گروه بین‌الملل مشرق - «سايمون هندرسون»، پژوهشگر و کارشناس امور خلیج فارس در مقاله ای تحت عنوان «برکناری معاون وزیر دفاع عربستان سعودی بحران رهبری در این کشور را تشدید می کند» به بررسی جدیدترین تحولات سیاسی جاری در کشور عربستان سعودی می پردازد و در این خصوص می نویسد: برکناری شاهزاده خالد از سمت معاونت وزیر دفاع عربستان سعودی با صدور هیچ اطلاعیه‌ای صورت گرفت و این امری غیر معمول و رایج در این کشور به شمار می آید، اما روند تغییرات و عزل و نصب ها در کشور عربستان سعودی بیانگر افزایش نگرانی های امنیتی سران این کشور از گروه تروریستی امارت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش است که این روزها فعالیت هایش در عراق نگاه ها را به خود جلب کرده و اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که عربستان سعودی و هم پیمانان آن به شدت از این گروه احساس بیم و ترس می کنند.
با وجودی که فرمان برکناری شاهزاده خالد توسط ملک عبدالله، پادشاه سعودی صادر شد، اما این اقدام به درخواست شاهزاده سلمان بن عبد العزیز، ولی عهد عربستان صورت گرفت که منصب وزیری دفاع را تصدی می کند و در حالی شاهزاده سلمان درخواست برکناری شاهزاده خالد را صادر کرد که برای این اقدام خود هیچ دلیل قانع کننده و منطقی ارائه نداد و این بیش از پیش وضعیت عقلی وی را که هشتاد و هفت سال از عمرش می گذرد، زیر سوال می برد و ناظران را بیش از پیش به این باور نزدیک می کند که وی سلامت عقلی خود را از دست داده است.
همین موضوع اختلال عقلی و حواس شاهزاده سلمان پیشتر موجب شده بود، ملک عبدالله منصب جدیدی را در خاندان سعودی ایجاد کند و آن منصب جانشینی ولی عهد است که در صورت مرگ شاهزاده سلمان یا ناتوانی وی در اداره امور کشور جانشینش جایگزین وی شود و در این خصوص شاهزاده مقرن برادر ناتنی خود و شاهزاده سلمان را برای این امر برگزیده بود که از هم از پادشاه سعودی و هم ولی عهدش کم سن و سال‌تر بود که با موافقت اکثریت اعضای شورای بیعت همراه شده بود.
شاهزاده مقرن در عمل معاون دوم نخست وزیر عربستان را نیز برعهده دارد، اما تاکنون تنها یک بار در نشست هفتگی شورای وزیران عربستان سعودی حضور یافته است و تاکنون شاهزاده سلمان تلاش کرده، به در هر شرایطی این منصب را در کنار وزیری دفاع حفظ کند و اگرچه در این میان پادشاه عربستان نخست وزیر شورای وزیران به شمار می آید، اما این روزها به ندرت در این شورا حضور می یابد.
واشنگتن و ریاض در خصوص تعامل بحران عراق با یک دیگر اختلاف نظر دارند، در حالی که پادشاه سعودی بر عدم اجازه افزایش و توسعه نفوذ ایران در عراق تاکید دارد، از این بیم دارد که مبادا آمریکا در قبال ایران با دادن نقش سیاسی و یا نظامی به تهران موجب افزایش نفوذ ایران در عراق شود.
دیدار عبدالله و کری یک روز پس از نشست «شورای امنیت ملی» عربستان سعودی صورت گرفت که به ندرت برگزاری نشست های آن اعلام می شود و در جریان آن ملک عبدالله خواستار اتخاذ تمام تدابیر و اقدامات لازم برای محافظت از کشور در برابر خطرات و تهدیدات و تامین امنیت و ثبات و استقرار مردم عربستان شد، در حالی که هنوز هیچ کس نمی داند که واقعا منظور از تهدیدات و خطرهایی که پادشاه سعودی از آنها یاد کرده، چه تهدیدات و خطرهایی است.
اما بر هیچ کس پوشیده نیست که منظور پادشاه عربستان از خطرات و تهدیدات گروه تروریستی داعش است، اگرچه پادشاه سعودی در برابر حمایت های ایران از کشورهای دوست و هم پیمانش در منطقه به ویژه کشورهای شیعی مانند عراق و بحرین و منطقه شرق عربستان که کانون تجمع و تمرکز شیعیان عربستان به شمار می آید، نیز احساس خطر می کند.
در پیامی که از جانب ملک عبدالله در آستانه ورود به ماه مبارک رمضان در 28 ژوئن قرائت شد، پادشاه عربستان آشکارتر و عیان تر از گذشته به خطر گروه تروریستی داعش اشاره کرد و گفت که به مشتی تروریست اجازه نمی دهیم که از دین برای پوششی بسازند و به واسطه آن منافع شخصی خود را تامین و مسلمانان بی پناه را به وحشت بیاندازند و به کشورها یا ملت های امن یورش ببرند.
نشست شورای امنیت ملی عربستان از جهتی دیگر نیز مهم بود، چون در این نشست شاهزاده «بندر بن سلطان» تمام تلاش و بازمانده قدرت خود را به کار برد تا خودی نشان دهد و زمینه را برای بازگشت به عرصه سیاسی داخلی و منطقه ای فراهم کند، کسی که پیشتر منصب سفیری عربستان سعودی در آمریکا و ریاست دستگاه اطلاعات این کشور را تا آوریل گذشته برعهده داشت و به دلیل عدم توانایی در اداره پرونده سوریه از این سمت برکنار شد.
شورای ملی عربستان سعودی از حیث اتخاذ تصمیمات در این کشور بالاترین نهاد به شمار می آید و از اهمیت بسیاری در این خصوص برخوردار است، در حالی که دستگاه اطلاعات عربستان سعودی معروف به «ریاست دستگاه اطلاعات عمومی» نقش کم اهمیت تری را ایفا می کند.
حضور بندر بن سلطان در هواپیمای خصوصی ملک عبدالله
از زمان برکناری شاهزاده بندر بن سلطان از سمت ریاست دستگاه اطلاعات عربستان سعودی تغییراتی در سیاست های آن و کارمندان اصلی شاغل در این دستگاه روی داد.
اما در میان خبرگزاری ها خبر دیگری را نیز در خصوص شاهزاده بندر بن سلطان مخابره کردند، این که ملک عبد الله هفته گذشته بندر را با سمت وزیری به عنوان مشاور و فرستاده ویژه خویش انتخاب کرد تا وی از حیث درجه و رتبه در کنار دبیرکل شورای امنیت ملی عربستان قرار گیرد و این شاهزاده خالد بن بندر بن عبد العزيز را نیز با سمت وزیر به ریاست دستگاه اطلاعات عمومی این کشور منصوب کرد.
براساس این تغییر و تحولات ناظران پیش بینی می کنند که باید شاهد بازگشت مجدد شاهزاده بندر به قدرت پس از گرفتن پرونده های حساس خارجی از وی در این اواخر باشیم و این انتصاب ملک عبد الله به معنای بازگشت مجدد شاهزاده بندر بن سلطان به قدرت و سپردن دیگر باره پرونده های حساس و مهم منطقه ای اوست که از جمله آنها پرونده داعش است که پس از پیشروی در برخی از مناطق عراق و تصرف برخی گذرگاه های مرزی بین اردن و سوریه با عراق هم اکنون به مرزهای شمالی عربستان سعودی بسیار نزدیک شده است.
بنابر اظهار دبکا تا کنون پیش بینی های شاهزاده بندر درست بوده است، چون جنگ سوریه هم اکنون به عراق نیز کشیده شده و این موضوع می تواند امنیت ملی عربستان سعودی و خاندان حاکم در این کشور را در معرض خطر جدی قرار دهد.
در این بین اگرچه برخی از تحلیلگران بر این باورند که ملک عبد الله از شاهزاده بندر بار دیگر کمک نخواهد گرفت، چون این موضوع بر روابط وی با باراک اوباما ، رئیس جمهوری آمریکا تاثیر می گذارد، اما تردید آمریکا در قبال حوادث جاری در عراق و پیشرفت امور به سود نظام این کشور که ایران در آن نفوذ دارد و تهدیدات داعش بار دیگر بیم و هراس های ریاض را برانگیخته و موجب شده تا ملک عبد الله روی به بندر بیاورد، کسی که استاد سرقت و ربودن انقلاب ها و کودتاها و توطئه ها و خرید مزدوران و رهبران و روسای قبایل و عشایر منطقه برای برافروختن آتش فتنه های داخلی است.
