به گزارش مشرق، مصطفی چمران ساوجی که به شهید چمران شهرت یافته بنیانگذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جنگ ایران و عراق بود.وی پیش از انقلاب ۵۷ انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا را پایه‌ریزی کرد، سپس به لبنان رفت و در آن جا به همراه امام موسی صدر سازمان امل را تشکیل داد.

وی با پیروزی انقلاب اسلامی پس از ۲۱ سال به ایران باز می‌گردد و پس از آموزش نیروهای سپاه، از سوی مهندس بازرگان به معاونت نخست‌وزیری دولت موقت در امور انقلاب منصوب می‌شود. شهید چمران بعد از موفقیت در پاوه از سوی امام خمینی وزیر دفاع کشور می شود؛ با این حال عضو اولین دوره مجلس شورای اسلامی و همچنین نماینده امام خمینی در شورای عالی دفاع از دیگر مسئولیت های وی به شمار می رود.

شهید چمران با شروع جنگ به اهواز رفت و پس از کسب اجازه از امام خمینی ستاد جنگ‌های نامنظم را به همراه سید مقام معظم رهبری بنیان نهاد که در نهایت  در سی و یک ام خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش به شهادت رسید.
امروز سی و سومین سالگرد به شهادت رسیدن شهید چمران است و به همین دلیل در ذیل مجموعه آثاری که توسط وی و همچنین دیگر نویسندگان در وصف این شهید نگاشته شده آمده است:
«لبنان»، «خدا و دیگر هیچ نبود»، «کردستان»، «دعای کمیل»، «انسان و خدا»، «بینش و نیایش»، «علی زیباترین سروده هستی»، «نیایش ها»، «حماسه عشق و عرفان»، «رقصی چنین میانه میدانم آرزوست» و «نیایش ها» آثاری است که توسط شهید مصطفی چمران نوشته شده و از سوی بنیاد شهید چمران منتشر و راهی بازار نشر شده؛ البته این موسسه «زندگینامه شهید چمران» را نیز منتشر کرده است.

«پرستوي دهلاويه» زندگینامه مفصلی از شهيد چمران نوشته مجيد نجف‌پور است که مركز اسناد انقلاب اسلامي آن را منتشر می‌کند.

کتاب «خاطرات فرماندهان ارتش» به قلم عليرضا پوربزرگ وافي نیز به این شهید می پردازد که از سوی هيات معارف جنگ سپهبد شهيد علي صيادشيرازي سفارش شده است.

هفتمين جلد از مجموعه چهارده جلدی «زبر الحديد» كه به تازگی به همت انتشارات بين‌المللی الهدی به زبان‌های عربی و انگليسی منتشر شده، از دیگر کتاب هایی است که به زندگی شهید چمران در 6 بخش می پردازد.

کتاب «مصطفی چمران» نوشته امیر صادقی نیز چهل و هشتمين جلد از مجموعه «کتاب دانشجويي» است که به همت انتشارات میراث اهل قلم منتشر شده و زندگینامه‌ داستانی این شهید را روایت می‌کند.

«رستاخيز پاوه» داستاني برگرفته از واقعيات غائله پاوه در مرداد ماه سال 1358 است كه به قلم محترم استكي از سوي نشر ستارگان درخشان منتشر شده و فضاي شهر پاوه را در روزهای فرماندهي مدافعان شهر توسط شهيد دکتر مصطفي چمران به تصویر می‌کشد.

زندگینامه‌های این شهید در مجلدات مجموعه‌های «افلاکیان زمین» و «شهداي دولت» به همت نشر شاهد به ترتیب به چاپ‌های ششم و سوم رسیده‌اند. در مجموعه «شهداي دولت» نام کتاب زندگینامه شهید چمران «اين‌جا چه مي‌كني گل سرخ» و نوشته اصغر فكور است.

شهيد چمران در یکی از مجلدات مجموعه کتاب‌های «مفاخر ايران زمين» از نشر شهر معرفی شده و کتاب معرفی او در مجموعه «قصه فرماندهان» با نام «پاوه سرخ» به قلم مرحوم داوود بختياري دانشور به همت نشر شاهد و انتشارات سوره‌مهر، يازده چاپ را پشت سر گذاشته ‌است.

چاپ‌های اول کتاب‌های «دلم برايش تنگ شده»  نوشته  محمدعلي جعفري توسط انتشارات اميركبير، «چمران مظلوم بود» از علي اكبري توسط نشر يا زهرا(س)، «هميشه مسافر» نوشته حسين نصرالله‌زنجاني توسط نشر آل‌احمد و ترجمه این شهید از دعاي كميل توسط انتشارات آستان‌ قدس‌رضوي و چاپ نوزدهم «چمران به روايت همسر شهيد» اثر حبيبه جعفريان توسط انتشارات روايت فتح و چاپ پنجم «مرگ از من فرار مي‌كند» نوشته فرهاد خضري از همین ناشر از  آثار تازه منتشر شده‌اند.

همچنین چاپ بیست‌ویکم «بينش و نيايش: يك مقاله و متن يك سخنراني و گزيده‌اي از راز و نيازهاي شهيد چمران»  توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامي و چاپ چهاردهم «كردستان (خاطرات شهید مصطفي چمران)» توسط همین ناشر، چاپ سوم «حماسه، عشق و عرفان (مقاله‌ها و يادداشت‌های شهید مصطفي چمران)» توسط انتشارات نوربخش، چاپ بیست‌وششم «خدا بود و ديگر هيچ نبود (خاطرات شهید مصطفي چمران)» توسط بنياد شهيد چمران و سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ هشتم «عارفانه (مناجات شهید مصطفي چمران)» توسط بنياد شهيد چمران و انتشارات نوربخش و چاپ یازدهم «نيايش‌ها (مناجات شهید مصطفي چمران)» توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نیز از جمله آثاری‌‌اند که در فاصله سی‌امین و سی‌ویکمین سالگرد شهادت دکتر چمران، از او و درباره او به چاپ رسيده‌اند.

همچنین انتشارات روایت فتح نیز همزمان با 31 خرداد ماه و سالگرد شهادت دکتر مصطفی چمران، دو عنوان از آثار خود با موضوع این شهید ذیل عناوین «چمران به روایت همسر شهید» و «مرگ از من فرار می‌کند» را تجدید چاپ کرد.

کتاب «چمران به روایت همسر شهید» نخستین مجلد از مجموعه نیمه پنهان ماه این موسسه است که در آن غاده جابر همسر لبنانی شهید چمران از خاطرات زندگی‌اش با وی و دیدگاه و اصول زندگی او سخن به زبان آورده است.

این کتاب که به قلم حبیبه جعفریان تالیف شده است داستان زندگی و آشنایی غاده جابر از اولین دیدار و آشنایی‌اش با امام موسی و صدر و دعوت وی بای همکاری با شهید چمران در مرکز نگهداری کودکان یتیم در مناطق شیعه نشین لبنان شروع شده و در ادامه به ماجرای ازدواج این دو با یکدیگر در سال 1356 و مسافرت به ایران و شهادتش پرداخته است.

همچنین کتاب «مرگ از من فرار می‌کند» در بخش‌هایی مجزا فرازهایی از زندگی شهید مصطفی چمران در آمریکا و لبنان را به روایت دوستان و نزدیان وی روایت کرده است. یکی از نکات قابل توجه این کتاب تعدد روایت‌های داستانی مستند از زبان روایان متعدد است که همگی در بازه زمانی مشخصی با شهید چمران در ارتباط و تعامل بوده‌اند.

سیدمحمد غروی، علی صیاد شیرازی، محمد علی مهتدی، فاطمه نواب صفوی، خلیل صراف، اسماعیل منصوی و رضا امرالهی از مهمترین راویان این کتاب به شمار می‌روند.

علاوه بر این کتاب «مرگ از من فرار می‌کند» حاصل کوشش فرهاد خضری از موسسه روایت فتح است که در بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب توانست جزو پرفروش ترین کتاب های این کتاب قرار بگیرد.