گروه دین مشرق- پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: هر کس یک مسئله شرعی از احادیث ما پیرامون حلال و حرام و مسائل دینی اش را بیاموزد خدای تعالی هزار گناه او را بیامرزد و شهری از طلا به وسعت دنیا برایش در بهشت بنا کند و به عدد هر مویی که در بدنش قرار دارد برایش حجّ مقبول می نویسد.(1)

روزه رکن سوم از ارکان اسلام، بر هر مرد و زن مسلمان که عاقل بالغ باشند، برای یک ماه از جانب خدا واجب می‌باشد؛ اما کسانی که عذر شرعی دارند و نمی‌توانند روزه بگیرند، از جانب خدا و رسولش اجازه دارند که روزه نگیرند.

نظر مراجع تقلید عظام را در این باره می خوانید:

س 745- آيا روزه گرفتن بر زن باردارى که نمى‏داند روزه براى جنين او ضرر دارد يا خير، واجب است؟

ج- اگر بر اثر روزه، خوف ضرر بر جنين داشته باشد و خوف وى هم داراى منشأ عقلايى باشد، افطار بر او واجب است و در غير اين صورت واجب است که روزه بگيرد.

س 746- زنى که کودک خود را شير مى‏داده و باردار هم بوده و در همان حال روزه ماه رمضان را هم گرفته است، و هنگام زايمان فرزندش مرده به دنيا آمد، اگر از ابتدا احتمال ضرر را مى‏داده و در عين حال روزه گرفته است:

ج- اگر با وجود خوف از ضررى که داراى منشأ عقلايى است، روزه گرفته باشد و يا بعداً برايش معلوم شود که روزه براى وى يا براى جنين‏اش ضرر داشته، روزه‏اش صحيح نيست و قضاى آن بر او واجب است، ولى ثبوت ديه جنين متوقف بر اين است که ثابت شود فوت جنين مستند به روزه گرفتن وى است.

س 747- من به لطف خداوند متعال داراى فرزندى هستم که شيرخوار است. ان شاء الله تعالى بزودى ماه مبارک رمضان فرا خواهد رسيد. در حال حاضر مى‏توانم روزه بگيرم ولى در صورت روزه گرفتن، شيرم خشک خواهد شد. با توجه به اينکه داراى بنيه ضعيفى هستم و کودکم هر ده دقيقه شير مى‏خواهد، چه وظيفه‏اى دارم؟

ج- اگر به دليل کم يا خشک شدن شيرتان بر اثر روزه، خوف ضرر بر طفل خود داشته باشيد، روزه‏تان را افطار کنيد، ولى براى هر روزى بايد يک مدّ طعام به فقير بدهيد و قضاى روزه را هم بعداً بجا آوريد.

س 748- بعضى از پزشکان که به مسائل شرعى ملتزم نيستند، بيماران را از روزه گرفتن به دليل ضرر داشتن منع مى‏کنند، آيا گفته اين پزشکان حجت است يا خير؟

ج- اگر پزشک امين نباشد و گفته او هم اطمينان آور نباشد و باعث خوف ضرر نشود، گفته او اعتبارى ندارد و در غير اين صورت نبايد روزه بگيرد.

س 749- مادرم تقريباً سيزده سال بيمار بود و به همين دليل نمى‏توانست روزه بگيرد. من دقيقاً اطلاع دارم که علت روزه نگرفتن او احتياج به مصرف دارو بوده است، اميدواريم ما را راهنمايى فرماييد که آيا قضاى روزه‏ها بر او واجب است؟

ج- اگر ناتوانى او از روزه گرفتن بر اثر بيمارى بوده، قضا ندارد.

س 750- من بر اثر ضعف جسمانى از ابتداى سن بلوغ تا دوازده سالگى روزه نگرفته‏ام، در حال حاضر چه تکليفى دارم؟

ج- واجب است روزه‏هايى را که در ماه مبارک رمضان نگرفته‏ايد با اينکه به سنّ تکليف رسيده بوديد، قضا کنيد، و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدى و اختيارى و بدون عذر شرعى بوده، کفّاره هم بر شما واجب است.

س 751- چشم پزشک مرا از روزه گرفتن منع کرده و گفته است که به علت ناراحتى چشم به هيچ وجه نبايد روزه بگيرم، ولى من به گفته او توجه نکرده و شروع به روزه گرفتن کردم که باعث بروز مشکلاتى براى من در اثناى ماه رمضان شد. به‌طورى که در بعضى از روزها هنگام عصر احساس ناراحتى مى‏کنم، لذا متحيّر و مردّد هستم بين اينکه روزه نگيرم و يا ناراحتى‏ام را تحمل کرده و روزه را تا غروب ادامه دهم. سؤال اين است که آيا اصولاً روزه گرفتن بر من واجب است؟ و در روزهايى که روزه مى‏گيرم و نمى‏دانم قدرت ادامه آن را تا غروب دارم يا نه، آيا روزه‏ام را ادامه دهم؟ و نيت من چگونه بايد باشد؟

ج- اگر از گفته پزشک متديّن و امين اطمينان حاصل کنيد که روزه براى چشم شما ضرر دارد و يا خوف ضرر داشته باشيد، روزه گرفتن براى شما واجب نبوده و بلکه جايز هم نيست، و با خوف ضرر نيت روزه صحيح نيست و در صورت عدم خوف ضرر نيت روزه اشکال ندارد، ولى صحّت‏ روزه متوقف بر اين است که براى شما واقعاً ضرر نداشته باشد.

س 752- من از عينک طبى استفاده مى‏کنم و در حال حاضر چشمانم بسيار ضعيف است. هنگامى که به پزشک مراجعه کردم به من گفت که اگر براى تقويت چشمانم تلاش نکنم، ضعيف‏تر خواهند شد، بنا بر اين اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظيفه‏اى دارم؟

ج- اگر روزه براى چشمان شما ضرر دارد، واجب نيست روزه بگيريد، بلکه واجب است افطار کنيد و اگر بيمارى شما تا ماه رمضان آينده استمرار پيدا کرد، قضاى روزه بر شما واجب نيست، ولى واجب است که عوض هر روز يک مدّ طعام به فقير بدهيد.

س 753- مادرم به بيمارى شديدى مبتلاست و پدرم نيز از ضعف جسمانى رنج مى‏برد و در عين حال هر دو روزه مى‏گيرند که گاهى مشخص است که روزه باعث تشديد بيمارى آنها مى‏شود، تاکنون نتوانسته‏ام آنها را قانع کنم که لااقل هنگام شدت بيمارى روزه نگيرند. خواهشمنديم ما را در مورد حکم روزه آنها راهنمايى فرماييد.

ج- ملاک تأثير روزه در ايجاد بيمارى يا تشديد آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخيص خود روزه دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه براى او ضرر دارد يا خوف ضرر داشته باشد و در عين حال بخواهد روزه بگيرد، روزه گرفتن براى وى حرام است.

س 754- در سال گذشته توسط پزشک متخصص موردعمل جراحى کليه قرار گرفتم. وى مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع نمود، ولى در حال حاضر هيچ مشکل و دردى احساس نمى‏کنم و حتى به‌طور طبيعى غذا مى‏خورم وآب مى‏نوشم و هيچ‌يک از عوارض بيمارى را هم حس نمى‏کنم، وظيفه من چيست؟

ج- اگر خود شما از ضرر روزه خوف نداريد و حجت شرعى هم بر آن نداريد، واجب است روزه ماه رمضان را بگيريد.

س 755- اگر پزشک شخصى را از روزه گرفتن منع کند آيا با توجه به اينکه بعضى از پزشکان اطلاعى از مسائل شرعى ندارند، عمل به گفته او واجب است؟

ج- اگر مکلّف از گفته پزشک يقين پيدا کند که روزه براى او ضرر دارد و يا از گفته وى يا منشأ عقلايى ديگرى براى او خوف از ضرر حاصل شود، روزه گرفتن براى او واجب نيست، بلکه جايز هم نيست.

س 756- در کليه‏ هاى من سنگ جمع مى‏شود و تنها راه جلوگيرى از جمع شدن سنگ در کليه، نوشيدن مستمر مايعات است و از آنجايى که پزشکان معتقدند که من نبايد روزه بگيرم، تکليف واجب من نسبت به روزه ماه مبارک رمضان چيست؟

ج- اگر جلوگيرى از بيمارى کليه مستلزم نوشيدن آب يا ساير مايعات در طول روز باشد، روزه گرفتن بر شما واجب نيست.

س 757- از آنجا که مبتلايان به مرض قند مجبورند هر روز يک يا دو بار آمپول انسولين تزريق کنند و نبايد در وعده ‏هاى غذايى آنها تأخير و فاصله بيفتد، زيرا باعث پائين آمدن ميزان قند خون و در نتيجه نوعى تشنج و بيهوشى مى‏شود، لذا گاهى پزشکان به آنها توصيه مى‏کنند که در روز چهار نوبت غذا بخورند، خواهشمنديم نظر شريف خود را درباره روزه اين افراد بيان فرماييد.

ج- اگر بدانند که خوددارى از خوردن و آشاميدن از طلوع فجر تا غروب، به آنان ضرر مى‏رساند يا خوف ضرر داشته باشند، روزه گرفتن بر آنها واجب نبوده و بلکه جايز نيست.

مسأله ۱۷۳۳- كسى كه به واسطه پیرى نمى تواند روزه بگیرد، یا براى او مشقّت دارد، روزه از او برداشته شده و در صورت دوم باید براى هر روز فدیه بدهد، و فدیه یك مُد طعام است، و احتیاط مستحبّ این است كه خصوص گندم را بدهد.

مسأله ۱۷۳۴- كسى كه به واسطه پیرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.

مسأله ۱۷۳۵- اگر انسان مرضى دارد كه زیاد تشنه مى شود، و نمى تواند تشنگى را تحمّل كند، یا براى او مشقّت دارد، روزه از او برداشته شده، ولى در صورت دوم باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد، و احتیاط مستحبّ این است كه بیشتر از مقدارى كه ناچار است آب نیاشامد، و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.

مسأله ۱۷۳۶- زنى كه زاییدن او نزدیك است و روزه براى حملش یا خودش ضرر دارد، روزه او صحیح نیست، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم، و روزه هایى را كه نگرفته باید قضا نماید.

مسأله ۱۷۳۷- زنى كه بچّه شیر مى دهد و شیر او كم است، چه مادر بچّه باشد یا غیر مادر، با اجرت شیر بدهد یا بدون اجرت، اگر روزه براى بچّه اى كه شیر مى دهد یا خود او ضرر دارد، روزه او صحیح نیست، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم، و روزه هائى را كه نگرفته باید قضا نماید، و این حكم در صورتى است كه شیر خوردن این بچّه از راه دیگرى میسّر نباشد، و اگر میسّر باشد واجب است آن زن روزه بگیرد.

مسأله 1734- كسي كه به واسطه پيري نمي‎تواند روزه بگيرد يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد بلكه در صورت اول نيز بنابر احتياط لازم، يك مد طعام بدهد.

مسأله 1735- كسي كه به واسطه پيري روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، قضاي روزه‎هايي را كه نگرفته، بنابر احتياط مستحب به جا آورد.

مسأله 1736- اگر انسان مرضي دارد كه زياد تشنه مي‎شود و نمي‎تواند تشنگي را تحمل كند، يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولي در صورت دوم و بلكه در صورت اول هم بنابر احتياط لازم بايد براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و احتياط مستحب آن است كه بيشتر از مقداري كه ناچار است آب نياشامد، و چنان چه بعد بتواند روزه بگيرد روزه‎هايي را كه نگرفته قضا نمايد.

مسأله 1737- زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش يا براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و در صورت اول بايد براي هر روز بنابر احتياط لازم يك مد طعام به فقير بدهد. ولي اگر روزه براي خودش ضرر دارد رعايت اين احتياط لازم نيست اگر چه بهتر است و روزه‎هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

مسأله 1738- زني كه بچه شير مي‎دهد و شير او كم است چه مادر بچه، يا دايه او باشد، يا بي‎اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه يا براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و در صورت اول بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه‎هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد، ولي اگر كسي پيدا شود كه بي‎اجرت بچه را شير دهد، يا براي شيردادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

مسأله 1379- كسى كه به واسطه پيرى نمى تواند روزه بگيرد، يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولى در صورت دوم بايد براى هر روز 750 گرم آرد به فقير بدهد.

مسأله 1380- كسى كه به واسطه پيرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد بنابر احتياط لازم است قضاى روزه هائى را كه نگرفته به جا آورد.

مسأله 1381- اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مى شود و نمى تواند تشنگى را تحمل كند، يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولى در صورت دوم بايد براى هر روز يك مد آرد گندم به فقير بدهد. و بهتر آن است كه بيشتر از مقدارى كه ناچار است آب نياشامد و چنانچه بعد بتواند در روزهاى كوتاه و هواى ملايم روزه بگيرد بنابر احتياط روزه هايى را كه نگرفته، قضا نمايد.

مسأله 1382- زنى كه زائيدن او نزديك است و روزه براى حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد براى هر روز يك مدّ آرد گندم به فقير بدهد. و نيز اگر روزه براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بايد براى هر روز يك مدّ گندم و يا آرد آن را به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

مسأله 1383- زنى كه بچه شير مى دهد و شير او كم است چه مادر بچه، يا دايه او باشد، يا بى اجرت شير دهد، اگر روزه براى بچه اى كه شير مى دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد براى هر روز يك مدّ طعام يعنى آرد گندم به فقير بدهد و نيز اگر براى خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بايد براى هر روز يك مدّ طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

مسأله 1722- کسي که به واسطه پيري نمي تواند روزه بگيرد، يا براي او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست. ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يک مد که تقريباً ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

مسأله 1723- کسي که به واسطه پيري روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط مستحب بايد قضاي روزه هائي را که نگرفته بجا آورد.

مسأله 1724- اگر انسان مرضي دارد که زياد تشنه مي شود و نمي تواند تشنگي را تحمل کند، يا براي او مشقت دار د، روزه بر او واجب نيست. ولي در صورت دوم بايد براي هر روزه يک مد گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و احتياط واجب آن است که بيشتر از مقداري که ناچار است آب نياشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد، بنابر احتياط مستحب بايد روزه هائي که نگرفته قضا نمايد.

مسأله 1725- زني که زائيدن او نزديک است و روزه براي حملش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد براي هر روز يک مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد. و نيز اگر روزه براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابر احتياط واجب بايد براي هر روز يک مد طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه هائي را که نگرفته بايد قضا نمايد.

مسأله 1726- زني که بچه شير مي دهد و شير او کم است چه مادر بچه، يا دايه او باشد، يا بي اجرت شير مي دهد، اگر روزه براي بچه اي که شير مي دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست. و بايد براي هر روز يک مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد و نيز اگر براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بنابر احتياط واجب بايد براي هر روز يک مد طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه هائي را که نگرفته بايد قضا نمايد، و اگر کسي پيدا شود که بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از کس ديگري که اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است که بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

مسأله - كسى كه بواسطه پيرى نمى تواند روزه بگيرد يا براى او مشقّت دارد روزه بر او واجب نيست، ولى در صورت دوّم بايد براى هر روز يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد.

مسأله - كسى كه بواسطه پيرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد بنابر احتياط مستحب بايد قضاى روزه هائى را كه نگرفته بجا آورد.

مسأله - اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مى شود و نمى تواند تشنگى را تحمّل كند يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست و بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، و احتياط مستحب آن است كه بيشتر از مقدارى كه ناچار است آب نياشامد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد، بايد روزه هايى را كه نگرفته قضا نمايد.

مسأله - اگر روزه گرفتن براى جنين زن حامله ضرر داشته باشد روزه بر او واجب نيست و بايد قضاى آن را بعداً بگيرد و اگر روزه گرفتن براى خود زن حامله ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و بايد قضاى آن را بعداً بگيرد و يك مدّ طعام نيز براى هر روز كه روزه نگرفته به فقير بدهد.

مسأله - زنى كه بچه شير مى دهد و شير او كم است چه مادر بچه يا دايه او باشد يا بى اجرت شير دهد، اگر روزه براى بچه اى كه شير مى خورد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و نيز اگر براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و در اين صورت بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، و در هر دو صورت روزه هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد، ولى اگر كسى پيدا شود كه بى اجرت بچه را شير دهد، يا براى شير دادن بچه از پدر يا مادر يا از كس ديگرى كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، بايد بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

مسأله 1450- مرد و زن پير كه روزه گرفتن براى آنها مشكل است مى توانند روزه را ترك كنند، ولى بايد براى هر روز يك مد (تقريباً 750 گرم) گندم يا جو و مانند اينها به فقير دهند و بهتر آن است به جاى گندم و جو نان را انتخاب كنند و در اين صورت احتياط واجب اين است به اندازه اى باشد كه گندم خالص آن مقدار يك مد شود.

مسأله 1451- كسانى كه به خاطر پيرى روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبى كه هوا ملايم و روزها كوتاه است بتوانند قضاى آن را به جا آورند احتياط آن است كه آن را قضا كنند.

مسأله 1452- روزه بر كسانى كه مبتلا به بيمارى استسقاء هستند، يعنى زياد تشنه مى شوند و توانايى روزه گرفتن را ندارند و يا براى آنها بسيار مشكل است واجب نيست، ولى بايد براى هر روز يك مدّ طعام كه در مسأله قبل به آن اشاره شد كفّاره بدهند و بهتر است كه بيش از مقدار ضرورت آب نياشامند و اگر بعداً بتوانند قضا كنند احتياط واجب قضا كردن است.

مسأله 1453- زنان باردارى كه وضع حمل آنها نزديك است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد روزه گرفتن بر آنها واجب نيست، ولى كفّاره اى را كه در مسأله قبل گفته شد بايد بدهند، امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست كفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى كند.

مسأله 1454- زنانى كه بچّه شير مى دهند خواه مادر بچّه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمى شير آنها و ناراحتى بچّه شود روزه بر آنها واجب نيست، ولى براى هر روز همان كفّاره (يك مدّ طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند، امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه كفّاره، ولى بايد بعداً روزه هايى را كه نگرفته اند قضا نمايند.

مسأله 1455- اگر كسى پيدا شود كه بدون اجرت، بچّه را شير دهد يا شخصى پيدا شود كه اجرت دايه را بى منّت بپردازد، در اين صورت روزه گرفتن واجب است.

مسأله 1695- كسى كه بواسطه پيرى نمى‏تواند روزه بگيرد يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست، ولى در صورت دوم بايد براى هر روز يك مُد طعام ـ گندم يا جو، يا نان و مانند اينها ـ به فقير بدهد.

مسأله 1696- كسى كه بواسطه پيرى روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگيرد، احتياط مستحب آن است كه قضاى روزه‏هائى را كه نگرفته است بجا آورد.

مسأله 1697- اگر انسان مرضى دارد كه زياد تشنه مى‏شود و نمى‏تواند تشنگى را تحمل كند يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست، ولى در صورت دوم بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد، واجب نيست قضا نمايد.

مسأله 1698- زنى كه زائيدن او نزديك است و روزه براى خودش يا حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست، و بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد. و در هر دو صورت روزه‏هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

مسأله 1699- زنى كه بچّه شير مى‏دهد و شير او كم است ـ چه مادر بچّه، يا دايه او باشد، يا بى اجرت شير دهد، اگر روزه براى خودش يا بچّه‏اى كه شير مى‏دهد ضرر دارد ـ روزه بر او واجب نيست و بايد براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد ؛ و در هر دو صورت روزه‏هائى را كه نگرفته بايد قضا نمايد، ولى ـ بنابر احتياط واجب ـ اين حكم اختصاص به موردى دارد كه شير دادن بچه منحصر به همين راه باشد، و امّا اگر راه ديگرى براى شير دادن بچه باشد ـ مثلاً چند زن در شير دادن او شركت كنند، يا از شير دادن با شيشه وپستانك كمك بگيرد ـ ثبوت اين حكم محل اشكال است.

مسأله 285- اگر كسى مريض باشد به طورى كه بداند يا گمان كند روزه گرفتن براى او ضرر دارد، نبايد روزه بگيرد، و اگر روزه بگيرد روزه اش صحيح نيست ، و در صورت خوف ضرر در صورتى كه خوف او عقلايى باشد، مى تواند روزه اش را افطار كند.

مسأله 286- كسى كه به علت پيرى نمى تواند روزه بگيرد يا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نيست، و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد، اقوى وجوب قضا است، و در صورتى كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند، واجب است براى هر روزه يك مُد طعام - كه تقريباً ده سير است - از گندم يا جو و مانند اينها صدقه دهد و همچنين كسى كه توانايى قضاى روزه را داشته ولى به سبب ندانستن حكم، قضاى آن را تا رمضان بعد تاءخير انداخته ، بايد علاوه بر قضاى روزه به مقدارى كه گفته شد كفاره دهد.

مسأله 287- بر پسر يا دخترى كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفاره هم ندارد، ولى قضاء دارد.

مسأله 288- زنى كه زاييدن او نزديك است و روزه براى حملش يا خودش ضرر دارد، واجب است افطار نمايد و براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد و در هر صورت روزه هايى را كه نگرفته، بعداً قضا نمايد.

مسأله 289- زنى كه بچه شير مى دهد و شير او كم است، چه مادر بچه باشد يا دايه او، چه با اجرت شير بدهد يا بى اجرت، اگر روزه براى خودش يا بچه اى كه شير مى دهد ضرر دارد، واجب است افطار كند و براى هر روز يك مُد طعام به فقير بدهد، و در هر دو صورت روزه هايى را كه نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، بايد قضا نمايد، و اگر كسى پيدا شود كه بى اجرت بچه را شير دهد، يا براى شير دادن بچه، از پدر يا مادر بچه يا از شخص ديگرى كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، واجب است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

پی نوشت:
1- بحار الانوار جلد 1 ص 214