به گزارش مشرق، بازار کار ایران دچار شرایط بحرانی است و از این بابت هزاران کارجو مجبورند برای شغل یابی با یکدیگر رقابت کنند. به دلیل پایین بودن عرضه شغل و بالا بودن تقاضا، در برخی شغل‌ها صف‌های طولانی از داوطلبان تشکیل می شود و ممکن است برای یک شغل تا چند هزار نفر نیز داوطلب شوند.
کارشناسان می گویند این شرایط بازار کار تا چند سال آینده نیز ادامه خواهد یافت و کشور هم اکنون در پیک تقاضا برای کار قرار دارد و مجموعه عملکرد دولت‌ها نیز در سال‌های گذشته نتوانسته طلسم بیکاری را در کشور بشکند. براساس آمارهای رسمی، هم اکنون بیش از ۲.۶ میلیون نفر بیکار مطلق در کشور وجود دارد که حتی تجربه یک ساعت کار را نیز ندارند.
مقامات دولتی اعلام کرده‌اند نیمی از این تعداد بیکار را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می دهند که هم اکنون بزرگترین معضل بیکاری در کشور محسوب می شوند و مجموعه سیاست‌گذاری‌ها به دنبال این است به هر نحوی که شده، یک دری برای ورود این گروه میلیونی از بیکاران برای ورود به بازار کار باز شود.
۲ میلیون شغل در تسخیر خارجی‌ها
سال‌هاست دستکم ۲ میلیون فرصت شغلی در اختیار اتباع بیگانه قرار دارد و کارگران خارجی به راحتی در بخش‌های مختلف بازار کار وارد می‌شوند. آنها با مجوز و بدون مجوز می توانند کار کنند و حتی جای نیروی متقاضی کار ایرانی را نیز با حمایت کارفرمایان و دولت بگیرند.
کارشناسان عقیده دارند دولت و دستگاه‌های وابسته به آن بزرگترین حامی و استفاده کننده از نیروی کار خارجی است و در این بخش بسیاری از کارگران خارجی در شهرداری‌ها و بخش‌های این چنینی حضور دارند. با وجود بحران بیکاری برای کارجویان، دولت برای اشتغال اتباع بیگانه تعرفه پایین تعیین می‌کند و با دریافت مبالغ ناچیزی اجازه می دهد، آنها به آسانی در بازار کار کشور اشتغال داشته باشند.
برخی مسئولان وزارت کار درباره اشتغال و حضور اتباع خارجی در ایران معتقدند اگر افاغنه از ایران بروند، بسیاری از مشاغل معطل خواهد ماند و کسی نیست آنها را انجام دهد. دولتی‌ها می گویند به دلیل ضعف فرهنگ کار، بسیاری از افراد تمایلی به انجام مشاغل سطح پایین را ندارند. از این رو، اینگونه مشاغل عمدتا در اختیار اتباع بیگانه قرار دارد.
وزیر کار پیش تر از خالی ماندن ۲ میلیون فرصت شغلی انتقاد کرده و خواستار تغییر نگرش کارجویان به اشتغال است. هرچند مشکل فرهنگ کار و نگرش منفی به برخی مشاغل یک واقعیت آشکار در بازار کار ایران است اما ساماندهی اشتغال اتباع بیگانه و حمایت نکردن دولت از ادامه حضور آنها، در حالی که بسیاری از جوانان ایرانی از داشتن شغل محروم هستندۀ می تواند برای بیش از یک میلیون نفر زمینه اشتغال فراهم کند.
اینکه گفته می شود فرهنگ کارمان مشکل دارد و توقعات از شغل تغییر کرده مربوط به همه بیکاران و جویندگان شغل نیست و نمی توان گفت همه ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر بیکار فعلی اینگونه فکر می کنند. در حال حاضر مسائل مربوط به توقعات از اشتغال و تمایل شدید به پشت میزنشینی بیشتر مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی است و بیکاران دانشگاه نرفته معمولا اینگونه فکر نمی کنند و چنین نگاهی به بازار کار ندارند.
هزینه فروش مجوز اشتغال به خارجی‌ها
بنابراین همانگونه که عنوان شد، ساماندهی اشتغال اتباع بیگانه می تواند برای بیش از یک میلیون نفر از جویندگان شغل، زمینه اشتغال ایجاد کند. براساس آمارهای ارائه شده، هم اکنون یک تا یک و نیم میلیون از مجموع بیکاران کشور را فارغ التحصیلان دانشگاهی و اندکی بیش از این میزان را نیز جویندگان شغل دانشگاه نرفته تشکیل می دهد.
بر پایه این گزارش، وزارت کار در حال حاضر اجازه اشتغال هر تبعه خارجی در ایران را با ۲۸۷۵۰۰ تومان صادر می‌کند و در عین حال، هزینه تمدید هر شغل نیز ۲۰۷۰۰۰ تومان است. به بیان دیگر، افاغنه می توانند با پرداخت هزینه های یادشده در ایران اجازه کار داشته باشند.
حمید حاج اسماعیلی با بیان اینکه فرهنگ کار در حال حاضر از مسائل بازار کار کشور محسوب می شود، گفت: در واقع مسائل بازار کار ناشی از سیاست‌ها و نگرش دولت به این بازار است.
این کارشناس بازار کار اظهارداشت: هم اکنون بخش قابل توجهی از نیروی کار بیگانه دارای مجوز و یا فاقد مجوز با چراغ سبز دولت در بنگاه‌های تحت نظارت دولت مشغول به فعالیت هستند.
حاج اسماعیلی ادامه داد: یکی از بخش‌هایی که استفاده زیادی از نیروی کار خارجی می کند، شهرداری‌ها به ویژه در پایتخت است. هم اکنون هزینه ایجاد یک شغل در ایران بیش از ۶۰ میلیون تومان برآورد می شود ولی با کمتر از ۳۰۰ هزار تومان به اتباع بیگانه واگذار می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: دولت باید نگرش خود را درباره اشتغال اتباع بیگانه در بازار کار تغییر دهد. البته دولت مدعی است که در این بخش نظارت‌های کافی دارد و نمی‌خواهد فعالیت و کار آنها را در ایران ممنوع کند.
ساختمان‌ها را خارجی‌ها می‌سازند
این کارشناس بازار کار ادامه داد: در شرایطی که نرخ بیکاری بالا است، کارگران خارجی اشتغال را در بخش‌های ساختمانی، معادن و شهرداری‌ها به دست گرفته اند و پیمانکاران در این حوزه ها به وفور از کارگران خارجی استفاده می کنند.
حاج اسماعیلی تصریح کرد: نگرش نسبت به کارگران ایرانی این است که کارفرمایان می گویند استفاده از کارگران داخلی برای آنها مقرون به صرفه نیست. در هر صورت، حضور کارگران خارجی در بخش ساختمان برجسته است.
به گفته وی، اشتغال کارگران خارجی در بخش ساختمان باعث شده است تا بسیاری از آنها امروز ماهر شوند و صاحب تجربه باشند. هم اکنون در شهرداری ها تا ۶۰ درصد کارگران خارجی هستند.
این کارشناس بازار کار تاکید کرد: اشتغال کارگران خارجی در سال‌های اخیر به دلیل وقوع خشکسالی ها در بخش دامپروری تضعیف شده و برآورد می شود هم اکنون ۲ میلیون کارگر خارجی در بازار کار ایران حضور داشته باشند.
وی افزود: اینکه گفته می شود ایرانی‌ها تمایلی به انجام کارهای سخت و فیزیکی ندارند قابل قبول نیست. به تازگی در یکی از شهرها ۱۳ لیسانس و فوق لیسانس برای انجام رفته گری پذیرفته شده اند. این شغل‌ها خیلی نیازی به آموزش ندارد و اگر قرار است افراد به این بخش‌ها وارد شوند دیگر نیازی به سال‌ها تحصیل نداشت.
حاج اسماعیلی گفت: علاوه بر این، هم اکنون نیروهای بالاتر از دیپلم برای اشتغال در بخش‌های خدماتی، بیمارستان‌ها و بانک‌ها جذب می‌شوند. از افراد با تحصیلات بالاتر از دیپلم حتی برای نگهبانی‌ها نیز استفاده می شود.
