*عراق

موفقیت انقلاب ایران تاثیر عمیق و فوری در میان شیعیان عراق بر جای گذاشت. آغاز این حرکت ها در نخستین جمعه بعد از بازگشت امام خمینی به تهران در بهمن 1357 در خارج از مسجد الحضیره بود. این تظاهرات به وسیله آیت الله محمد باقر صدر حمایت می شد. (محمد باقر حشمت زاده، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی،ص88)

آیت الله صدر حمایت کامل خود را از انقلاب اسلامی ایران اعلام داشت و به یاران و پیروانش توصیه می کرد: ذوبو فی الخمینی کما هو ذاب فی الاسلام" در خمینی ذوب شوید چرا که او در اسلام ذوب شده است"(منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص149)

تظاهر کنندگان در مراسم محرم 1979 خواستار اصلاحات اجتماعی و استقرار یک حکومت اسلامی شدند.)هرایر دکمجیان، جنبش های اسلامی در جهان عرب،ص 197)

پس از انقلاب موجی عظیم از احساسات اسلامی و ضد بعثی جوان های متعهد و مومن را در عراق فرا گرفت. مردم مظلوم و زجر کشیده عراق پس از سالها سلطه بعثی ها به رهایی ازین فشار و ظلم امیدوارتر شدند، لذا گروه گروه از مسلمانان متعهد به نجف می رفتند و ضمن دراختیار قرار دادن همه امکانات خود به آیت الله سید محمد باقر صدر که در آن زمان ریاست حزب الدعوه شیعیان عراق را بر عهده داشت، برای انجام هر نوع کاری اعلام آمادگی می کردند.(تاریخ سیاسی عراق،شورای نویسندگان،ص 281)

در 12ژوئن 1979 پس از بازگشت امام خمینی به ایران و پیروزی انقلاب اسلامی، آیت الله سید محمد باقر صدر در منزل خویش تحت نظر قرار گرفت. طرفداران ایشان در 13 ژوئن انتفاضه رجب را ترتیب دادند. جمعیت زیادی از شهرهای مختلف عراق جهت اعلان قبول مرجعیت و رهبری ایشان رهسپار نجف شدند. آیت الله صدر از اقامتگاه خود در نجف فتوایی صادر کرد و مبارزه بر علیه حزب بعث را واجب شمرد.(حسین سیف زاده،عراق ساختارها و فرایند گرایش های سیاسی،ص228)

در اواخر سال 1979 نیروی نظامی حزب الدعوه تشکیل شد. در روز عاشورای این سال طالب الاعوان در کربلا، نیروهای امنیتی را به رگبار بست که در نتیجه چهار تن از نیروهای امنیتی کشته شدند و طالب الاعوان دستگیر شد. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص150)

*عربستان

حکومت وهابی عربستان حساسیت های زیادی نسبت به شیعیان دارد. این حساسیت پس از انقلاب اسلامی بیشتر شده و مسأله محل سکونت شیعیان و کارهایی که این اقلیت در صنعت نفت عربستان به عهده دارند به نقش آنها اهمیت بیشتری داده است.(همان،ص154)

تشدید اقدامات امنیتی در داخل عربستان به منظور زیر فشار گذاشتن طرفداران انقلاب اسلامی یکی از اقدامات رژیم عربستان برای کاستن اثرات انقلاب اسلامی بود. بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دولت عربستان بسیاری از افسران و درجه داران شیعه را از ارتش اخراج کرد. (همان،ص157)

بسیاری از کارگران و متخصصان شیعه که در شرکت آرامکو مشغول به کار بودند از کار اخراج و یا تنزل درجه داده شدند. (همان)

استفاده از بلند گو و میکروفون در مساجد شیعه ممنوع شد. (همان)

دولت عربستان برای مخدوش کردن برنامه های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به پخش پارازیت بر روی این برنامه ها اقدام کرد. (همان)

مسافرت اتباع عربستان به خصوص شیعیان به ایران ممنوع شد.(ابوالحسن زعفری: رساله ارتقای مقام،اثرات انقلاب اسلامی ایران در تحول سیاست های داخلی و خارجی عربستان سعودی،ص7)

علی رغم طرح شعار وحدت از سوی جمهوری اسلامی ایران، مقامات عربستان با بهره گیری از سیستم های تبلیغی داخلی و خارجی، به اختلافات فرقه ای دامن زده و به مقدسات اسلامی و اعتقادات بخش وسیعی از امت اسلامی که مذهب شیعه دارند، حمله کرد. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص158)

در این راه حکومت سعودی در برنامه ای حساب شده سعی کرد تا احساسات به جوش آمده جوانان متدین و متعصب سلفی را بر ضد شیعیان تحریک کند. براساس این طرح، هم حکومت آل سعود منتفع می شد و هم روحانیت وابسته به دربار. زیرا حکومت به این وسیله از فشار جوانان سلفی و شدت خواسته های اصلاح طلبانه و اصولگرایانه آنها در امان می ماند؛ روحانیون سنتی هم از انزوا درآمده و رهبری قشر جوان را بر عهده می گرفتند. بر طبق این برنامه اینگونه تبلیغ شد که مذهب شیعه دارای انحرافات بسیار است و پیروان این مذهب مشرک و رافضی هستند و در این راستا کتب بسیار و فتواهای زیادی در رد شیعه صادر شد. هزینه های سرسامان آور نشریات ضد شیعی را ریاست ریاست کل ادارت فتوا و دعوت و ارشاد که ریاست آن را شیخ عبدالعزیز بن باز عهده دار بود می پرداخت. (محمد ابراهیم انصاری لاری، پیشینه سیاسی – فکری وهابیت، ص60)

سازمان «رابطه العالم الاسلامی» بازوی تبلیغی وهابیت در جهان اسلام، دایره ویژه ای به نام «دائره المکافحه المد التبشیری» یعنی دائره ویژه مبارزه با گسترش تبلیغات شیعه را با بودجه ای ویژه دائر کرد. (همان، ص60)

پیروزی انقلاب ایران به عنوان یک انقلاب شیعی باعث شد شهامت و قدرت به شیعیان محروم سراسر جهان دمیده شود و همین امر باعث شد که ابتدا در 20نوامبر 1979 عده ای از ناراضیان مسجد اعظم مکه را به تسخیر خود در آورند که در این راه تعداد زیادی از مردم نیز با آنها همراه شدند. این گروه یک سری از افراد سنی مذهب متعصب بودند. به دنبال آن موجی از ناآرامی ها سراسر خلیج فارس را فراگرفت.(ر.ک:تشیع مقاومت وانقلاب«مجموعه مقالات کنفرانس بی المللی تل آویو»،صص246-245؛غلامحسین ابراهیمی، بحران مشروعیت در عربستان سعودی، (پایان نامه)،ص 88)

روز 27 نوامبر(آذر 1358) شیعیان الاحساء برای نخستین بار تصمیم گرفتند مراسم عاشورا را در ملاء عام برگزار کنند. جمعیت عکس های امام خمینی (ره) را در دست داشتند به سوی قطیف، احساء و دیگر آبادی های ایالت شرقی حرکت کردند.این رویداد با دخالت گارد ملی عربستان به خشونت و زد و خورد شدیدی گرایید. جمعیت سه روز تمام در حال طغیان بود. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،صص168-167)

عربستان سعودی از جمله کشورهایی بود که مخارج جنگ عراق علیه ایران را بر عهده گرفت و از سپتامبر 1980 که جنگ آغاز شد 30میلیارد دلار به عراق کمک کرد. عربستان تعهد کرده بود روزانه 700 هزار دلار بشکه نفت به حساب عراق بفروشد.( اطلاعات، 24/9/1361)

اولین تظاهرات گسترده حجاج ایرانی در زمان حج در سال 1981 صورت گرفت. حاجیان ایرانی در مدینه و مکه، به ویژه در مراسم برائت از مشرکین که برای اولین بار بعد از گذشت قرن ها توسط ایرانی ها احیا می شد، علیه آمریکا، شوروی، اسرائیل و در جهت اتحاد مسلمانان شعارهایی را سر دادند که به برخورد و درگیری با پلیس منجر شد.( اطلاعات،22/5/1361)

جوانان سنی مذهب(سلفی و غیر سلفی) نیز حرکت هایی برای برپایی شریعت اسلامی متکی بر جهاد مردمی و مشارکت عمومی به وجود آوردند. در نظر جوانان مسلمان، انقلاب اسلامی سمبل عزت و کرامت اسلامی در مقابل غرب و ابرقدرت ها بود و احساسات خدشه دار شده آنان را التیام می بخشید. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص168)

*بحرین

در اواخر سال 1357 شیعیان خلیج فارس در اثر پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تهییج شده و بنای تظاهرات گذاشتند. بسیج اولیه این حرکت از طریق روحانیون و ائمه جماعت که طبعاً مورد احترام شیعیان بودند آغاز شد. (محمد باقر حشمت زاده، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی،ص100)

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مردم بحرین با حمل پلاکارد تظاهرات عظیمی به حمایت و هم بستگی با انقلاب اسلامی ایران برپا کردند. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص202)

رژیم بحرین به فشار بر ایرانیان مقیم آن کشور و نیز سخت گیری در مورد ورود ایرانیان به آن کشور افزود. (همان،ص196)

در کشور بحرین هادی مدرسی که توسط رژیم شاه به بحرین تبعید شده بود، شیعیان بحرین را سازماندهی کرد. (محمد باقر حشمت زاده، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی،ص100)

خطابه های مدرسی منجر به دو سری تظاهرات علنی در بحرین یکی به مناسبت اعلام نخستین روز قدس از سوی امام خمینی(ره) و دیگری دو روز بعد به دنبال بازداشت مدرسی شد. دو هفته بعد مقامات بحرینی مدرسی را بیرون کردند. (همان)

نگرانی رژیم بحرین از تحولات ایران ، این کشور را به عقد یک پیمان امنیتی متقابل با عربستان سعودی کشاند. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص196)

دو هفته قبل از روز ملی بحرین در آذر ماه سال 1360، نیروهای امنیتی بحرین گروهی از مسلمانان بحرینی را به اتهام حمل و نگهداری سلاح های متعدد و توطئه برای براندازی رژیم بحرین در روز ملی بحرین، دستگیر کردند. وزارت کشور بحرین طی بیانیه ای اعلام کرد این افراد در ایران آموزش دیده اند. مقامات ایرانی اتهام مزبور را تکذیب کردند، ولی حکومت بحرین خواهان فراخواندن کاردار ایران از منامه شد و روابط دو کشور به سردی گرایید. (همان)

*کویت

در کویت، حجت الاسلام مهری که از خویشاوندان سببی امام خمینی (ره) و دارای تابعیت کویتی بود، ابتکار عمل را در دست گرفت. فعالیت این روحانی به صورت سخنرانی های شدیداً سیاسی، همچنین توسط مدرس و وابستگان او وفرزند دوم مهری در مساجد و حسینیه ها جلوه گر شد. دولت کویت در ماه سپتامبر نسبت به بازداشت و اخراج کلیه اعضای خانواده مهری اقدام کرد. (تشیع مقاومت وانقلاب«مجموعه مقالات کنفرانس بی المللی تل آویو»،صص245-244)

مقامات کویتی نسبت به اخراج اتباع ایرانی که همسو با جریانات داخلی ایران و خواهان ایجاد تغییرات در کویت بودند، اقدام کردند. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص189)

تعداد اتباع ایرانی که در نیمه اول دهه 80 میلادی از کویت اخراج شدند، قریب به پنج هزار نفر برآورد شده است. تنها در یک دوره هجده ماهه دو هزار و دویست و بیست ایرانی از کویت اخراج شدند.(ر.ک؛عباس خامه یار،تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر جنبش اخوان المسلمین،(پایان نامه،ص139)

اول فوریه 1980 در نخستین سالروز بازگشت امام خمینی(ره) به ایران تجمع عده ای که در مسجد قطیف گرد هم آمده بودند به یک شورش مبدل شد. تظاهر کنندگان شیعه تصویر امام خمینی (ره) را حمل می کردند. ( تشیع مقاومت وانقلاب«مجموعه مقالات کنفرانس بی المللی تل آویو»،ص246)

روز سی ام نوامبر1980بیش از هزار شیعه کویتی طی یک تظاهرات به سفارت آمریکا حمله بردند. (منوچهر محمدی،بازتاب جهانی انقلاب اسلامی،ص187)

*سوریه

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و در زمانی که بیشتر کشورهای اسلامی سیاست دوگانه ای اتخاذ کرده بودند و از ترس تأثیر انقلاب اسلامی بر سرزمین هایشان به تکاپو افتاده بودند، سوریه از جمله معدود کشورهای اسلامی بود که نه تنها دولت جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت، بلکه انقلاب اسلامی را هم مورد حمایت قرار داد.(اطلاعاتی درباره سوریه،صص108-107)

حافظ اسد در حمایت از ایران و نقطه نظرات سیاسی انقلاب اسلامی و محکوم کردن کردن صدام حسین در 10 نوامبر 1980گفت: بیشتر کشورهای عرب روابط خوبی با ایران دارند که قول داده است در کنار اعراب در مخالفت با دشمن صهیونیستی بایستد. عجیب است که چنین انقلابی مورد حمله قرار گیرد. (بررسی روابط سوریه و عراق،ص28)

سوریه ازابتدای جنگ در جبهه موافق ایران و مخالف صدام حسین قرار گرفت. (همان)

سوریه از به وجود آمدن یک جبهه متحد عربی بر علیه ایران جلوگیری کرد و با نظر بغداد در مورد جنگ عرب و عجم مخالفت و قادسیه صدام را مسخره کرد. (همان)

در سال 1982 سوریه به حمایت از ایران و به تقاضای ایران خط لوله نفتی عراق را که نفت این کشور را از خاک سوریه به دریای مدیترانه می رساند قطع کرد. این کار ضربه سختی به اقتصاد عراق در حال جنگ وارد کرد.(کتاب سبز سوریه، ص132،محمد علی امامی، سیاست و حکومت در سوریه، صص 243-241)

ادامه دارد...
تهیه و تدوین: شیما بنی جمالی