به گزارش گروه اجتماعی مشرق، جوانان و نوجوانان که در گذشته با اتکاء به خانواده نیازهای اساسی خود را تأمین می‌کردند، امروز با دگرگون شدن ساختارهای اجتماعی، دوره نوجوانی و جوانی شان را در نهادهای جایگزین سپری می کنند.
پیچیده شدن زندگی اجتماعی در دنیای جدید موجب شده است تا افراد پس از طی دوران بلوغ دوره طولانی تری را در انتظار برای پذیرش نقش‌های بزرگسالان سپری کنند؛ دوره ای که برای برخی با کار و کسب مهارت های بیشتر و برای برخی دیگر با وقت گذرانی های بی هدف از سر گذرانده می شود.
فراغت به باور کارشناسان، مشغولیتهایی است که فرد به اختیار خود، برای استراحت، تفریح و سرگرمی، افزودن به دانش یا توسعه مهارتهایش به کار میگیرد و انجام دادن آنها رضایت خاطر او را فراهم می‌کند. اوقات فراغت به سبب در برداشتن اجبار کمتر و آزادی عمل بیشتر، میتواند نقشی کلیدی در بازنمایی ارزشها، نگرشها و سلیقه فرهنگی جوانان ایفا کند.
اوقات فراغت در ایران
بخش زیادی از اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در خانه صرف می‌شود. استفاده از تلویزیون، رادیو، اینترنت، بازی‌های رایانه‌ای، کتاب، مجله و روزنامه و حتی ورزش در خانه جزو رایج ترین راه های گذران اوقات فراغت در خانه هستند. امروزه وجود دستگاه‌های ورزشی در بسیاری از خانه ها موجب شده است تا افراد بتوانند در یک اتاق به پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و… بپردازند.
دسترسی بسیاری از جوانان و نوجوانان به رایانه‌های خانگی و شخصی و راه یافتن تلویزیون به آشپزخانه و اتاق خواب نیز نشان دهنده نقش تلویزیون در چگونگی گذران اوقات فراغت افراد است.
جامعه امروز ایران، با وجود تغییرات فراوانی که در سبک زندگی ایجاد شده است،همچنان جایگاه خاصی برای روابط خانوادگی قائل است و بخش مهمی از اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در کنار خانواده سپری می شود ولی روابط میان اعضا و نوع گذران اوقات فراغت برحسب نوع خانواده متفاوت است. مشغولیت های اعضای خانواده، سن، جنسیت، وقت آزاد و درآمد افراد هم بر چگونگی گذران اوقات فراغت آنها تأثیرگذار است.
گذران اوقات فراغت در کشور ما به شیوه‌های فردی مانند تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی، استفاده از کامپیوتر و اینترنت، مطالعه روزنامه و کتاب، استراحت، انجام امور خیریه، بازدید از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، قدم زدن در پارک، کوچه و خیابان، انجام کارهای هنری و رفتن به کافه تریا یا قهوه خانه، یا به شیوه های جمعی همچون تماشای مسابقات ورزشی در استادیوم ها، صحبت با اعضای خانواده، بازی و ورزش، رفتن به سینما، رفتن به تئاتر، رفتن به پیک نیک و مسافرت های سیاحتی و زیارتی، گفتگو و دیدار دوستان و اقوام سپری می شود.
بر اساس آمارها، در شهرهای بزرگتر تماشای تلویزیون سهم دیگر فعالیت های فراغت را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش می دهد و در مقابل، در شهرهای کوچکتر تفریحات گروهی مثل میهمانی و گردش‌های دسته‌جمعی رواج بیشتری دارد و کتاب خواندن که یک فعالیت انفرادی است، طرفداران کمتری دارد.
سبک زندگی
بر اساس تحقیقی که شهناز قلی‌زاده در سال ۱۳۸۱ با بررسی اوقات فراغت نوجوانان دختر و پسر شهر تهران انجام داده است، متوسط زمان فراغت نوجوانان و جوانان در مناطق شمالی شهر بیشتر از فراغت جوانان در جنوب شهر است. همچنین با بالا رفتن سن و ازدواج افراد، میزان ساعات فراغتشان کاهش می یابد.
به علاوه این که متوسط زمان فراغت دختران در شبانه روز بیشتر از پسران است. بررسی های آماری نشان می دهد که نحوه گذراندن اوقات فراغت بستگی مستقیم به سبک زندگی افراد دارد. به این معنی که ممکن است رفتن به مجموعه های تفریحی در بعضی از مناطق جزو برنامه های فراغتی جوانان و نوجوانان باشد، در حالی که در محلی دیگر برخی از افراد اوقات فراغت خود را به قدم زدن در خیابان‌ها و ایستادن سرکوچه می گذرانند.
تسهیلات کمتر و محدودیت های بیشتری که دختران در جامعه با آن روبر هستند، موجب می شود تا دختران همواره نسبت به پسران نارضایتی بیشتری از چگونگی گذران اوقات فراغتشان داشته باشند و بسیاری از آنها به وقت گذرانی های بی هدف جلوی تلویزیون یا ماهواره بپردازند.
تلویزیون
سهم وسایل ارتباط جمعی در پر کردن زمان فراغت در جامعه امروز بسیار با اهمیت است، زیرا از یک سو ضرورت اطلاع از اخبار رویدادها و حوادث و همچنین نیازهای مختلف فرهنگی در جهان امروز مردم را به سمت این وسایل متمایل می‌کند و از سوی دیگر برای بیشتر مردم وسایل ارتباط جمعی آسان ترین و ارزان ترین و بعضاً مناسب ترین و موجه‌ترین ابزار برای استفاده در زمـــان فراغت است.
تماشای تلویزیون یکی از کم هزینه ترین راه های گذران اوقات فراغت است ضمن اینکه تلویزیون را در همه ساعات شبانه روز و در خانه می‌توان استفاده کرد. شاید به همین دلیل تلویزیون همچنان یکی از رسانه‌های جمعی نسبتاً پرطرفدار است.
بر اساس تحقیقات انجام شده، در سال ۱۳۴۵ حدود ۴ درصد از جمعیت تهران، در سال ۱۳۵۲ حدود ۱۵ درصد از مردم، در سال ۱۳۶۱، ۴۱ درصد و در سال ۱۳۷۶ حدود ۹۱ درصد از جامعه آماری مورد بررسی، تماشای تلویزیون را به عنوان اولین اولویت گذران زمان فراغت خود ذکر کرده اند.
تلویزیون همواره به عنوان یکی از مهم ترین شیوه‌های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت در جامعه ما معرفی شده است. هرچند به نظر می رسد این روزها با وجود شبکه های رنگارنگ تلویزیونی که به مجموعه شبکه های سیمای ملی افزوده شده است، ولی شبکه های ماهواره ای و بازی های رایانه ای متنوعی که در بسیاری از آنها می توان از طریق اینترنت با دیگران در سراسر دنیا به رقابت پرداخت، نقش این رسانه در میان مخاطبان کمرنگ تر شده است.
به نظر می رسد در این میان برنامه هایی که گاه به گاه در میان مخاطبان گل می کنند یا مخاطبان خاص دارند و همین طور تماشای مسابقات فوتبال است که همچنان وجود جعبه جادو را در خانه ها توجیه می کند.
بسیاری از متخصصان در زمینه تعلیم و تربیت نه تنها تاثیر چگونگی گذران اوقات فراغت را در فرآیند اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان مهم می‌دانند بلکه اثر آن را در اجتماعی شدن مجدد و همچنین اجتماعی شدن تدریجی افراد بزرگسال نیز مهم می‌شمارند.
امروزه در بسیاری از جوامع تا حدود زیادی فعالیت های فراغتی جوانان به وسیله رسانه‌های جمعی و مراکز خاص تبلیغات جهانی تعیین می شود و مسئولان این مراکز از این طریق نگرش، تفکرات، علاقه‌ها و اطلاعات خاص یک جانبه‌ای را از طریق صاحبان رسانه‌های جمعی به مردم می‌رسانند.
فراغت دانش آموزان و دردسرهای والدین
سال هاست که وزارت آموزش و پرورش با برپایی پایگاه های تابستانی در مدارس و مراکز فرهنگی سعی در تقویت پایه های علمی، هنری و مذهبی دانش آموزان در دوران تابستان را دارد؛ کاری که بهتر از هیچ کاری نکردن است. به نظر می رسد با اعداد و ارقامی که هر سال درباره تعداد پایگاه ها داده می شود، این تلاش ها از کمیتی قابل ارائه برخوردار است، هرچند کیفیت درخور توجهی در اثر نتیجه آن بر روی دانش آموزان مشاهده نمی شود.
وزارت ورزش و جوانان هم با راه اندازی سایتی به نام پورتال جامع اوقات فراغت ایده های مربوط به چگونگی گذران اوقات فراغت را گردآوری می کند و به نام ارسال کنندگان در سایت ثبت می کند. به نظر می رسد بار اصلی مسئولیت در این باره بر عهده خود افراد است. در برخی خانواده ها نوجوانان به حال خود رها می شوند و به هر راهی روز خود را به شب می رسانند تا دوباره مدارس باز شوند و آنها از بلاتکلیفی و سردرگمی خارج شوند.
در بسیاری از خانواده ها که مشکل مالی نداشته باشند، والدین وظیفه برنامه ریزی تابستانی فرزندان را بر عهده می گیرند؛ برنامه ریزی که گاهی بدون در نظر گرفتن نیازها و علایق فرزندان و بیشتر با توجه به اقتصاد خانواده یا وقت اعضای خانواده (به دلیل شاغل بودن والدین و نگرانی از تنها ماندن فرزندان) صورت می گیرد.
تعطیلات تابستانی اصولاً برای همه، به غیر از صبورترین، خلاق ترین و همین طور ثروتمندترین والدین، دردسری بزرگ به شمار می رود. ظهور گسترده تکنولوژی در شهرها و پر کردن نادرست اوقات فراغت از جمله بیدار نشستن نوجوانان تا پاسی از شب یا ساعت ها بازی بی هدف با رایانه و گوشی های هوشمند از مشکلات والدین در تابستان است که موجب می شود نوجوانان دیر از خواب بیدار شوند و بخش عمده ای از روز را به کسالت سپری کنند.
از دیگر مشکلات خانواده ها در این روزها قرار گرفتن نوجوانان، به خصوص پسرها، در گروه های دوستی است که ممکن است برای پر کردن اوقات فراغت خود دست به اعمال نابهنجار و حتی بزهکاری بزنند.
مرکز یادگیری سایت تبیان در این باره می نویسد: والدین بدون این که متوجه شوند، برای هرچه بهتر گذشتن تعطیلات و با تهیه کتاب و لوازم سرگرمی، غذا خوردن در رستوران، خوردن بستنی و دعوت از دوستان فرزندانشان و فراهم کردن تفریحاتی از سفر گرفته تا پیک نیک های کوچک و بزرگ و کلاس های تقویتی و تفریحی، پول زیادی برای رضایت خود و فرزندانشان در تابستان خرج می کنند.
بنا به نظر کارشناسان، برنامه ریزی برای کل تابستان بسیار موفق تر از برنامه ریزی روزانه است. به این شیوه والدین ذهنی آسوده تر خواهند داشت و فرزندان نیز می دانند که چه برنامه هایی در انتظارشان است و با علاقه بیشتری با والدین همراهی می کنند.
هماهنگی با دوستان و اقوام به طوری که همواره چند بزرگتر همراه بچه ها باشند و در عین حال باقی والدین زمانی برای رسیدگی به امور دیگر داشته باشند، موجب می شود تا تابستانی بسیار دلپذیر در انتظار همه اعضای خانواده باشد.
مخاطبان محترم گروه اجتماعی مشرق می توانند اخبار، مقالات و تصاویر اجتماعی خود را به آدرس shoma@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود. در ضمن گروه اجتماعی مشرق در صدد است با پیگیری مشکلات ارسالی شما از طریق کارشناسان و مشاوران مجرب پاسخی برای ابهامات مخاطبان عزیز بیابد.
منبع: اطلاعات
پیچیده شدن زندگی اجتماعی در دنیای جدید موجب شده است تا افراد پس از طی دوران بلوغ دوره طولانی تری را در انتظار برای پذیرش نقش‌های بزرگسالان سپری کنند؛ دوره ای که برای برخی با کار و کسب مهارت های بیشتر و برای برخی دیگر با وقت گذرانی های بی هدف از سر گذرانده می شود.
فراغت به باور کارشناسان، مشغولیتهایی است که فرد به اختیار خود، برای استراحت، تفریح و سرگرمی، افزودن به دانش یا توسعه مهارتهایش به کار میگیرد و انجام دادن آنها رضایت خاطر او را فراهم می‌کند. اوقات فراغت به سبب در برداشتن اجبار کمتر و آزادی عمل بیشتر، میتواند نقشی کلیدی در بازنمایی ارزشها، نگرشها و سلیقه فرهنگی جوانان ایفا کند.
اوقات فراغت در ایران
بخش زیادی از اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در خانه صرف می‌شود. استفاده از تلویزیون، رادیو، اینترنت، بازی‌های رایانه‌ای، کتاب، مجله و روزنامه و حتی ورزش در خانه جزو رایج ترین راه های گذران اوقات فراغت در خانه هستند. امروزه وجود دستگاه‌های ورزشی در بسیاری از خانه ها موجب شده است تا افراد بتوانند در یک اتاق به پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و… بپردازند.
دسترسی بسیاری از جوانان و نوجوانان به رایانه‌های خانگی و شخصی و راه یافتن تلویزیون به آشپزخانه و اتاق خواب نیز نشان دهنده نقش تلویزیون در چگونگی گذران اوقات فراغت افراد است.
جامعه امروز ایران، با وجود تغییرات فراوانی که در سبک زندگی ایجاد شده است،همچنان جایگاه خاصی برای روابط خانوادگی قائل است و بخش مهمی از اوقات فراغت جوانان و نوجوانان در کنار خانواده سپری می شود ولی روابط میان اعضا و نوع گذران اوقات فراغت برحسب نوع خانواده متفاوت است. مشغولیت های اعضای خانواده، سن، جنسیت، وقت آزاد و درآمد افراد هم بر چگونگی گذران اوقات فراغت آنها تأثیرگذار است.
گذران اوقات فراغت در کشور ما به شیوه‌های فردی مانند تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، تماشای فیلم، گوش دادن به موسیقی، استفاده از کامپیوتر و اینترنت، مطالعه روزنامه و کتاب، استراحت، انجام امور خیریه، بازدید از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، قدم زدن در پارک، کوچه و خیابان، انجام کارهای هنری و رفتن به کافه تریا یا قهوه خانه، یا به شیوه های جمعی همچون تماشای مسابقات ورزشی در استادیوم ها، صحبت با اعضای خانواده، بازی و ورزش، رفتن به سینما، رفتن به تئاتر، رفتن به پیک نیک و مسافرت های سیاحتی و زیارتی، گفتگو و دیدار دوستان و اقوام سپری می شود.
بر اساس آمارها، در شهرهای بزرگتر تماشای تلویزیون سهم دیگر فعالیت های فراغت را به نحو قابل ملاحظه‌ای کاهش می دهد و در مقابل، در شهرهای کوچکتر تفریحات گروهی مثل میهمانی و گردش‌های دسته‌جمعی رواج بیشتری دارد و کتاب خواندن که یک فعالیت انفرادی است، طرفداران کمتری دارد.
سبک زندگی
بر اساس تحقیقی که شهناز قلی‌زاده در سال ۱۳۸۱ با بررسی اوقات فراغت نوجوانان دختر و پسر شهر تهران انجام داده است، متوسط زمان فراغت نوجوانان و جوانان در مناطق شمالی شهر بیشتر از فراغت جوانان در جنوب شهر است. همچنین با بالا رفتن سن و ازدواج افراد، میزان ساعات فراغتشان کاهش می یابد.
به علاوه این که متوسط زمان فراغت دختران در شبانه روز بیشتر از پسران است. بررسی های آماری نشان می دهد که نحوه گذراندن اوقات فراغت بستگی مستقیم به سبک زندگی افراد دارد. به این معنی که ممکن است رفتن به مجموعه های تفریحی در بعضی از مناطق جزو برنامه های فراغتی جوانان و نوجوانان باشد، در حالی که در محلی دیگر برخی از افراد اوقات فراغت خود را به قدم زدن در خیابان‌ها و ایستادن سرکوچه می گذرانند.
تسهیلات کمتر و محدودیت های بیشتری که دختران در جامعه با آن روبر هستند، موجب می شود تا دختران همواره نسبت به پسران نارضایتی بیشتری از چگونگی گذران اوقات فراغتشان داشته باشند و بسیاری از آنها به وقت گذرانی های بی هدف جلوی تلویزیون یا ماهواره بپردازند.
تلویزیون
سهم وسایل ارتباط جمعی در پر کردن زمان فراغت در جامعه امروز بسیار با اهمیت است، زیرا از یک سو ضرورت اطلاع از اخبار رویدادها و حوادث و همچنین نیازهای مختلف فرهنگی در جهان امروز مردم را به سمت این وسایل متمایل می‌کند و از سوی دیگر برای بیشتر مردم وسایل ارتباط جمعی آسان ترین و ارزان ترین و بعضاً مناسب ترین و موجه‌ترین ابزار برای استفاده در زمـــان فراغت است.
تماشای تلویزیون یکی از کم هزینه ترین راه های گذران اوقات فراغت است ضمن اینکه تلویزیون را در همه ساعات شبانه روز و در خانه می‌توان استفاده کرد. شاید به همین دلیل تلویزیون همچنان یکی از رسانه‌های جمعی نسبتاً پرطرفدار است.
بر اساس تحقیقات انجام شده، در سال ۱۳۴۵ حدود ۴ درصد از جمعیت تهران، در سال ۱۳۵۲ حدود ۱۵ درصد از مردم، در سال ۱۳۶۱، ۴۱ درصد و در سال ۱۳۷۶ حدود ۹۱ درصد از جامعه آماری مورد بررسی، تماشای تلویزیون را به عنوان اولین اولویت گذران زمان فراغت خود ذکر کرده اند.
تلویزیون همواره به عنوان یکی از مهم ترین شیوه‌های فردی و غیر فعال گذران اوقات فراغت در جامعه ما معرفی شده است. هرچند به نظر می رسد این روزها با وجود شبکه های رنگارنگ تلویزیونی که به مجموعه شبکه های سیمای ملی افزوده شده است، ولی شبکه های ماهواره ای و بازی های رایانه ای متنوعی که در بسیاری از آنها می توان از طریق اینترنت با دیگران در سراسر دنیا به رقابت پرداخت، نقش این رسانه در میان مخاطبان کمرنگ تر شده است.
به نظر می رسد در این میان برنامه هایی که گاه به گاه در میان مخاطبان گل می کنند یا مخاطبان خاص دارند و همین طور تماشای مسابقات فوتبال است که همچنان وجود جعبه جادو را در خانه ها توجیه می کند.
بسیاری از متخصصان در زمینه تعلیم و تربیت نه تنها تاثیر چگونگی گذران اوقات فراغت را در فرآیند اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان مهم می‌دانند بلکه اثر آن را در اجتماعی شدن مجدد و همچنین اجتماعی شدن تدریجی افراد بزرگسال نیز مهم می‌شمارند.
امروزه در بسیاری از جوامع تا حدود زیادی فعالیت های فراغتی جوانان به وسیله رسانه‌های جمعی و مراکز خاص تبلیغات جهانی تعیین می شود و مسئولان این مراکز از این طریق نگرش، تفکرات، علاقه‌ها و اطلاعات خاص یک جانبه‌ای را از طریق صاحبان رسانه‌های جمعی به مردم می‌رسانند.
فراغت دانش آموزان و دردسرهای والدین
سال هاست که وزارت آموزش و پرورش با برپایی پایگاه های تابستانی در مدارس و مراکز فرهنگی سعی در تقویت پایه های علمی، هنری و مذهبی دانش آموزان در دوران تابستان را دارد؛ کاری که بهتر از هیچ کاری نکردن است. به نظر می رسد با اعداد و ارقامی که هر سال درباره تعداد پایگاه ها داده می شود، این تلاش ها از کمیتی قابل ارائه برخوردار است، هرچند کیفیت درخور توجهی در اثر نتیجه آن بر روی دانش آموزان مشاهده نمی شود.
وزارت ورزش و جوانان هم با راه اندازی سایتی به نام پورتال جامع اوقات فراغت ایده های مربوط به چگونگی گذران اوقات فراغت را گردآوری می کند و به نام ارسال کنندگان در سایت ثبت می کند. به نظر می رسد بار اصلی مسئولیت در این باره بر عهده خود افراد است. در برخی خانواده ها نوجوانان به حال خود رها می شوند و به هر راهی روز خود را به شب می رسانند تا دوباره مدارس باز شوند و آنها از بلاتکلیفی و سردرگمی خارج شوند.
در بسیاری از خانواده ها که مشکل مالی نداشته باشند، والدین وظیفه برنامه ریزی تابستانی فرزندان را بر عهده می گیرند؛ برنامه ریزی که گاهی بدون در نظر گرفتن نیازها و علایق فرزندان و بیشتر با توجه به اقتصاد خانواده یا وقت اعضای خانواده (به دلیل شاغل بودن والدین و نگرانی از تنها ماندن فرزندان) صورت می گیرد.
تعطیلات تابستانی اصولاً برای همه، به غیر از صبورترین، خلاق ترین و همین طور ثروتمندترین والدین، دردسری بزرگ به شمار می رود. ظهور گسترده تکنولوژی در شهرها و پر کردن نادرست اوقات فراغت از جمله بیدار نشستن نوجوانان تا پاسی از شب یا ساعت ها بازی بی هدف با رایانه و گوشی های هوشمند از مشکلات والدین در تابستان است که موجب می شود نوجوانان دیر از خواب بیدار شوند و بخش عمده ای از روز را به کسالت سپری کنند.
از دیگر مشکلات خانواده ها در این روزها قرار گرفتن نوجوانان، به خصوص پسرها، در گروه های دوستی است که ممکن است برای پر کردن اوقات فراغت خود دست به اعمال نابهنجار و حتی بزهکاری بزنند.
مرکز یادگیری سایت تبیان در این باره می نویسد: والدین بدون این که متوجه شوند، برای هرچه بهتر گذشتن تعطیلات و با تهیه کتاب و لوازم سرگرمی، غذا خوردن در رستوران، خوردن بستنی و دعوت از دوستان فرزندانشان و فراهم کردن تفریحاتی از سفر گرفته تا پیک نیک های کوچک و بزرگ و کلاس های تقویتی و تفریحی، پول زیادی برای رضایت خود و فرزندانشان در تابستان خرج می کنند.
بنا به نظر کارشناسان، برنامه ریزی برای کل تابستان بسیار موفق تر از برنامه ریزی روزانه است. به این شیوه والدین ذهنی آسوده تر خواهند داشت و فرزندان نیز می دانند که چه برنامه هایی در انتظارشان است و با علاقه بیشتری با والدین همراهی می کنند.
هماهنگی با دوستان و اقوام به طوری که همواره چند بزرگتر همراه بچه ها باشند و در عین حال باقی والدین زمانی برای رسیدگی به امور دیگر داشته باشند، موجب می شود تا تابستانی بسیار دلپذیر در انتظار همه اعضای خانواده باشد.
مخاطبان محترم گروه اجتماعی مشرق می توانند اخبار، مقالات و تصاویر اجتماعی خود را به آدرس shoma@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود. در ضمن گروه اجتماعی مشرق در صدد است با پیگیری مشکلات ارسالی شما از طریق کارشناسان و مشاوران مجرب پاسخی برای ابهامات مخاطبان عزیز بیابد.
منبع: اطلاعات
