عشق و علاقه‌ی مردم به امام از نوع عشق و علاقه‌ی فردی، دینی، سیاسی و نیز علاقه به آرمان‌های انقلاب بود. امام با آغاز مبارزات سیاسی خویش و سخنان کوبنده‌شان علیه رژیم، به محبوبیت خاصی میان مردم دست یافتند. این محبوبیت تا جایی بود که بعد از اعتراض ایشان به امتیاز کاپیتولاسیون، رژیم چاره‌ی کار را دوری امام از مردم و در نتیجه، تبعید ایشان به ترکیه دید. در واقع، آمریکا نیز به این وجه از ویژگی امام آگاهی یافته بود و حتی طبق برخی از اطلاعات موجود، تبعید ایشان به خواست آمریکایی‌ها صورت گرفت.

 

فردوست در این رابطه می‌گوید: «منصور برنامه‌های مهمی به سود غرب داشت که یکی از آن‌ها کاپیتولاسیون بود که با مقاومت جدی امام خمینی مواجه شد... همان‌طور که منصور به دستور آمریکا و با اختیارات ویژه به صدارت رسید، تبعید امام خمینی نیز دستور مستقیم آمریکا بود.»[1] آمریکا به‌خوبی می‌دانست که امام محبوبیت زیادی در بین مردم دارد و می‌تواند افکار آنان را به‌خوبی علیه منافع آمریکا هدایت کند. جیمز بیل، استاد دانشگاه تگزاس و از کارشناس تراز اول آمریکایی در مسائل ایران، در باب محبوبیت امام در آستانه‌ی انقلاب می‌نویسد: «امام ‌خمینی مجاهدی است که در میان ایرانیان و دیگر شیعیان جهان محبوبیت شگفت‌انگیزی دارد...»[2] بسیاری از نویسندگان و کارشناسان نیز علت این محبوبیت را علاوه بر فعالیت‌های سیاسی امام، اقتدار کاریزمایی و دینی ایشان می‌دانند.

 

اقتدار یا قدرت کاریزما به گفته‌ی وبر، «بر قهرمان‌پروری مقدس ویژه و استثنایی یا بر خصلت و صفت ستوده‌ی یک شخص متکی است.»[3] به نظر می‌رسد بخشی از محبوبیت امام، ناشی از این اقتدار است. «بی‌شک اگر بتوان مصداقی برای نظریه‌ی کاریزمای وبر، در جهان معاصر سراغ گرفت، رهبری امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران، برجسته‌ترین مورد آن خواهد بود.»[4]

 

آمریکا و بسیاری از نویسندگان و اندیشمندان غربی نیز به این بُعد از قدرت و اقتدار امام واقف بودند. کدی در این رابطه می‌گوید پیروزی قرائت امام خمینی (ره) از اسلام به این دلیل نبود که بیشتر مردم واقعاً این را به قرائت‌های لیبرال‌تر و یا مترقی‌تر متفکرین اسلامی روحانی و غیرروحانی دیگر ترجیح دادند، بلکه به این دلیل بود که در کنار رویکردهای نظری، کاریزمای وی و ویژگی‌های رهبری او مؤثر بودند.[5]

 

در اقتدار کاریزما، مردم از رهبر کاریزما، اطاعت بی‌چون‌وچرا دارند، زیرا رهبر کاریزما واجد صفاتی خارق‌العاده ورای قدرت قانونی یا عقلانی است که او را متمایز از دیگر افراد می‌کند. «واشنگتن‌پست» نیز با توجه به این ویژگی امام می‌نویسد: «امام خمینی به‌ جایی دیگر، متفاوت از این جهان، تعلق داشت.»[6]

 

به بیانی دیگر، در اقتدار کاریزمایی، نه عقل یا قانون، بلکه صفات خاص رهبر باعث محبوبیت او نزد مردم می‌گردد. از این رو، امام را می‌توان شخصیتی کاریزما دانست که با اقتدار فرهی خود، حامیان زیادی را در طول مبارزات سیاسی پیدا کرد. البته آنچه به‌زعم برخی از صاحب‌نظران به اقتدار کاریزمایی امام عمق و شدت می‌بخشید، بهره‌گیری ایشان از اقتدار دینی نیز بود.

 

اقتدار دینی به کسانی که «در سلسله‌مراتب دینی موقعیت برتری دارند، مربوط است.»[7] امام (ره) از این ویژگی نیز به‌خوبی برخوردار بودند. بخشی از این اقتدار، به مرجعیت ایشان و رابطه‌ی مقلِّد و مقلَّد با مردم برمی‌گردد. مرجعیت دینی امام خمینی، علاوه بر آنکه مشروعیت مبارزات سیاسی ایشان را تأمین می‌کرد، سبب رشد و تغییر مثبت نگرش مردم نسبت به مذهب و اسلام نیز گردید. در واقع در نتیجه‌ی مبارزات امام، علاوه بر آنکه شکافی آشکار و عمیق بین رژیم و مذهب پدید آمد، منجر به تقویت موج اسلام‌گرایی شد که از اواسط دهه‌ی 1330 به وجود آمده بود.[8]

 

از این رو، همان‌طور که آبراهامیان می‌گوید، «مذهب، احساس همبستگی گروهی و اجتماعی مورد نیاز جمعی مناطق فقیرنشین و حلبی‌آبادها را فراهم کرد؛ همان احساسی که آن‌ها پس از ترک روستاهای کاملاً همبسته و منسجم خود و وارد شدن به فضای بی‌هنجاری حلبی‌آبادهای جدید بی‌دروپیکر، از دست داده بودند.»[9] و این موضوع در ایجاد همبستگی مذهبی میان مردم و امام (ره)، تأثیر زیادی داشت.

 

بسیاری از کارشناسان و نویسندگان آمریکایی نیز معتقدند امام از نظر دینی، دارای اقتدار خاصی میان مردم است. فولر یکی از مأمورین اسبق سیا، در این رابطه می‌گوید: «نام خمینی از نام ایران و تشیع جدایی‌ناپذیر است، اما یکی از جنبه‌های انقلابی پیام او، آن است که این پیام از محدوده‌ی آیین تشیع فراتر می‌رود و مدعی جامعیتی است که کل جهان اسلام را در بر می‌گیرد.»[10]

 

البته آمریکا به‌خوبی به این موضوع پی برده بود که محبوبیت امام، تنها به دلیل قدرت کاریزمایی و دینی ایشان نیست، بلکه همان‌طور که چریل بنارد می‌گوید، اقتدار «کاریزمایی امام کاریزمای نهادینه‌شده‌ای است که در ذات آن، سنتی وجود دارد که ایشان متعلق به آن هستند... و مشکل بتوان اقتدارهای کاریزماتیک، سنتی و قانونی-عقلایی که از سوی وبر تفکیک شده‌اند را در مورد رهبران مسلمان به کار برد.»[11]

 

در واقع آمریکا می‌دانست که یکی از علل موفقیت امام، علاوه بر محبوبیت وی، به اقتدار سیاسی و رهبری ایشان مربوط می‌شود و چه‌بسا شناخت این وجه از ویژگی امام (ره) و ترس آمریکا به‌خاطر از دست دادن منافع خود در منطقه، این کشور را علاقه‌مند به برقراری ارتباط با انقلابیون و دولت جدید ایران می‌کرد.

 

نویسنده‌ای در تشریح یکی از ویژگی‌های امام، او را این‌گونه معرفی می‌کند: «امام خمینی، حضور آمریکا در منطقه را یک حرکت ضدانسانی در عرصه‌ی سیاست بین‌المللی می‌داند. امام خمینی، قانون اساسی آمریکا و شعار حقوق بشر و دموکراسی را از طرف آمریکا، کاملاً ریاکارانه و دروغ می‌داند...»[12]

 

یکی از وجوه سیاسی مبارزات امام از همان ابتدا، مبارزه با وابستگی رژیم شاه به آمریکا بود. وابستگی کشور به آمریکا در وجوه مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، از موضوعاتی بود که امام همیشه به آن معترض بودند. در واقع نفوذ و سیطره‌ی بیگانگان از جمله آمریکا، در این دوره به‌حدی بود که کشور به حیاط‌خلوت و منطقه‌ی نفوذ آن‌ها تبدیل شده بود؛ به‌طوری‌که بسیاری از آنان «در عزل‌ونصب مقامات ارشد، نمایندگان مجلس، تصویب یا رد لوایح و قوانین، امضای قراردادها و پروتکل‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و… نقشی آشکار و پنهان داشتند.»[13]

 

از این رو، امام خمینی با توجه به شناخت عمیق نسبت به سیاست‌های سیطره‌جویانه‌ی آمریکا در ایران، با صراحت و قاطعیت اعلام می‌نمایند: «خطر آمریکا به‌حدی است که اگر کوچک‌ترین غفلتی کنید، نابود می‌شوید.»[14]

 

بنابراین امام از همان ابتدا بخش مهمی از مبارزات خود را مقابله با آمریکا دانسته و فرمودند: «ما تا آخر عمر، علیه دولت آمریکا مبارزه می‌کنیم و تا آن را سر جایش ننشانیم و دستش را از منطقه کوتاه نکنیم و به تمام مبارزان راه آزادی کمک نکنیم تا آن‌ها را شکست دهند و خود مردم سرنوشت خویش را به دست گیرند، از پای نمی‌نشینیم.»[15]