به گزارش مشرق، «توبه» یکی از موضوعات مهم و اساسی است که در مکتب اسلام و همه‌ ادیان آسمانی بدان توجه شده و درباره آن فراوان سخن رفته است. آنچه که عارفان مسلمان و دیگر صاحب‌‌‌نظران پیرامون توبه سخن به میان می‌‌آورند، برگرفته از منابع دینی است.

«توبه» در لغت به معنای رجوع و بازگشت از گناه است. و در قرآن هم به معنای «رجوع انسان گناه‌کار» و هم به معنای «توفیق توبه دادن از طرف خداوند به بنده معصیت کار» و هم به معنای «قبول و پذیرش توبه از جانب خداوند متعال»، آمده است. قرآن کریم در آیات متعدد نه تنها مردم را به توبه و رجوع از گناه و بازگشت به درگاه الهی تشویق و ترغیب کرده است، بلکه در مواردی دستور اکید وجوبی بر لزوم توبه داده است که حتی وجوب آن فوری و بدون تأخیر است.

 

علامه حسن‌زاده آملی

زمانی به یکی از اساتیدمان اصرار کردیم چیزی بفرمایید، فرمودند: از امروز قول بدهید از عبادات خود توبه کنید، نمازهایتان از روی عادت نباشد، برای حور و غلامان نباشد، بلکه به خاطر ترس از جهنم هم نباشد، عمل باید احسن باشد؛ «لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا».

 

آیت‌الله شهید دستغیب

بچه وقتی همراه با پدر حرکت می‌کند، در اثنای راه سرگرمی مشاهده می‌کند، پدر را رها می‌کند و به سرگرمی می‌چسبد، ولی تا متوجه شد از پدر وامانده، گم می‌شود، با شتاب دنبال پدر می‌رود، با گریه و ناله او را متوجه خودش می‌نماید.

ای کسانی که پدر روحانی خود امیرالمؤمنین علی (ع) را به واسطه‌ سرگرمی دنیا رها کردید، به هوش بیایید، و با ناله و توبه‌ای نظر لطفش را به خودتان متوجه سازید، بلکه آب رفته و جوی باز آید.

پروردگارا! گناهی که از من سر زده، از روی قلدری نبوده که بخواهم خدایی تو را انکار کنم یا دستورت را سبک شمارم و یا به پاداشت اعتراض نمایم و نه ترسانیدنت را سست بنگرم، ولی گناه پیش آمده و نفس برایم جلوه داد. خداوندا! از هرچه خلاف تبعیت و دوستی آل محمد بوده است از آن پوزش می‌طلبیم.

آنچه مهم است، تصمیم جدی بر ترک گناه در آینده و پشیمانی از گذشته است. اگر بنده به راستی از کرده‌ خود شرمسار است، آنگاه از زبان نیز از خدای خودش پوزش بخواهد. بگوید: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ رَبِّی وَ اَتُوبُ اِلَیهِ» این توبه می‌شود وگرنه زبان تنها، بدون شرم از گذشته و تصمیم بر ترک در آینده، تعارف است نه توبه‌ حقیقی. لذا اول از خدا بخواه او حال توبه دهد، او کمک کند تا توبه‌ی حقیقی سرزند.

چه بسا در اثر گناه مستمری مثل غصب که همیشه آه مظلوم پشت سرش هست، دائما در سقوط است، چاره ندارد جز اینکه التماس کند خدایا مرا به خط بندگی توبه برگردان. این همه قرآن و اخبار می‌فرماید توبه، فوراً توبه کنید. درست است بالاخره هر کس جز معصوم سقوطی دارد ولی باید فوراً بدون معطلی به خط بندگی برگردد، زبانت یک مرتبه کج شد فحش گفتی؛ زود جبران کن، طرف را راضی کن، حلالت کند تا خدا تو را عفو کند. «استفغرالله ربی و اتوب الیه»؛ بگو.

هر گناهی انسان را از صراط حق ساقط می‌کند فردای قیامت هم همین است، انواع سقوط‌ها از طریق بندگی در دنیا موجب سقوط به آتش در آخرت خواهد بود. مانند پروانه‌ای اطراف چراغ، شعله‌ی چراغ را روزنه نجات خیال می‌کند انسان هم شهوات را خوراک و پوشاک و شهوت جنسی را وسیله‌ خوشی می‌پندارد. چطور این پروانه سقوط می‌کند انسانی هم که خودش را به شهوات سرگرم کرده است چنین است.

اگر غلامی به پای خودش بیاید سر به زمین گذارد عذر گریز‌ پائیش را بخواهد مولا با او چه می‌کند؛ آن بنده گریز‌پائی که مأمور دنبالش رفت با زور احضارش کرد، مستحق عقوبت است مولا با او چه می‌کند؟ این‌ها اموری است وجدانی.

همیشه در خانه‌ خدا باز است لیکن بعضی اوقات است که توسعه‌ای داده شده است غیر این ماه، شرائط دارد باید با نیت پاک و اخلاص بیاید ولی در ماه رمضان، شرایط کم است همه را می‌پذیرند. قدر این ماه را بدانید در حال تمام شدن است شهرالمغفره است هرچند مغفرت خدا همیشگی است لیکن در این ماه به حرمت ماه مبارک رمضان او را می‌پذیرند؛ خدا به حرمت ماه رمضان مستحقین آتش را می‌آمرزد چنانچه در خطبه شعبانیه پیامبر اکرم(ص) است.