گروه فرهنگی مشرق- محمود قنبری طی سال‌های 82 تا 86 که ریاست انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم را برعهده داشت با انجمن گویندگان جوان سرسختانه مخالفت می‌کرد و سرانجامی نه‌چندان خوش را برای این گروه که مجوز رسمی برای فعالیت از وزارت ارشاد نداشت پیش‌بینی می‌کرد. به پیوست گفت‌وگوی دیروز با اشکان صادقی، امروز گفت‌وگو با این گوینده کهنه‌کار را منتشر می‌کنیم.

 جناب قنبری! شما به عنوان رئیس انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم در بدو تأسیس انجمن  گویندگان جوان  و فعالیت‌های غیرقانونی آنان در شبکه مجازی قاچاق ایستادید، چرا؟
البته اسم سندیکای این گروه «انجمن کارگری گویندگان جوان فیلم» بود و اسم سندیکای ما «انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم» است. چون وقتی شما می‌گویید انجمن گویندگان، سندیکای ما را با 50 سال سابقه شامل می‌شود.

شما با این گروه گلوری خیلی مخالفت کردید. در ابتدا چگونه از شکل‌گیری گروه آگاه شدید؟
من از سال 82 تا 87 رئیس انجمن گویندگان و سرپرستان گفتار فیلم بودم. در آن زمان از طرف اداره سمعی ـ بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی  فیلمی با عنوان «شب‌بخیر طولانی» به انجمن داده شد که به شیوه قاچاق دوبله و پخش شده بود و ارشاد  از ما خواست جست‌وجو کنیم که صداها متعلق به کیست و چگونه پخش شده است. ما فیلم را بررسی کردیم و به ارشاد اعلام کردیم که این قضیه و گویندگانش ربطی به سندیکای ما ندارد. البته برخی از آن صداها را  شناختیم و در نامه‌ای که به وزارت ارشاد نوشتیم فقط توضیح دادیم که این افراد از سندیکای  ما نیستند و ما هم آنها را نمی‌شناسیم، چون اغلب  افراد را نمی‌شناختیم، فقط دو یا سه  صدای آشنا وجود داشت و در ضمن هیچ آدرسی از آن دو، سه نفر نداشتیم. به هر ترتیب کار این افراد ادامه یافت.

 پس از دوبله غیرقانونی فیلم شب‌بخیر طولانی چرا  وارد فاز دوبله انیمیشن شدند و در مقابل فعالیت‌های غیر‌قانونی ابتدایی چه اتفاقاتی افتاد؟   
مشخص بود که پس از انتشار دوبله غیر‌قانونی نخست، توانایی دوبله کردن فیلم سینمایی را نداشتند و وارد فاز دوبله انیمیشن شدند. البته در ابتدای دوران فعالیت رسما به عنوان انجمن اعلام حضور نکرده بودند چون وجاهت قانونی نداشتند بلکه عمدتا مشغول به فعالیت در حوزه قاچاق بودند، حتی در نامه‌ای که از طرف وزارت ارشاد برای سندیکای ما فرستاده شده بود در آن قید شده بود گروهی به صورت قاچاق این فیلم‌ها را دوبله می‌کنند. بعد از مدتی ما جدالی با رسانه‌های خانگی درباره قیمت‌ها پیدا کردیم. ما در سال 81 قراردادی با رسانه‌های خانگی داشتیم مبنی بر اینکه هر سال بر اساس نرخ  تورم به جدول دستمزد گویندگان اضافه می‌شد. قرارداد را هم خودم با رئیس مؤسسه رسانه‌های تصویری نوشته بودم. این قرارداد تا سال 81 اجرا می‌شد اما ناگهان مجموعه موسسات رسانه‌های خانگی گفتند ما از این پس، میزان دستمزد گویندگان را بر اساس نرخ تورم اضافه نمی‌کنیم. ما خواهان برگزاری جلسه‌ای در این باره شدیم اما آنها در این موضوع بسیار از موضع بالا برخورد می‌کردند به نحوی که هرچه ما بگوییم همان است! ما هم بلافاصله با دوستان جلسه‌ای گذاشتیم و گفتیم چنین مشکلی ایجاد شده است. دوستان پس از شنیدن ماجرا گفتند ما هم دیگر کار نمی‌کنیم. ما هم اطلاعیه‌ای منتشر کردیم که تا اطلاع ثانوی از همکاری با این مؤسسات معذوریم. در همین فاصله این گروه که تا آن زمان زیرزمینی کار می‌کرد خود را نشان داد. در واقع برای آنها موقعیت فوق‌العاده‌ای بود. توانستند با کمک همان مؤسسات، از وزارت کار مجوزی با عنوان «انجمن کارگری گویندگان جوان ایران» بگیرند. چند فیلم کار کردند و نتیجه کارشان اصلا خوب نبود. بنابراین دوباره از طرف آن مؤسسه به ما مراجعه کردند و آشتی‌کنانی انجام شد و بالاخره پس از مدتی غائله پایان یافت. ولی آن انجمن کارگری سرجای خود باقی ماند. حتی در این راه تعدادی فیلم و انیمیشن دوبله می‌کند و به شبکه 5 هم ظاهرا هدیه می‌دهد.

 آیا شما با وزارت ارشاد و تلویزیون مکاتبه‌ای نکردید تا از فعالیت غیرقانونی این افراد جلوگیری کنند؟
طی آن سال‌ها نامه‌های فراوانی به وزارت ارشاد و اداره سمعی ـ بصری و حتی معاونت یعنی خود آقای جعفری‌جلوه ارسال کردم و توضیح دادم که فعالیت این گروه غیرقانونی است. آنها در جواب بهانه‌هایی می‌آوردند مثل اینکه فعالیت این گروه بیشتر در زمینه انیمیشن است و برخی از انیمیشن‌ها را به تلویزیون هم کادو داده‌اند. ما هم متوجه شدیم که ظاهرا همه دوست دارند این گروه به فعالیت خود ادامه بدهد. من حتی به پلیس امنیت هم نامه دادم. من و آقای سیامک اطلسی با هم نامه را به دفتر پلیس امنیت بردیم اما دریغ از یک پاسخ شفاف. بعدها تعداد زیادی از گویندگان این گروه با من تماس گرفتند که در آن انجمن پول ما را خوردند و دستمزد‌ها را ندادند.

 گویا رئیس این انجمن با شما مذاکراتی داشت تا جذب انجمن شما شود؟
بله! چند جلسه نزد من آمدند و گفتند من همه دوستان انجمن خودمان را می‌اندازم بیرون، فقط من را در انجمن خودتان راه بدهید. من هم عین این جمله را به او گفتم: « عزیزم! یک فضله‌موش، یک دیگ برنج را نجس می‌کند!»

 پس شما معتقد بودید قصد و نیت آقای رئیسی به عنوان رئیس انجمن گویندگان جوان خیر نیست و ممکن است مسیر اشتباهی را طی کند؟
بله! کاملا مشخص بود. برای اینکه آقای رئیسی اصلا نمی‌توانست گوینده باشد. من به او گفتم: «تو با این حالت فک و این وضعیت بیان، چگونه می‌خواهی گوینده بشوی؟ این انجمن را به عنوان یک بازیچه و دکان باز کرده‌ای اگرنه یک گوینده در ابتدا خودش باید صدای شاخصی داشته باشد. صدا و استعداد و سواد بالایی نیاز دارد که تو هیچ یک را نداری.» ما در طول سال در آزمون‌هایی که برگزار می‌کنیم فقط حدود 15-10 نفر را می‌پذیریم. چون حقیقتا از بین 500 نفر فقط 10 نفر استعداد این هنر را دارند. من همان زمان  برای وزارت ارشاد نوشتم که این گروه در حال فعالیت غیرقانونی و قاچاق حتی برای مؤسسات تصویری خانگی است. برای پلیس امنیت هم نامه فرستادم و گفتم که فعالیت این گروه باعث بدنام شدن انجمن ما می‌شود. ما در انجمن گویندگان سابقه‌ای 70 ساله داریم و از سال 1342 آن را افتتاح کردیم.


 شما به آموزشگاهی که این انجمن برای جذب صداهای جدید راه انداخته بود اعتراضی نداشتید؟
به همه این موارد اعتراض کردیم. حتی در زمان مرگ خدابیامرز مهین بزرگی که به بهشت زهرا رفته بودیم عده‌ای از جوان‌هایی که به کلاس‌های آموزشی این انجمن رفته بودند به من مراجعه کردند. به این دوستان گفتم در مجموع رفتن شما به آن انجمن اشتباه بوده است. اگر هم بخواهید وارد انجمن ما بشوید باید از طریق تلویزیون وارد شوید. تلویزیون را هم به این جهت انتخاب کرده‌ایم که استودیوی مناسب جهت تست صدا گرفتن از شما در آن وجود دارد و پس از آن، از طرف تلویزیون، کارتی برای ورود و خروجتان صادر می‌شود تا به تدریج وارد ماجرای کار دوبله شوید و پله‌پله کار را یاد بگیرید ولی در آن انجمن خیلی راحت با گرفتن پولی در حدود 800-700 هزار تومان (آن زمان) این افراد را مستقیما وارد کار دوبله می‌کردند. ما تمام این موارد را در نامه‌های متعدد به واحد سمعی ـ بصری  وزارت ارشاد اطلاع می‌دادیم. برای من جای سؤال بود چرا وزارت ارشاد جلوی این افراد را نمی‌گیرد به‌رغم اینکه اولین نامه را خودشان برای ما فرستاده بودند که این گروه قاچاقی که فلان فیلم را دوبله کرده‌اند چه کسانی هستند؟ (یادم هست آقای رجبی فروتن این نامه را فرستاده بودند) ولی بعد که ما این افراد را شناسایی و معرفی کردیم جلوی آنها را نگرفتند و مانع کارشان نشدند. همیشه ما می‌گفتیم اگر کسی بخواهد در این زمینه مجوزی برای کار صادر کند باید وزارت ارشاد آن مجوز را تایید کند. اصولا تمام اساسنامه‌های انجمن‌ها به تایید وزارت ارشاد می‌رسد.

 آیا این مساله که سال‌ها اساسنامه انجمن گویندگان جوان به تایید ارشاد نرسیده است خود به عنوان یک حفره قانونی قابل طرح نیست برای انحلال انجمنی که فعالیت‌هایش شفاف نیست؟
این فقط نوعی راه فرار بود. می‌گفتند ما اصلا اساسنامه را تایید نکرده‌ایم و این انجمن از طرف وزارت ارشاد مجوز قانونی اخذ نکرده است  و درست هم می‌گفتند. تنها چیزی که این افراد دارند همان مجوز کارگری است که از وزارت کار گرفته بودند حالا باید دید که وزارت کار بابت چه مساله‌ای به این افراد اجازه کار داده است؟ وزارت کار که به یک کار هنری و فرهنگی نباید مجوز بدهد!

 نکته بعدی این است که در سال 87 طی ۲ الی ۳ سال آموزش به نیروها، پتانسیلی جمع شده بود که در سال 87 رسما کار دوبله برای ماهواره‌ها را آغاز کردند؛ خود انجمن گویندگان گزارش کاری از این مساله نداد که کار دوبله شبکه‌های ماهواره‌ای در تهران در حال انجام شدن است؟
نه! چون به صورت زیرزمینی کار می‌کردند. پس از اینکه ما با مؤسسه رسانه‌های تصویری آشتی کردیم و مجددا قرار شد با آنها فعالیت کنیم، گفتند چند نفر از افرادی که در انجمن کارگری گویندگان جوان فعالیت می‌کنند صدای خوبی دارند و از آنها استفاده شود بهتر است. ما هم از آنها تست گرفتیم و در حال حاضر هم 6-5 نفر از آن افراد در انجمن ما مشغول به کار هستند. استعداد و صدای خوبی هم دارند  ولی پس از اینکه هسته اصلی گویندگان موثر انجمن جذب سندیکای اصلی شدند آموزش و جذب گوینده محلی از اعراب ندارد.

 این گروه انشعاباتی پیدا کرده است و هر گروه از افراد آموزش دیده در حال همکاری با ماهواره‌ها هستند.
بله! مشغول هستند. اخبار فراوانی  در این زمینه هر روز  می‌شنویم.

 نظرتان درباره یکی، دو نفر از همکاران خودتان که از شما منشعب شدند مثل «م-ن» و با شبکه‌های ماهواره‌ای همکاری کردند، چیست؟
اتفاقا از شاگردان خود من بود و من برای اولین بار صدای او را شنیدم و انتخابش کردم. در کلاس فن بیان من شرکت می‌کرد و در کارهایی که انجام دادم از جمله سریال فرار از زندان حضور داشت و توانست ترقی کند. زمانی شنیدم که او در حال همکاری با یکی از این شبکه‌های ماهواره‌ای است.

 بله! ایشان در سریال «حریم سلطان» نقش سلطان را می‌گفت.
وقتی شنیدم تعجب کردم و از او درباره آن سؤال کردم اما خودش ادعا کرد من نیستم بلکه کسی از صدای من تقلید کرده است. بعدها خودش با من تماس گرفت که ما سریال حریم سلطان را دوبله می‌کنیم  و مجوز هم داریم. گفتم عزیزم مجوزت را از کجا گرفته‌ای؟ گفت از وزارت اطلاعات. گفتم آن مجوزی که تو مطرح می‌کنی باید نامه‌ای باشد با سربرگ وزارت اطلاعات که در آن نوشته باشد آقای فلانی می‌تواند سریال فلان را برای فلان شبکه دوبله کند، آن هم با مهر و امضا. بعد از گرفتن چنین نامه‌ای تازه باید بیایی نزد من تا به تو بگویم چه بکنی. من قصد داشتم اگر نامه را نزد من آورد آن را به وزارت ارشاد ببرم تا صحت آن را استعلام کنم. گفت من شنبه جلسه‌ای دارم و بعد از آن به دیدن شما خواهم آمد. هنوز یک هفته‌ای نگذشته بود که شنیدیم توسط وزارت اطلاعات دستگیر شده است.

 نظرتان درباره عده‌ای  از اعضای سندیکای اصلی که  به مالزی (مرکز استودیوهای شبکه GEM) کوچ کرده‌اند، چیست؟
این افراد واخورده‌های دوبله هستند که از ابتدا راه خود را در دوبله اشتباه طی کردند. ما به آنها گفتیم شما به درد این کار نمی‌خورید بهتر است دنبال کار دیگری بروید ولی بازهم پیله می‌کردند و با انواع ترفندهایی که می‌زدند از جمله نامه‌نگاری و توصیه‌های مختلف توانستند وارد حرفه دوبله شوند. سال‌ها هم گذشت و نتوانستند در این کار پیشرفتی کنند تا اینکه در جایی مثل همین شبکه «GEM» تعدادی وارد کار دوبله شدند. اخباری هم که از آنها شنیده‌ام این است که هیچکدام همدیگر را قبول ندارند و بین خودشان هم دعواست!

 دستمزدی که در مالزی می‌گیرند بیشتر از دستمزدشان در تهران است؟
دستمزدشان 2500 رینگیت است که 700 رینگیت را بابت اجاره منزلی که دو، سه نفری سکونت دارند می‌پردازند و هزار و هشتصد رینگیت باقیمانده هم پول شام و ناهارشان است.

 مثل اینکه GEM   دست‌بردار نیست و همچنان مشتاق است از سایر اعضای انجمن نیرو جذب کند.
اتفاقا یکی، دو نفر رفتند و نرفته، بازگشتند. حتی پاسپورت این افراد را مدتی توقیف کرده بودند و به نوعی از اینجا مانده و از آنجا رانده شده بودند. چون از انجمن هم اخراج شده بودند. دیگر کسی به آنها کار نمی‌دهد. همین آقای «م.ن»  گوینده حریم سلطان بسیار با استعداد بود و صدای قشنگی داشت. واقعا اشتباه بزرگی بود که در حریم سلطان گویندگی کرد.

 محمدرضا مؤمنی چطور؟
او صدای متوسطی داشت و با خودش فکر کرد که آن طرف آب خبری هست! در همین حد متوسط همینجا می‌توانست کار کند و تا همان حد هم تا ابدالدهر می‌ماند. اینکه فکر کرده با رفتن به خارج می‌تواند آدم دیگری شود؛ اینطور نیست. وقتی درون‌مایه را نداشته باشی همه‌جا آسمان برایت یک رنگ است.

 الان تعداد چنین پیشنهاداتی برای اعضای اصلی انجمن اصلی گویندگان هم زیاد شده است. مثلا 15 نفری تاکنون از ایران رفته‌اند و به این شبکه‌ها پیوسته‌اند. برای اینکه تعداد این افراد از 15 نفر به 150 نفر نرسد چه توصیه‌ای به مسؤولان دارید؟ چون به هرحال دوبله بود که در دهه 60 سینمای ایران را روی پا نگه‌داشت. توصیه شما برای حفظ و حراست از این هنر صنعتی که موازی سینما پیش می‌رود، چیست؟
متأسفانه حرمت دوبله شکسته شده است. افرادی که باید این احترام را نگه دارند به وظایفشان عمل نکردند. از طرفی علاقه‌مندان زیادی به این هنر وجود دارد و به چنین آموزشگاه‌های غیرمجازی پناه می‌برند که اصلا اصولی نیستند یا سر از آن سوی آب‌ها در می‌آورند البته همه هم ناموفق هستند. مدتی هم می‌روند و تو ذوقشان می‌خورد و بازمی‌گردند، آتیه‌ای برایشان ندارد. بزرگ‌ترین اشتباه این افراد این است که آینده را نمی‌بینند. افرادی هم که از قوم(سندیکا) ما رفتند کسانی بودند که از ابتدا راه‌شان را اشتباه طی کرده بودند. این افراد نباید وارد دوبله می‌شدند. حالا مدتی می‌روند و بردگی می‌کنند و پس از مدتی سرافکنده بازمی‌گردند. چون کسی که مایه و استعداد کاری نداشته باشد نمی‌تواند در هیچ کجا پیشرفتی حاصل کند.

 این مجموعه‌ای که راه‌اندازی شده و شعبات آن در خارج از کشور با شبکه next1 و AAA family در حال همکاری هستند، آیا زمان آن فرانرسیده است که وزارت ارشاد بساط این گروه‌هایی که موجب گسترش فساد در جامعه  می‌شوند را جمع کند؟
درباره دوبله در هرکجای ایران این اتفاقات می‌افتد باید سریعا اقدام کنند.  این به ضرر کسانی است که در این کشور با وجود تمام مشکلات مثل جنگ، بیکاری و مصیبت مانده‌اند و تحمل کرده‌اند و حال چنین افرادی به همین سادگی وارد کار شده‌اند. هرچند به جایی هم نمی‌رسند.

 سرحلقه افرادی که با شبکه‌های ماهواره‌ای همکاری می‌کنند، در حال حاضر در کشور گرجستان با شبکه‌های  ماهواره‌ای فعالیت می‌کند.
وقتی این فرد شناسایی شده دیگر نباید به وی اجازه ورود به این مملکت داده شود یا اینکه باید جلوی فعالیتش گرفته شود. واقعا از مصالح اطلاعاتی و امنیتی کشور چندان مطلع نیستم، نمی‌دانم چرا این اتفاق نمی‌افتد.

 آیا فکر می‌کردید نطفه انجمن کارگری گویندگان به اینجا برسد که برای شبکه‌های ماهواره‌ای کار کنند؟
می‌دانستم از این پس کار قاچاق زیاد خواهد شد ولی فکر نمی‌کردم به اینجا کشیده شود که سر از کشورهای خارج درآورند و فیلم‌های آنچنانی دوبله کنند.

 آیا این خیانت نبود که آهنگ‌های لس‌آنجلسی را چاشنی دوبله‌های انیمیشن کردند و لهجه‌هایی از قومیت‌های مختلف ایرانی به فیلم اضافه کردند؟
بله! مثلا در سال 86 انیمیشنی را کار کرده بودند که در آن به طور مثال کرگدن را با لهجه ترکی دوبله کرده بودند! این چه دوبله‌ای است؟ ولی توانستند به راحتی چنین دوبله‌ای را که توهین به قومیت‌ها بود انجام دهند. من انیمیشن را به واحد سمعی ـ بصری وزارت ارشاد بردم و گفتم این یک نمونه از کارهای این انجمن است چرا جلوی فعالیت آنها گرفته نمی‌شود؟ وقتی یک روزنامه کاریکاتور می‌کشد و به قومیت‌ها توهین می‌کند توقیف می‌شود اما چنین توهینی به قومیتی خاص انجام می‌شود و ارشاد واکنشی نشان نمی‌دهد. دوبله یک زمانی در این مملکت به عنوان هنر شناخته می‌شد. آیا در حال حاضر چیزی از این هنر باقی مانده است؟ فقط یک روخوانی است. این افراد کارشان را با زیرنویس کردن شروع کردند و بعد به سراغ فارسی کردن دیالوگ‌ها رفتند.

 درباره سوء‌استفاده‌ای که از کارآموزان در انجمن شده است؛ چه سوء‌استفاده‌های مالی و... آیا در این باره اطلاعاتی دارید؟
بله! خیلی از نیروهای آنها با من تماس می‌گرفتند که دستمزدهایشان پرداخت نمی‌شود و پول‌شان را بالا کشیده‌اند. من هم به آنها گفتم وقتی در یک انجمن غیرقانونی فعالیت کنند مسلما این قبیل اتفاقات خواهد افتاد. ولی به هرحال جوان‌ها فریب می‌خورند. امیدوارم به کمک رسانه‌ها  جلوی فعالیت‌های قاچاق در دوبله گرفته شود تا هنرصنعت دوبله در ایران بتواند ذره‌ای آرامش پیدا کند.

گفت‌وگو از علیرضا پورصباغ