به گزارش مشرق، از جمله روش های عالمان اخلاق که می کوشند مستمعان و مخاطبان خود را به راه فلاح و صلاح دعوت کنند انذار از هدر رفت عمر و نزدیک بودن مرگ و فرصت نداشتن به جبران خطاهاست. علمای اخلاق به درستی مخاطبان خود را  به این نشانه مهم و موثر قرآنی دعوت می کنند که بسیاری از آدمیان فریفته و شیفته ظواهر زندگی دنیایی می شوند و از اندیشیدن به فرجام و سرانجام و آخرت امر غافل می مانند. این که بهای زندگی آدمی چیست و آدمی دقایق و ساعات عمر را به چه امری اختصاص دهد که بازنده و خسران زده نباشد.

عارف بالله آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در فصلی از کتاب المراقبات  مخاطب خود را در جهت انتباه و بیداری قلب راهنمایی می کند و با الفاظی که تا درون آدمی راه باز می کند و پیش می آید خطاب قرار می دهد که:  اى بیچاره به خودت که اسیر کارهاى بد گذشته ات هستى، رحم کن  و خود را از بارهاى گرانى که بر پشت دارى و از اعمال زشت گذشته ات به وجود آمده ، رها کن. همین ها بدبختى هاى بزرگى را برایت در پى دارند . به روزى مى رسى که مى گویند: راه فرار کجاست؟ هرگز پناهگاهى نیست. به جز درگاه خدا آرامشگاهى نیست.  در این روز به انسان خبر مى دهند که در اول و آخر عمر چه کرده است. انصاف بده ، آیا به وعده هاى خدا و روز دیگر و پاداش اعمال ایمان دارى؟ آیا در برابر خود جائى را مى بینى که پیامبران به جهت آن گریه کرده، دوستان خدا از آن لرزیده و هنگام یادآورى آن متقین غش مى کنند. تو را چه مى شود که از آنچه پیامبران معصوم خدا و فرشتگان پاك مى ترسیدند، ایمن هستى! آیا چیزى مى بینى که آنها نمى بینند؟ یا کار خیرى انجام داده اى که آنها انجام نداده اند؟ یا از چیزى پرهیز کرده اى که آنها پرهیز نکرده اند؟ یا از فریب خدا غافل هستى؟  و به جز فاسقان کسى از مکر خدا غافل نیست.

از انذار تا تبشیر

درباره خود بیندیش "روزى که فرشته بزرگ، روح القدس و فرشتگان دیگر بصورت منظم و صف کشیده برخیزند، کسى سخنى نمى گوید مگر آن که خدا به او اجازه داده و سخن درست بگوید." و فرض کن اجازه دادند صحبت کنى، آیا جواب درستى براى سؤ ال خداى متعال دارى ؟ در حالى که اصلا معلوم نیست به تو اجازه بدهند صحبت کنى یا ممکن است بگوید: "دور شوید و با من حرف نزنید." آنگاه در مورد وعده خداى متعال در مورد عمل کم فکر کن. آیا عاقل در این مورد سهل انگارى مى کند؟ به خود خطاب کن: اى کسى که ادعاى ایمان به وعده هاى خداوند متعال دارى ، درباره این منافع بزرگ و بسیار با ارزش چه می گویى؟ آیا مى توانى قیمتى مانند منافع دنیوى و نعمتهاى پست دنیا بر آن بگذارى؟

 آیا می توانی کاخى از کاخهاى بهشت را که خدا در مقابل یک تسبیح در این شب به تو وعده داده، قیمت گذارى کنى؟  کسى مى تواند بفهمد چه کرامتهایى در آن نگاه نهفته است؟  سپس به حال خود بیندیش و ببین چقدر به دنیا حریص هستى؟ چگونه به خاطر از بین رفتن کالاهاى با ارزش از تأسف مى میرى! همان کالاهایى که در مقابل کوچکترین کالاهاى آخرت بى ارزش هستند.

علت بی علاقگی به پاداش آخرت از کجا می آید؟

علت بى علاقگى به پاداش آخرت و علاقه به نعمتهاى دنیا، چیزى جز ضعف ایمان به جهان غیب و لوازم آن است؟ اگر چنین بود، واى بر تو که در آینده به خدا و فرشتگان و کتابهاى خدا و پیامبران و روز قیامت کافر شده، گمراه مى شوى و ور شکسته مى گردى؛ و باید خود را براى آتشى که خداوند به افراد بى ایمان به خدا وعده داده است، آماده کنى. زیرا ایمان ضعیف با علتى ناچیز و ترس کمى از بین مى رود. به خصوص در بیمارى مرگ که حواس آشفته مى شود. بنابراین اگر ایمان محکم و استوار نباشد، شاید امانتى بوده و در سختیهاى مرگ تبدیل به کفر شود. پس در زمان عافیت خود را براى بلا و در زمان سلامتى خود را براى بیمارى آماده کن. در روزهاى مهلت، فرصت را غنیمت شمار، قبل از این که فرستادگان خدا بیایند و بخواهى یک ساعت به عمرت اضافه شود ولى جواب بدهند تمام شد و به لحظه اى راضى شوى ولى ندهند. بنابراین براى نجات خود این اعمال مهم را انجام بده و مانند غریق، خدا را در این وقتهاى شریف بخوان و مانند کسى که در آتش گرفتار است ، بوسیله دوستان و اولیایش به او متوسل شو؛ زیرا کریم است و کرامت به بندگان بیچاره اش را که به درگاه او پناه آورده باشند و به دوستانش متوسل شده باشند، دوست دارد. در حالى که تمام درها باز است از کدام در وارد مى شوى؟ از در رحمت یا خشنودى یا بخشش گناه یا توبه یا فضل یا نیکوکارى یا نعمت یا سخاوت و بخشش. و اهل هر در نیز کسى است که متصف به صفت آن در، به اندازه توانایى باشد.

بهره تو از در رحمت و بخشش گناه چیست؟

بهره ات از "در رحمت" این است که به بندگان غافل خدا رحم کنى  و آنان را با وعظ و نصیحت و لطافت و بدون درشتى و خشونت، از راه غفلتى که دارند به راه خدا آورى؛ و به گناهکاران با چشم رحمت نگاه کنى نه با چشم آزار و اذیت. و نیز تمام گناهانى که در دنیا انجام مى شود را مانند گناهان خود در نظر بگیر و سعى کن به اندازه توانایى آن را از بین ببرى با این هدف که مبادا خشم خدا شامل حال تو شده و سزاوار ممنوعیت از همسایگى خداوند شود. و نیاز هر نیازمندى را به اندازه توان برآور و اگر نتوانستى برایش دعا و با او همدردى کن. و بهره ات از در خشنودى این است که از خداى خود خشنود باشى و بالاتر، او نیز از تو خشنود باشد، زیرا این دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند . و به آسانى از خلق خدا راضى شده و با آنان خشونت و بداخلاقى نکن.

و بهره ات از "در بخشش گناه" این است که به اندازه گناهت از خداوند آمرزش بخواهى با شرایطش. و از تمام مخلوقات خدا که به گردن تو حقى دارند، به اندازه ظلم و بدى و جفایت پوزش بخواهى و کسانى را که به گردن آنان حقى دارى ببخشى و عذر کسانى را که معذرت مى خواهند، بپذیرى.

نشانه های بهره از درهای توبه و فضل

بهره ات از در "توبه" نیز این است که در آینده هیچ گناه یا عمل مکروهى را انجام نداده، نسبت به خلق و خالق بدى نکرده و گذشته را تا آنجا که مى توانى جبران کنى. بهره ات از در "فضل" نیز این است که در رابطه با حق خدا به مقدار واجب راضى نشده  و در رابطه با حق مردم نیز به عدل و مساوات کفایت نکرده، و طورى رفتار کنى که خیر تو براى آنان بیشتر از خیر آنان براى تو باشد. و یکى از اینها این است جواب سلام را بهتر از سلام آنان بدهى. و بهره تو از درِ "نیکوکارى" این است که خدا را طورى عبادت کنى که گویا او را مى بینى و اگر تو او را نمى بینى، او تو را مى بیند، به کسى که با تو بدى کرده، نیکى کنى و کسى را که به تو ظلم کرده ببخشى و با کسى که از تو بریده بپیوندى  و بهره ات از در "بخشش و سخاوت" این است که تمام وجودت را در راه خدا نثار کنى - زیرا او شایسته این است - و خیرت را براى مردم افزایش دهى؛ البته نه به جهت نیازى که به آنان دارى.