کتاب "دهلاویه" نوشته شیوا فتاحی، منطقه دهلاویه، ستاد جنگ‌های نامنظم و شخصیت شهید دکتر مصطفی چمران را معرفی می‌کند.
دهلاویه روستای کوچکی است در استان خوزستان و در منطقه دشت آزادگان. این روستا در شمال غرب سوسنگرد و در کنار جاده اصلی سوسنگرد ـ بستان قرار دارد.
دهلاویه که تا پیش از جنگ تحمیلی روستای کوچک و گمنامی بود، امروز بانام مصطفی چمران گرهخورده است. او که فارغ‌التحصیل رشته فیزیک پلاسما و الکترونیک از دانشگاه کالیفرنیا برکلی آمریکا بود و در مؤسسات پژوهشی بزرگ آمریکایی به نام بلاستخدامشده بود، اما همه‌ی آن‌ها را رها کرد و به کمک شیعیان جنوب لبنان شتافت و با پیروزی انقلاب اسلامی به وطنش برگشت و در کسوت نماینده مجلس و وزیر دفاع به خدمت در جمهوری اسلامی پرداخت.
و اما قصه‌ی دهلاویه...
حدود ۲ ماه از آغاز حمله رژیم بعث به میهن اسلامی گذشته بود که عراقی‌ها قصد کردن دسونگرد را اشغال کنند و دراینبین دهلاویه در خط مقدم این حمله قرار داشت. مدافعان دهلاویه تعدادشان کم بود و عللاوه بر این، نه مهمات کافی داشتند و نه آب و غذای کافی. در همین حین شهید علی تجلایی به همراه ۵۰ رزمنده تبریزی از راه رسیدند و قوت قلبی شدند برای مدافعان دهلاویه. باران آتش بود که از سوی دشمن روانه‌ی دهلاویه می‌شد؛ از گلوله خمپاره گرفته تا توپ و کاتیوشا.
مقاومت‌ها ادامه داشت، اما بعثی‌ها صبح روز ۲۳ آبان برای اشغال سوسنگرد با کمک ۴۰ دستگاه تانک و از طرف دهلاویه به سمت سوسنگرد پیش آمدند. مدافعان دهلاویه که بسیاری از آن آن‌ها شهید شده بودند و توان و مهمات کافی در اختیار نداشتند، عصر آن روز دهلاویه را برای کمک به سوسنگرد ترک کردند و دهلاویه به‌دست دشمن افتاد. پاس از این بود که سوسنگرد از سه طرف در محاصره قرار گرفت.
در این وضعیت شهید چمران و ستاد جنگ‌های نامنظم وارد عمل شدند و با همکاری سپاه، ارتش و نیروهای مردمی و نظارت مقام معظم رهبری که آن زمان عضو شورای عالی دفاع بودند، بافرمان حضرت امام خمینی (ره) مبنی بر این‌که سوسنگرد تا فردا بایستی آزاد شود حصر سوسنگرد در ۲۶آبان۵۹، شکسته شد.
سپس رزمندگان ایرانی با رهاسازی آب کارون در دشت‌های خوزستان، رژیم بعث عراق زمین‌گیر کردند. پس‌ازاین بود که طرح آزادی دهلاویه در دستور کار قرار گرفت. پیش از آن چند عملیات دیگر هم انجام شده بود تا آزادسازی این روستا میسر شود.
نبرد نهایی برای آزادسازی دهلاویه از بامداد ۳۶ خرداد ۱۳۶۰ از ۲ محور آغاز شد. اما دشمن دست‌بردار نبود و پاتک‌هایش ادامه داشت. در همین اثنا، مصطفی چمران که برای بررسی وضعیت به خط مقدم نبرد رفته بود با اصابت ترکش خمپاره به شهادت رسید.
بعد از یکی ۲ عملیات، دشمن علی‌رغم در اختیار داشتن روستای دهلاویه، از آن عقب نشست و سرانجام در ۲۷شهریور۱۳۶۰ دهلاویه با عملیات مشترک ارتش و سپاه با نام عملیات شهید مدنی آزاد شد.
امروز یادمانی به نام شهید دکتر چمران در محل شهادتش بناشده و پیکر شهید گمنامی نیز در آن دفن شده است.
موقعیت یادمان شهید چمران در دهلاویه
لازم به ذکر است مجموعه کتاب‌های "قطعه‌ای از آسمان" به دبیری "احمد دهقان" منتشر شده است.
