‌های بعدی این است که شخصیت‌های داستان باید ظرفیت لازم را برای مورد تعقیب قرار گرفتن از سوی مخاطب داشته باشند. معمولاً در مورد آثار طنز این اتفاق بسیار کم رخ می‌دهد که موفقیت قسمت اول در قسمت‌های بعدی سریال ادامه‌دار باشد و در این میان تنها کارهای ملودرام و تراژدی هستند که ظرفیت و کشش لازم را برای ادامهدارشدن دارند.»
کارگردان سریال «هوش سیاه» با اشاره به اینکه تعیین نقشه راه برای ادامهدارشدن سریالی به ذکاوت مدیران تلویزیون نیز برمی‌گردد، گفت: «درایت مدیران و کسانی که برای ساخت سریال در فصل‌های بعدی تصمیم می‌گیرند هم از نکات مهمی است که می‌تواند در موفقیت مجموعه تأثیر‌گذار باشد، باید دید یک مجموعه کشش ادامهدارشدن دارد؟ تا از طریق ساخت سریال‌های جذاب و پرکشش همه را پای سفره تلویزیون کشاند.»
داستان‌هایی که جذابیت ادامهدارشدن را ندارند
سه سال پیش هم سیروس مقدم قصه خانواده‌ای را به تصویر کشید که با یک کامیون سفری را آغاز می‌کنند و در طول این سفر اتفاقاتی برایشان رخ می‌دهد. سری اول این سریال به قدری مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت که تولیدکنندگان این مجموعه تصمیم گرفتند این موفقیت را در ایام نوروز سال ۹۲ نیز تکرار کنند و البته بار دیگر در نوروز پیش‌رو نیز باید منتظر خانواده نقی سریال «پایتخت» بود و فصل سوم سریال را دید.
مجموعه «ستایش» که با بازی نرگس محمدی، داریوش ارجمند و مهدی پاکدل از شبکه ۳ سیما روی آنتن می‌رفت، درفصل دوم هم ادامه‌دار شد و مدتی است پخش آن از شبکه۳ سیما آغاز شده است و باید منتظر ماند و دید که آیا می‌تواند موفقیت قسمت نخستش را تکرار کند؟
*خبرآنلاین*
