به گزارش مشرق، رهبران ترکيه ادامه موفقيت‌هاي نظامي ميداني در سوريه از سوي ائتلاف روسي را برنتافته و کاملا آگاهانه اقدام به سرنگوني جنگنده روسي کرده‌اند.

 انگيزه هاي اقدام مخاطره آميز ترکيه در هدف قرار دادن جنگنده سوخوي 24 روسي بيش از هر چيزي ناشي از پيامدهاي حملات هوايي روسيه به مواضع معارضان مسلح در سوريه و شکست هاي پي در پي معارضان مسلح و پايان صبر آنکارا بر اين شکست هاست که طي چهار سال گذشته تلاش هاي زيادي براي سرنگوني بشار اسد انجام داده، اما در حاليکه تصور بر اين بود که اسد ماه هاي آخر حکومت را سپري مي کند، ناگهان معادله ميداني شروع به تغيير کرد. در واقع حمله به جنگنده سوري تخليه گوشه اي از خشم فروخورده آنکارا بود..اردوغان صراحتا اظهار داشته "روس ها داعش را نمي زنند، بلکه مناطقي را هدف قرار مي دهند که نيروهاي داعش و تروريست ها حضور ندارند".
هنوز معلوم نيست اين حمله با آمريکا و ناتو هماهنگ شده بود يا نه، اما مي توان گزينه هاي مختلف را که دال بر انگيزه ها و پيامدهاي اين اقدام در شرايط حساس منطقه است، مورد بررسي قرار داد. اينکه آيا اين اقدام با هماهنگي آمريکا انجام شده، به دليل رويکرد محتاطانه آمريکا در دوره تصدي باراک اوباما در تحولات خاورميانه، آمر يا مشاور بودن واشنگتن در اين حادثه محل ترديد است. اگرچه با توجه به نگاه منفي واشنگتن به اقدامات نظامي مسکو در سوريه، رئيس جمهور آمريکا چندان هم از چنين اقدام خطرناکي ناخشنود نيست. ضمن اينکه باراک اوباما که به نظر مي رسد چندان از اين اتفاق غافلگير نشده، در واکنش به سرنگوني جنگنده روسي گفت: "ترکيه حق دارد از مرزها و حريم خود دفاع کند، اما گفتگوي مستقيم روسيه و ترکيه براي کاهش بحران ضروري است". وي که پس از ديدار با رئيس جمهور فرانسه، فرانسوا اولاند سخن مي گفت، افزود: "با فرانسه توافق کرديم در صورتي که روسيه به جاي اينکه به دنبال تقويت اسد باشد، اهداف خود را عليه داعش به کار گيرد، مي تواند به ايفاي نقش بپردازد".

موضع گيري هاي ساير رهبران عضو ناتو هم گونه اي ميانه روي و رعايت جانب احتياط و توصيه به پرهيز از گسترش درگيري ميان ترکيه و روسيه را در برمي گيرد که باز تاييد فرضيه عدم دخالت آمريکا و ناتو در طراحي چنين حمله اي است. همچنين برخي ناظران اقدام ترکيه را اشتباه دانسته و اظهار داشته اند در حال حاضر آنکارا تلاش مي کند ناتو را وارد درگيري در اراضي سوريه کند. اما ترديدي نيست که بحران واقعي در روابط روسيه و ترکيه ايجاد شده و اين بحران داراي ابعاد سياسي عميق جهاني است.

بر اساس شواهد موجود، مي توان حدس زد اردوغان با در نظر گرفتن ريسک بالاي چنين اقدامي درصدد گسترش بازي جنگ در سوريه به پيمان ناتو و استفاده از ظرفيت هاي اين پيمان در هر سطح ممکن است. موضع گيري هاي مقامات ارشد ترکيه به خصوص اردوغان پس از سرنگوني هواپيماي جنگي روسيه به خوبي گوياي اين واقعيت است که رهبران ترکيه ادامه موفقيت هاي نظامي ميداني در سوريه از سوي ائتلاف روسي را برنتافته و کاملا آگاهانه اقدام به سرنگوني جنگنده روسي کرده اند. رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه چند روز پس از حمله به جنگنده روسيه در استان بايبورت گفت گروه موسوم به داعش در جبل الترکمان در حومه لاذقيه حضور ندارد و دليلي ندارد که روسيه اين منطقه را هدف قرار دهد و تاکيد کرد خطر از همه طرف ما را احاطه کرده است. به نظر مي رسد ترک ها با اين اقدام حساب شده خواسته اند "پيامي انفرادي" به روس ها ارسال کنند، اگرچه پيش بيني مي کردند چنين حرکتي چندان خوشايند ناتو و آمريکا هم نباشد. اما آن را حرکتي زيرکانه برآورد کرده اند که رقباي سنتي مسکو را در برابر عملي انجام شده قرار مي دهد که در نهايت فقط به سود آنکارا خواهد بود، اما هزينه هاي آن ميان ساير متحدان ترکيه سرشکن خواهد شد. چه اينکه ساعاتي بعد از حمله، ناتو در يک نشست فوق العاده اعلام کرد براي همبستگي با ترکيه در کنار اين کشور مي ايستد.

اما اقدام ترکيه که پوتين آن را "خنجر از پشت" خواند، را نمي توان ساده انگارانه نگريست، به خصوص در مقطع زماني که روس ها پس از يک اقدام ديرهنگام نظامي در صدد بودند صفحه آخر پرونده سوريه را امضاء و آن را مهر و موم کنند. در تحليل روس ها موضوع سوريه سکه دو رو است که يک روي آن حفظ نفوذ در خاورميانه است، اما روي ديگر آن چشم انداز آينده جهادي ها در سوريه است که در صورت بقاء، روسيه هم سهمي از تهديد را در صورت بازگشت پيروزمندانه جهادي ها به قفقاز احساس مي کند. پس از سرنگوني جنگنده روسيه، اکنون توپ در زمين روسيه قرار گرفته است. قطعا ترکيه و همپيمانانش منتظر واکنش مسکو هستند. جنس اين واکنش مي تواند بيانگر ماهيت، ميزان عزم و اراده مسکو در سياست خاورميانه اي اش باشد. در يادداشتي که از سوي نگارنده پس از شروع حملات هوايي روسيه در سوريه منتشر شد، به لايه هاي مختلف اقدامي تحت عنوان "قمار نظامي پوتين در سوريه" پرداخته و گفته شد که اگر پوتين نتواند تهاجمي را که آغاز کرده، به سرانجام برساند، باعث حوادث پيش بيني نشده و همچنين به اتاق انتظار رفتن ديپلماسي در بحران سوريه است. اکنون در اين بازي ترکيه که يکي از بازيگران فعال پشت پرده بود، از پرده بيرون جهيده و از اينکه علني در پرونده سوريه هزينه کند، ابايي ندارد. روس ها در اولين قدم روابط اقتصادي رو به گسترش خود با ترکيه را قطع کردند و اکنون در حال بررسي اقدامات تلافي جويانه نظامي هستند که تا اين لحظه با وجود اصرار پوتين، مقامات ترکيه حتي حاضر به يک عذرخواهي ساده هم نشده اند. اگر تنش ها ميان بازيگران درگير در سوريه همچنان به سوي رويارويي هاي نظامي پيش رود، گذشته از خطراتي که براي صلح شکننده در منطقه خواهد داشت، اين درگيري ها هيچ کمکي به ريشه کني افراطي گري و ترورريسم در منطقه نمي کند و همچنان بازندگان اصلي آن مردمي هستند که در انفجارها کشته و آواره شده و در درياها حين مهاجرت، غرق مي شوند.

منبع: دیپلماسی ایرانی