به گزارش مشرق، فروردین ماه امسال بود که خبر آمد جلد بیست و یکم دایره المعارف بزرگ اسلامی با مدخل های حروف «ح» و «خ» از چهره ها و موضوعات ایران و اسلام منتشر شده است. اما آن چه در این کتاب  744 صفحه ای  جلب توجه می کند،  مدخل کلمه «خامنه ای» است که بخشی از آن به حضرت آیت الله سیدعلی خامنه ای رهبرانقلاب اختصاص یافته است.

یک نویسنده آشنا

جلد بیست و یکم دایره‌المعارف بزرگ اسلامی با سر ویراستاری سید کاظم موسوی بجنوردی منتشر شده است.

مدخل آیت الله سیدعلی خامنه ای در دایره المعارف بزرگ اسلامی را  هم یک چهره آشنا به نگارش درآورده است. دکتر «علی اکبر ولایتی» این مدخل را در حدود 32 صفحه به نگارش درآورده است که شامل 3 بخش اصلی «زندگی نامه»،«دهه اول انقلاب اسلامی» و «دوران رهبری» و البته 19 بخش فرعی است. بخش هایی همچون خاندان، شخصیت علمی و فرهنگی،تحصیل و تدریس،آثار و حیات سیاسی و اجتماعی در قسمت زندگی نامه این مدخل به نگارش درآمده است.

بخش دهه انقلاب اسلامی شامل زیربخش هایی همچون شورای انقلاب، حزب جمهوری اسلامی، امامت جمعه تهران، دفاع مقدس، فعالیت های ارشادی و تبیینی، مقابله با لیبرال ها و بنی صدر و دوران ریاست جمهوری است.

در بخش «دوران رهبری» این مدخل نیز بخش های فرعی همچون انتخاب به مقام رهبری جمهوری اسلامی، سیاست داخلی، سفرهای استانی، وقایع سال های 1378 و 1388، اصل نه شرقی و نه غربی، حمایت از مردم لبنان و فلسطین، رابطه با امریکا، پرونده هسته ای، اقتصاد، فرهنگ، علم و فناوری و امور حقوقی و نظامی به چشم می خورد.

«مجله مهر» در آستانه انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب اسلامی، بخش هایی از این مدخل را منتشر می کند.بخش های زندگی نامه، دوران رهبری، شخصیت علمی و فرهنگی و فرهنگ که در این مدخل منتشر شده است را بخوانید:

زندگی‌نامه

وی در خانواده‌ای روحانی در مشهد‌زاده شد. جد اعلای او سید محمد حسینی تفرشی نسب به سادات افطسی می‌‏رساند. شجرۀ وی به سلطان‌‏العلماء احمد، معروف به سلطان سید احمد می‌‏رسد که با 5 واسطه از اخلاف امام سجاد (ع)، است. جدش سید حسین خامنه‌ای (ح 1259-20 ربیع‏الآخر 1325 ق) در خامنه به دنیا آمد و در نجف نزد استادان بزرگی چون سید حسین کوه‏کمری، فاضل ایروانی، فاضل شربیانی، میرزا باقر شکی و میرزا محمدحسن شیرازی دانش آموخت و پس از طی مدارج علوم دینی در حوزۀ علمیۀ نجف، در زمرۀ فقها و مدرسان آن حوزه قرار گرفت. او در 1316 ق به تبریز آمد (آقابزرگ، 2/640) و مدرس مدرسۀ طالبیه و امام جماعت مسجد جامع آن شهر شد (گلشن...، 2/971). سید حسین دارای افکار بلند سیاسی و اجتماعی، و از علمای طرف‌دار مشروطه بود و همواره مردم را به حمایت و پاسداری از نهضت مشروطه تشویق می‌‏کرد (آرشیو مرکز اسناد...، شم‍ 1225). برخی از آثار علمی وی از‌جمله حاشیه بر کتابهای ریاض المسائل، قوانین الاصول، مکاسب شیخ انصاری، فوائد الاصول و شرح لمعه وقف کتابخانۀ حسینیۀ شوشتری نجف شد (آقابزرگ، همانجا). شیخ محمد خیابانی، روحانی مبارز و مجاهد عصر مشروطه، شاگرد و داماد وی بود (کسروی، 92). سید محمد خامنه‌ای (1293 ق، نجف ـ شعبان 1353، نجف) مشهور به پیغمبر (بهبودی، 12)، عموی آیت‌الله خامنه‌ای از شاگردان آخوند خراسانی، شریعت اصفهانی و دیگر بزرگان نجف بود، و فردی آگاه به مسائل زمان و از رجال طرف‌دار مشروطه به‌‏شمار می‌رفت (آقابزرگ، 6، مقدمه، 13).

پدر آیت‌الله خامنه‌ای ،سید جواد خامنه‌ای (20 جمادی‌‏الآخر 1313، نجف/ 16 آذر 1274-14 تیر 1365) از علما و مجتهدان عصر خود بود که در نجف متولد شد و در کودکی همراه خانواده‌اش به تبریز آمد. پس از اتمام دورۀ سطح، در حدود سال 1336 ق به مشهد مهاجرت کرد (آرشیو مرکز اسناد، همانجا) و در فقه و اصول از محضر بزرگانی چون حاج آقا حسین قمی، میرزا محمد آقازادۀ خراسانی (کفائی)، میرزا مهدی اصفهانی و حاج فاضل خراسانی، و در فلسفه از محضر آقابزرگ حکیم شهیدی و شیخ اسدالله یزدی بهره‌مند گردید (شریف، 7/127- 129؛ زنگنه، 1/132). سپس در 1345 ق به نجف رفت و از حوزۀ درس میرزا محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ‏ضیاءالدین عراقی کسب فیض کرد و از 3 نفر یادشده اجازۀ اجتهاد گرفت (شریف، 7/127؛ آرشیو مرکز اسناد، همانجا). او در پی تصمیم بازگشت به ایران، راهی مشهد شد و در آن شهر اقامت گزید و ضمن تدریس، امامت مسجد صدیقی‌های بازار مشهد (مسجد آذربایجانی‌ها) را عهده‌دار گردید (بهبودی، 15). او همچنین از امامان جماعت مسجد جامع گوهرشاد نیز بود (زنگنه، 1/77). وی علاقۀ زیادی به مطالعه داشت. مباحثات علمی روزانۀ وی با هم‏ردیفان از‌جمله حاج میرزا حسین عبایی، حاج سید علی‏اکبر خویی، حاج میرزا حبیب ملکی و... ده‌ها سال ادامه داشت. همچنین وی فردی پرهیزگار و بی‌توجه به امور دنیوی بود و زندگی زاهدانه‌ای داشت (گلشن، همانجا). پس از پیروزی انقلاب اسلامی با آنکه فرزندانش به مقامات عالی سیاسی و اجرایی رسیدند، همچنان به زندگی زاهدانۀ خود ادامه داد. به دلیل بهره‌مندی از کمالات انسانی همواره مورد وثوق مردم بود. او در 14 تیر 1365 درگذشت و در رواق پشت ضریح مطهر امام رضا (ع) به خاک سپرده شد (زنگنه، همانجا). امام خمینی در پیام تسلیتی به آیت‌الله خامنه‌ای به مناسبت فوت پدرش، آیت‌الله سید جواد خامنه‌ای را عالمی با تقوا و متعهد برشمرد (صحیفه...، 20/71).

بانو میردامادی (1293- 1368 ش)، مادر آیت‌الله خامنه‌ای بانویی زاهد، متشرع، آمر به معروف و ناهی از منکر، آشنا با آیات قرآن، احادیث، تاریخ و ادبیات بود. او در جریان مبارزه با رژیم پهلوی بسیار صبور و با فرزندان مبارزش، به‌‏ویژه آیت‌الله خامنه‌ای همگام بود (آرشیو مرکز اسناد، شم‍ 1226). آیت‌الله سید هاشم نجف‌‏آبادی (میردامادی) (1303-1380 ق)، جد مادری آیت‌الله خامنه‌ای (از خاندان میرداماد فیلسوف مشهور عصر صفویه) از شاگردان آخوند خراسانی و میرزا محمدحسین نائینی، از علما و مفسران قرآن و از ائمۀ جماعت مسجد‌ گوهرشاد بود (آقابزرگ، 2/ 559) و در عین حال به امر به معروف و نهی از منکر اهتمام ویژه‌ای داشت و در پی اعتراض به کشتار مردم در مسجد گوهرشاد در دورۀ رضا شاه، به سمنان تبعید شد (تاریخ علما...، 308؛ قاسم‏پور، 60). آیت‌الله خامنه‌ای از سوی مادر به محمد دیباج فرزند امام جعفر صادق (ع) نسب می‌‏رساند (زنگنه، 1/ 458).

 انتخاب به مقام رهبری نظام جمهوری اسلامی

انتخاب آیت الله خامنه ای به مقام رهبری نظام جمهوری اسلامی بعد از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، یکی از فرازهای مهم تاریخ ایران در دوران پس از پیروزی انقلاب است.

سرعت عمل و آراء قاطع نمایندگان مجلس خبرگان به آیت الله خامنه ای و ویژگیهای شخصیتی ، سوابق مبارزاتی و مدیریتی قابل ملاحظه ایشان و از همه مهم تر، اصرار و تاکید همیشگی بر ضرورت تداوم راه و آرمانهای امام خمینی(ره)، مرحله نوینی از تاریخ ایران را با اقتدار همراه با ثبات و آرامش رقم زد.

عدم انتخاب جانشین برای امام خمینی(ره) از یک طرف و حساسیتهای ناشی از شرایط "نه جنگ و نه صلح" بین ایران و عراق و تداوم خصومت و دشمنی نظام سلطه جهانی نسبت به انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی که همواره مترصد زدن ضربه ای به آن بودند. به این دوره از تاریخ ایران حساسیت ویژه ای داده بود. لذا پس از رحلت امام خمینی(ره)، موضوع انتخاب رهبری برای نظام جمهوری اسلامی اهمیت فوق العاده ای داشت.

در 14 خرداد 1368 در حالی که مردم و مسئولان آماده تشییع و خاک سپاری پیکر پاک امام خمینی(ره) بودند. در جلسه ای با حضور مسئولان کشوری و لشکری، آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور، وصیت نامه سیاسی – الهی امام خمینی(ره) را قرائت کردند.

مجلس خبرگان رهبری عصر همان روز تشکیل جلسه داد تا رهبر با شورای رهبری جدید برای نظام جمهوری اسلامی را انتخاب کند. مطابق اصل 107 قانون اساسی مصوب 1358ش، انتخاب رهبری بر عهده نمایندگان مجلس خبرگان قرار دارد. در بحث رهبری شورایی یا فردی اکثریت اعضای مجلس خبرگان به رهبری شورایی یا فردی اکثریت اعضای مجلس خبرگان به رهبری شورایی رای نداد و آنگاه که بحث از مصداق رهبری برای رای گیری به میان آمد و نام آیت الله خامنه ای مطرح شد برخی از نمایندگان که از نظر امام خمینی(ره) مبنی بر صلاحیت آیت الله خامنه ای برای رهبری نظام پس از رحلت امام که در جلسات متعددی در حضور سران قوا و نخست وزیر و حاج سید احمد خمینی(ره) ابراز کرده بودند. اطلاع اجمالی داشتند خواستار توضیح شاهدان آن شدند دو نفر از شاهدان نقل امام خمینی(ره) که خود عضو مجلس خبرگان بودند. استناد این نظر به امام را تایید کردند. همچنین گفته دیگری از امام مبنی بر شایستگی آیت الله خامنه ای برای رهبری که در جریان سفر اخیر ایشان به چین و کره شمالی ابراز کرده بودند. نیز در آن جلسه با واسطه نقل شد.

در پی آن رای گیری به عمل آمد و اکثریت قاطع نمایندگان مجلس خبرگان با توجه به نظر امام راحل و صلاحیتهای دینی، علمی و سیاسی آیت الله خامنه ای معظم له را به رهبری نظام جمهوری اسلامی انتخاب کردند (چگونگی 18 هاشمی، بازسازی000، 149-151) آیت الله خامنه ای خود به این موضوع اشاره کرده می گویند تا زمانی که موضوع انتخاب را متعین ندانستم از پذیرش آن مقام امتناع می کردم (حدیث 1/182- 183).

 شخصیت علمی و فرهنگی

تحصیل و تدریس: سید علی خامنه ای تحصیل را در چهار سالگی از مکتب خانه و با فراگیری قرآن کریم شروع کرد.

دوره دبستان را در نخستین مدرسه اسلامی مشهد دار التعلیم دیانتی، گذراند (آرشیو مراکز اسناد ش 1225) در همین ایام یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان مشهد شروع کرد (بهبودی 49) هم زمان با تحصیل در کلاس پنجم دبستان، تحصیلات مقدماتی حوزوی را نیز آغاز نمود. شوق وافر او به تحصیلات حوزوی و تشویق والدین سبب شد که وی پس از اتمام دوره دبستان وارد دنیای طلبگی شود و تحصیل علوم دینی را در مدرسه سلیمان خان ادامه دهد.

وی بخشی از مقدمات را نیز نزد پدر طی کرد. سپس به مدرسه ثواب رفت و دوره سطح را در آن به پایان برد. هم زمان با تحصیلات حوزوی دوره دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد. (آرشیو مرکز اسناد ش1226).

وی معالم الاصول را نزد آیت الله سید جلیل حسینی سیستانی و شرح لمعه را نزد پدر و میرزا احمد مدرس یزدی فرا گرفت. رسائل مکاسب و کفایه را نیز نزد پدر و آیت الله حاج شیخ هاشم قزوینی آموخت در 1334 ش در درس خارج فقه آیت الله سید محمدهادی میلانی حاضر شد. وی در سال 1336ش طی سفر کوتاهی همراه خانواده به نجف رفت و در دروس مدرسان به نام حوزه علمیه نجف، از جمله آیات سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی، سید محمود شاهرودی، میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن بجنوردی حضور یافت. ولی به دلیل عدم تمایل پدر برای اقامت در آن شهر به مشهد بازگشت (آرشیو مرکز اسناد، همانجا) و یک سال دیگر در درس آیت الله میلانی حاضر شد سپس در 1337 ش به شوق ادامه تحصیل عازم حوزه علمیه قم گردید (بهبودی، 78) در همین سال و پیش از عزیمت به قم آیت الله محمدهادی میلانی به وی اجازه روایت داده بود (آرشیو مرکز اسناد شماره 1232).

سیدعلی خامنه ای در قم نزد بزرگانی چون آیات حاج آقا حسین بروجردی، امام خمینی(ره)، حاج شیخ مرتضی حائری یزدی، سیدمحمد محقق داماد وعلامه طباطبایی علم آموخت (همان، شماره 1247) در مدت اقامت در قم اکثر وقت خود را به تحقیق مطالعه و تدریس می گذارند. آیت الله خامنه ای در 1343 ش به دلیل عارضه بینایی پدر و برای کمک به وی به ضرورت از قم به مشهد بازگشت و بار دیگر در جلسات در آیت الله میلانی حضور یافت که تا 1349 ش ادامه داشت. او از ابتدای حضور در مشهد، به تدریس سطوح عالی فقه و اصول (رسائل مکاسب و کفایه) و برگزاری جلسات تفسیر برای عموم همت گماشت در این جلسات جمعیت کثیری از اقشار جوان به ویژه دانشجویان حضور پیدا می کردند (همان. شماره 1228) او در جلسات تفسیر خود مهم ترین پایه های فکری اسلام و اندیشه اسلامی را از خلال آیات قرآن استخراج و بیان می نمود و به تعمیق بنیانهای اندیشه مبارزه و برانداز حکومت طاغوت می پرداخت به صورتی که شرکت کننده در درس تفسیر او به این نتیجه ضروری و طبیعی می رسید که حکومتی بر پایه اسلام و معارف دین باید در کشور تحقق یابد. یکی از اهداف اصلی او از تفسیر، انتقال مبانی انقلاب اسلامی به جامعه بود. از 1347 ش درس تخصصی تفسیر را نیز برای طلاب علوم دینی شروع کرد که این دروس و جلسات تفسیر تا 1356 ش و قبل از دستگیری و تبعید به ایرانشهر ادامه داشت. (خامنه ای ، ج) جلسات تفسیر در سالیانی از دوره ریاست جمهوری و پس از آن ادامه داشت. آیت الله خامنه ای از 1369 ش تدریس خارج فقه را آغاز کرد و تاکنون به تدریس ابواب جهاد قصاص و مکاسب محرمه پرداخته است. این در هم اکنون نیز ادامه دارد.

آیت الله خامنه ای دستی در ادبیات دارد و با سبک های ادبی آشناست و نثر وی دارای سبک است و از دوران کودکی تاکنون به مطالعه رمان و داستان علاقه مند بوده و بسیاری از رمانها و داستانهای معتبر دنیا را مطالعه کرده است این علاقه با مطالعه رمانها و آثار ادبی نویسندگان بزرگ جهان و تاریخ و فرهنگ ملل شرق و غرب تداوم پیدا کرد و حتی به نقد کتابهای ادبی و شعر هم می پردازد. آیت الله خامنه ای با بسیاری از شاعران، نویسندگان و روشنفکران زمانه در ارتباط بود. در ایامی که در مشهد حضور داشت در برخی از انجمن های ادبی که با حضور شعرای بزرگ تشکیل می شد. شرکت می کرد. (آرشیو مرکز اسناد، ش 1227) و به نقد شعر می پرداخت خود نیز اشعاری سروده و در سالهای اخیر تخلص "امین" را برگزیده است. مطالعه کتب معتبر تاریخی بخشی دیگری از برنامه مطالعات دائمی ایشان است به طوری که به مباحث و موضوعات تاریخ معاصر احاطه دارند. (تداوم...21).

 فرهنگ

آیت الله خامنه ای به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته فرهنگی کشور، فرهنگ را همواره جزو اساسی ترین مسائل کشور به شمار آورده اند (بیانات9/12/1379) و مردم و مسئولان را به هوشیاری و چاره اندیشی برای حفظ استقلال فرهنگی که صیانت از آن از همه جنبه های استقلال سخت تر است فرا خوانده اند (بیانات 20/9/1370) رهبر معظم انقلاب اسلامی معتقدند که فرهنگ و باورهای ملی یک ملت عامل اصلی هویت، پویایی و حیات آن است و با تکیه بر آن می توانند در مسیر پیشرفت و توسعه گام بردارند. به همین سبب در طول تاریخ استعمار برای غلبه بر ملتها، سعی کرده است بنیانهای فرهنگی آنان را از بین ببرد (بیانات 11/7/1369، 21/5/1371).

مفاهیمی چون انقلاب فرهنگی، تحول فرهنگی و بازگشت به فرهنگ دینی در مواضع و رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی مکرر مطرح شده است و ایشان همواره نسبت به تهاجم فرهنگی دشمن به فرهنگ انقلاب اسلامی است هشدار داده اند. در حوزه داخلی نیز صیانت از فرهنگ اسلامی از آسیبهای احتمالی ناشی از کارکرد گفتمانهای حاکم بر دولتهای جمهوری اسلامی ایران، بخش دیگری از اقدامات رهبر انقلاب اسلامی در ارتباط با مقوله فرهنگ بوده است با توجه به ناکامی دشمنان نظام جمهوری اسلامی در جبهه نظامی در طول جنگ تحیلی در سالهای پس از پایان جنگ، جنگ نرم و تهاجم فرهنگی به راهبرد اصلی برای مقابله با انقلاب اسلامی تبدیل شد که آیت الله خامنه ای برای نشان دادن وسعت و اهمیت آن از آن به عنوان شبیخون فرهنگ و ناتوی فرهنگی نام بردند. در منظر آیت الله خامنه ای فرهنگ و مسائل فرهنگی از مسائل اقتصادی، صنعتی، کشاورزی و جز آن مهم تر است زیرا همه اینها بدون اهتمام به مسائل فرهنگی ناکام می ماند (فرهنگ: مسائل000، 23) و فرهنگ در رشد و شکوفایی همه امور جامعه تاثیر دارد (حدیث، 2/41) به نظر آیت الله خامنه ای استقلال یک ملت به جز با استقلال فرهنگی تامین نمی شود (همان، 3/61) زیرا سلطه واقعی قدرتها سلطه فرهنگی فرهنگی است (همان 4/50- 51).

دیدگاهها و اقدامات رهبر انقلاب اسلامی در عرصه فرهنگ شامل این موارد است:

الف- تبیین مواضع و رهنمودهایی در مورد تهدیدات و آسیبهای فرهنگی که جامعه اسلامی را هدف گرفته است. ایشان از این تعهدیدات با عناوینی چون "تهاجم فرهنگی".

"شبیخون فرهنگی"، "غارت فرهنگی"، "ناتوی فرهنگی" و "تهدید نرم" به فراخور شرایط استفاده کرده و هر کدام را به وضوح تبیین کرده اند.

ب- تبیین مواضع و رهنمودهایی در مورد وضعیت موجود که به دلیل عدم توجه و یا غفلت از آسیبها و تهدیدهای فرهنگی پیش آمده است ایشان در این باره عباراتی چون "عرب گرایی"، "غرب زدگی"، "تجمل گرایی"، "مصرف گرایی"، "غرب زدگی"، "تجمل گرایی"، "مصرف گرایی"، "استحاله گرایی" و "جمود فرهنگی" را به مقتضای زمان مطرح و تبیین کرده اند.

ج- تبیین مواضع و رهنمودهایی در مورد طراحی، برنامه ریزی و مدیریت فرهنگی جامعه برای برون رفت از وضعیت نامناسب فرهنگی و رسیدن به الگوی مناسب و متناسب با یک جامعه واقعا اسلامی در این مورد هم عبارات و مفاهیمی چون "مهندسی فرهنگی"، "الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت"، "سبک زندگی" و جز آن، مطرح گشته و برای تحقق آن پیگیری و سعی شده است (پایگاه بش).

آیت الله خامنه ای به کتاب و کتاب خوانی نیز توجه قابل ملاحظه ای داشته اند. بازدید از نمایشگاههای کتاب همراه با دقت و بحث و بررسی مطالعه و حتی یادداشت نویسی روی برخی از مهم ترین آنها، شرکت در همایش ها و نمایشگاههای قرآنی، بازدید ملاحظه ای داشته اند، بازدید از نمایشگاههای کتاب همراه با دقت و بحث و بررسی، مطالعه و حتی یادداشت نویسی روی برخی از مهم ترین آنها، شرکت در همایش ها و نمایشگاههای قرآنی، بازدید از اماکن فرهنگی و مذهبی، دیدارها و جلسات مستمر با شعرا، نویسندگان، اهل قلم، اصحاب رسانه، فیلم سازان، هنرمندان، نهادها، موسسات و شخصیتهای فرهنگی، دانشجویان، طلاب علوم دینی، استادان حوزه و دانشگاه بخش دیگری از توجه ایشان به عرصه فرهنگ است.

1.هنر:آیت الله خامنه ای هنر را فاخرترین و ارزشمندترین قسمت جان انسان (بیانات 1/5/1380) و بهترین وسیله و ابراز برای انتقال مفاهیم می دانند (1/8/1370) ایشان هنر را عطیه الهی و زبان رسا برای خدمت به انقلاب و اسلام و ابزاری موثر برای تعالی افکار مردم می دانند و به هنرمندان توصیه می کنند که هنر را با حفظ تعالی آن، به میان مردم ببرند و در ذهن و دل آنها وارد کنند و مانع آمیختگی آن با مظاهر زبان بار فرهنگ بیگانه شوند (حدیث 1/290).

ایشان بر این باورند که هنرمند حقیقت را بهتر و زودتر از دیگران می فهمد و هنر حقیقی در کشور ما جایگاه رفیعی دارد و می تواند فکر صحیح و تفکر انقلاب و تفکر توحیدی را بر فضای جامعه مسلط کند و به تعمیق آن بپردازد (همان، 2/313-315). انقلاب وقتی می تواند خودش را قالب هنر بیاورد که هنرمند خودی داشته باشد، به نظر ایشان اسلام با هنر آغاز می شود و قرآن یک اثر هنری فوق بشری است (بیانات 15/7/1370) رهبر انقلاب اسلامی در تبیین هنر صحیح، هنر برای هنر را در می کنند و معتقدند که هنر باید در خدمت هدفی باشد. برای این مبنا، هدف هنر در نظام جمهوری اسلامی ایران را انعکاس و تبیین مقدسات و ارزشهای والای اسلام و انقلاب اسلامی می دانند (بیانات، 29/08/1370).

در تبیین وجه دیگری از هنر، آن را توان و تعبیر رسایی از تخیلات ظرف انسانی می دانند و می گویند: اگر هنر نبود، بسیاری از مافی الضمیر انسان، ناگفته و توصیف نشده باقی می ماند (بیانات، 14/11/1376) آیت الله خامنه ای زبان هنر را رساتر از زبان علم و موعظه می دانند و یکی از رازهای موفقیت قرآن را هنری بودن آن معرفی می کنند (بیانات 7/2/1377) هنر دینی را آن هنری می دانند که بتواند معارفی که را که همه ادیان الهی، به ویژه دین مبین اسلام به نشر آن در بین انسانها همت گماشته و جانهای پاکی در راه نشر حقایق آن نثار شده است، نشر دهد و در اذهان ماندگار سازد. همچنینهنر دینی را مجسم کننده و ارائه کننده آرمانهای دین اسلام می داند که سعادت انسان، حقوق معنوی انسان، اعتلای انسان، تقوا و پرهیزگاری انسان و عدالت جامعه انسانی را تامین کند (بیانات 1/5/1380) بر این مبنا ایشان هنر را بهترین وسیله برای تبلیغ می دانند (بیانات 17/4/1377). همچنین رهبر انقلاب اسلامی شعر را یکی از شعب ممتاز هنر می شناسند (بیانات 22/12/1375) جهت گیریهای کلی و نقاط هنر را بهترین وسیله برای تبلیغ می دانند (بیانات، 17/4/1377).

همچنین رهبر انقلاب اسلامی شعر را یکی از شعب ممتاز هنر می شناسد (بیانات، 22/12/1375) جهت گیری های کلی و نقاط تاکید رهنمودهای ایشان در مورد هنر عبارتند از: جایگاه والای هنر، نقش هنر در نشر ارزشها، ارائه طریق به هنرمندان انقلابی، اهمیت هنر دفاع مقدس، آسیب شناسی هنر انقلاب، جایگاه هنر در ارتقا و تعالی جامعه، لزوم قرار گرفتن هنر در خدمت معنویت، هنر دینی و هنر متعهد (از تهاجم 11-15).

2- زبان فارسی:  آیت الله خامنه ای در مورد اهمیت و جایگاه زبان فارسی معتقدند که هر کس به معارف بشری علاقه مند باشد باید برای زبان فارسی ارج و مرتبتی خاص قائل باشد زیرا این زبان پرظرفیت، شیرین، رسا و زیبا توانسته است بخش عظیمی از مناطق جغرافیایی جهان را تحت تسلط و سیطره معنوی خود در آورد و با نفوذ معنوی، کرایی، شیوایی و قدرت بلاغت خود در دل ملتها جا باز کند و برای آنان فرهنگ، دین، معرفت و تمدن به ارمغان بیاورد. به نظر ایشان ارج و مقام دیگر زبان فارسی در این است که جایگاه مهم و وزینی در گسترش اسلام و تمدن اسلامی داشته است. زبان فارسی آهنگ موسیقایی زیبایی دارد و از انعطاف، روانی و کشش بسیار بالایی برخوردار است. این زبان دلنشین و به دور از خشونت است (بیانات، 12/12/1377).