مشرق- در عراق کمبود نیرو وجود ندارد. با اعلام مرجعیت عراق مبنی بر ضرورت جهاد علیه تروریست های تکفیری، حدود 2 میلیون نفر داوطلب جهاد شدند که در نیرو های داوطلب مردمی و تحت عنوان حشدالشعبی سازمان داده شدند. بنابراین با توجه به این تعداد نیروی نظامی، انتظار آن است که عراق بتواند کار را یکسره کند و این کشور را از بحران تروریستی نجات دهد. اما این اتفاق تاکنون رخ نداده است و علی رغم پیروزی های اولیه، ما شاهد نوعی رکود در عملیات ضد تروریستی در عراق هستیم.
اینجا پرسشی مطرح می شود؛ اشکال کار کجاست؟ چرا دولت عراق نمی تواند از این ظرفیت بالا در جهت پایان دادن به بحران عراق استفاده کند؟ چه علل و موانعی بر سر راه اقدام دولت عراق در این عرصه وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال باید به چند نکته توجه داشت؛
1- دولت عراق مقدار زیادی سلاح از دولت امریکا خریداری کرده است و پول آن ها را نیز پرداخته است. اما دولت ایالات متحده حاضر به تحویل این سلاح ها نیست. عراق 60 فروند جنگنده اف 16 از امریکا خریده است اما تنها 6 فروند آن را تحویل گرفته است. حدود 400 دستگاه تانک آبرامز نیز خریداری شده که تا کنون امریکا از تحویل آن ها خود داری کرده است. لذا ارتش عراق از کمبود سلاح در رنج است و نمی تواند عملیات ها را پوشش هوایی دهد. بدون پوشش هوایی و پشتیبانی عملیاتی، هزینه های عملیاتی بسیار بالا است. وقتی شما در مقام حمله کننده قرار می گیرید نیاز به 4 برابر نیرو بیشتر از زمان دفاع دارید. نیروی هوایی و پشتیبانی های دیگر عملیاتی، می تواند تلفات را کاهش دهد و نیاز به نیروی انسانی را تا سطح زمان دفاع کاهش دهد. اما امریکا با نادیده گرفتن تعهداتش موجب شده که عراق در عرصه میدانی با مشکلات جدی روبرو شود.
2- ایالات متحده امریکا در عملیات ضد تروریستی خود علیه داعش در عراق جدی نیست. دست کم تا کنون جدیتی از سوی آن دیده نشده است. در یک سال گذشته طبق آماری که خود امریکا منتشر ساخته است، ارتش امریکا بیش از 7 هزار حمله هوایی به مواضع داعش در عراق انجام داده است.( حال آن که در زمان جنگ دوم خلیج فارس در هر روز بیش از 13 هزار سورتی پرواز در عراق انجام داده است!) اما هیچ تغییری در شرایط معادله ایجاد نشده است.
سوال این است؛ چرا؟
برای از بین بردن یک ارتش یا یک گروه نظامی می بایست مراکز آموزشی، پادگان های نظامی، زاغه های مهمات، راه های مواصلاتی و تدارکاتی، منابع تغذیه اقتصادی، مراکز پشتیبانی و تمرکز نیرو را هدف قرار داد. اما دولت امریکا هیچ یک از این موارد را تاکنون هدف قرار نداده است. زیرا اراده یکسره سازی از سوی این کشور وجود ندارد. حال آن که روسیه از زمان ورود نظامی به بحران سوریه همین مواردی را که اشاره شد در سوریه مورد هدف قرار داده است و این مساله موجب شد که معادله جنگ در سوریه به سرعت تغییر کند. یعنی اگر اراده باشد تغییر در معادله رویارویی حتمی است.
امریکا گاهی حتی نیروهای عراقی را هدف قرار داده است که آخرین آن چند روز پیش بود که منجر به کشته شدن 30 نفر از نیروهای عراقی نیز شد. این نوع رفتارها شک و تردید را نسبت به اراده دولت امریکا افزایش می دهد. هر چند اشتباه در میدان جنگ همواره ممکن بوده است اما تکرار اشتباه و حتی تخلیه مکرر بمب ها در کویر، تردید در نیت امریکا را به شدت افزایش داده است.
3- مشکل دیگر پیمان نظامی میان دولت عراق با دولت امریکا است. این پیمان نظامی دست دولت عراق را بسته است. به همین دلیل نمی تواند مانند تحولات سوریه در عراق عمل کند. یعنی نمی تواند مانند سوریه، آسمان عراق را برای جنگنده های روسیه به راحتی باز کند. زیرا امریکا هرگونه گرایش عراق به سوی روسیه را در ابعاد نظامی، نقض پیمان نظامی منعقده بین دو کشور اعلام کرده است. آمریکایی ها حتی ورود نیروهای مردمی را نیز به کارزار مقابله با تروریست ها برنمی تابند هرچند دولت عراق نسبت به این مطالبات آمریکا مقاومت می کند.
4- حشد الشعبی یک نیروی مردمی در کنار ارتش و نیروهای انتظامی عراق است و در واقع دومین نیروی نظامی عراق محسوب می شود. از آنجا که ارتش عراق فعلا فاقد عقیده و استراتژی نظامی براساس شرایط پس از حمله ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا به این کشور است، حشد الشعبی به عنوان مهمترین نیروی خط شکن در میدان مبارزه با دارا بودن اهداف مشخص و توان رزمی بالا حضور دارد. این ارتش مردمی نزدیک به 200 هزار نفر هستند که در چند سازمان مردمی متشکل شده اند. نیروهای سپاه بدر – نیروهای حزب الله عراق – نیروهای عصائب اهل حق و نیروهای سرایا السلام که وابسته به صدریون هستند و... . در کنار این نیروها مستشاران نظامی ایران در حوزه ستاد و فرماندهی و آموزش نیز قرار دارند. ایران از زمان اشغال عراق توسط امریکا به دعوت دولت این کشور در کلیه بحران ها در کنار ملت عراق بوده است. این نیروها پیشتر با یکدیگر اختلافاتی داشته اند که البته طبیعی است اما با توجه به ضرورت خطر تروریست ها که موجودیت جامعه عراق را تهدید می کند، همچنین حضور مستشاران نظامی ایران به عنوان نیروهای مرضی الطرفین، موفق شدند که این اختلافات را کاملا برطرف سازند و به دلیل اعتماد و اطمینان به ایران، اکنون در کنار هم علیه تروریست ها می جنگند.
پاک سازی 2 استان دیالی و صلاح الدین از سوی نیروهای حشدالشعبی نشان دهنده توان عملیاتی این نیروها است. امریکا ارتش عراق و نیروهای مردمی را در تحریم تسلیحاتی بدون اعلام قرار داده است.
دولت عراق، همچنین ایران نسبت به صداقت امریکا شک و تردید زیادی دارند و معتقدند که بدون امریکا می توان فتنه داعش را در عراق پایان داد، اما نظام کنونی توان حمایت کامل از آن ها را به دلیل پیمان نظامی با امریکا ندارد. امریکا اخیرا و بعد از عملیات روسیه در سوریه، به کمک ارتش و حشد الشعبی برای آزاد سازی الرمادی آمده است. ظاهرا می کوشد به گونه ای برادری خود را اثبات کند. هرچند این سوال هنوز مطرح است که بمباران نیروهای نظامی در کجای این معادله قرار می گیرد و آیا این بمباران عمدی بوده است و یا سهوا انجام شده است؟ هر چند سوابق این گونه رفتار از امریکا موجب شده که کسی سهوی بودن این اقدام را نپذیرد.کما اینکه در موقع حساس خواستار توقف عملیات نیز شده است که تحلیگران برآن هستند که امریکا از این فرصت برای فراری دادن بعضی از تروریست ها استفاده می کند.
5- مشکل بعدی که نمودش در عملیات پس از ازادسازی مناطق تحت اشغال تروریست ها جلوه می یابد استفاده گروههای تروریستی از شهروندان مناطق تحت اشغال به عنوان سپر انسانی است. در واقع پیشروی و پاکسازی در چنین مناطقی که از جمعیت متنوع قومیتی برخوردار است بسیار کند و در عین حال دشوار است. ارتش عراق برای جلوگیری از اسیب پذیری شهروندان مناطق ازاد شده به ناچار با تامل و دقت خاصی اقدام می نماید و همین امر از سرعت عملیات می کاهد. علاوه براین آلوده کردن مناطق تحت اشغال به مین و مواد منفجره توسط تروریست ها پس از فرار نیز دلیل دیگری در کندی عملیات های ارتش عراق محسوب می شود. به هرحال پاکسازی مناطق الوده به مین زمان و انرژی بسیار زیادی را از ارتش عراق خواهد گرفت.
6- مشکل دیگر دولت عراق نفت است و یا به عبارت دیگر منابع درآمدی آن است. عراق روزانه 3450 هزار بشکه نفت صادر می کند که قبلا درآمدش از این محل، در سال حدود 126 میلیارد دلار می شد. اما اکنون با کاهش قیت نفت این درآمد به زیر 40 میلیارد دلار تقلیل یافته است. به همین دلیل مشکل نقدینگی در این کشور جدی است و تامین هزینه های جنگ را با مشکل روبرو کرده است. دولت آقای العبادی، نخست وزیر عراق برای تامین هزینه های جنگ به عنوان یک اولویت ، بسیاری از پروژه های عمرانی و خدماتی را حذف کرد که این اقدام موجب شد که مردم به خیابان ها ریخته و خواهان خدمات شدند. دولت عراق اگر بخواهد این خدمات را پاسخ دهد قادر به تامین جبهه جنگ نیست، لذا اکنون دولت عراق دچار نوعی مشکل جدی در حوزه مدیریتی شده است. دولت عراق در نهایت به این جمع‌بندی رسید که بهترین راه حل جمع بین این دو است. یعنی حذف شغل های زاید و پست های غیر ضروری و ایجاد شفافیت در هزینه کرد درآمد ها. در اولین گام پست های معاونین و مشاورین نخست وزیری و ریاست جمهوری را حذف کرد که صدای همه درآمد. در مرحله دوم هزینه های حفاظتی را تقلیل داد. دو سوم هزینه های پارلمان عراق به محافظان نمایندگان داده می شود. هر نماینده پارلمان 30 محافظ دارد. اما این اقدام وی هم، دولت را با مشکل جدی روبرو ساخت. بر این اساس دولت عراق و شخص آقای العبادی در یک شرایط کاملا چالشی مشغول مدیریت است.
در میان این مشکلات شش گانه پیش روی ارتش و دولت عراق برای ازاد سازی مناطق تحت اشغال تروریست ها، شاید مهمترین آن عملکرد آمریکا در رفتار با دولت عراق و پیمان نامه امنیتی این کشور با بغداد باشد که همواره تلاش دارد تا ابتکار عمل را از دولت و حشدالشعبی بگیرد. آمریکایی ها از یک سو نه به تعهدات خود در قبال دولت عراق براساس این پیمان نامه عمل می کنند و نه اجازه می دهند طرف عراقی به تنهایی و یا کمک سایر کشورها علیه تروریست ها وارد عمل شود. آنجا هم که ارتش عراق وارد عمل می‌شود با ورود نابهنگام موازنه قوا را به نفع طرف مقابل به هم می زند. در چنین شرایطی چگونه می توان از سرعت در عملیات نظامی علیه تروریست ها و ازاد سازی مناطق تحت اشغال این گروهها سخن گفت.
اینجا پرسشی مطرح می شود؛ اشکال کار کجاست؟ چرا دولت عراق نمی تواند از این ظرفیت بالا در جهت پایان دادن به بحران عراق استفاده کند؟ چه علل و موانعی بر سر راه اقدام دولت عراق در این عرصه وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال باید به چند نکته توجه داشت؛
1- دولت عراق مقدار زیادی سلاح از دولت امریکا خریداری کرده است و پول آن ها را نیز پرداخته است. اما دولت ایالات متحده حاضر به تحویل این سلاح ها نیست. عراق 60 فروند جنگنده اف 16 از امریکا خریده است اما تنها 6 فروند آن را تحویل گرفته است. حدود 400 دستگاه تانک آبرامز نیز خریداری شده که تا کنون امریکا از تحویل آن ها خود داری کرده است. لذا ارتش عراق از کمبود سلاح در رنج است و نمی تواند عملیات ها را پوشش هوایی دهد. بدون پوشش هوایی و پشتیبانی عملیاتی، هزینه های عملیاتی بسیار بالا است. وقتی شما در مقام حمله کننده قرار می گیرید نیاز به 4 برابر نیرو بیشتر از زمان دفاع دارید. نیروی هوایی و پشتیبانی های دیگر عملیاتی، می تواند تلفات را کاهش دهد و نیاز به نیروی انسانی را تا سطح زمان دفاع کاهش دهد. اما امریکا با نادیده گرفتن تعهداتش موجب شده که عراق در عرصه میدانی با مشکلات جدی روبرو شود.
2- ایالات متحده امریکا در عملیات ضد تروریستی خود علیه داعش در عراق جدی نیست. دست کم تا کنون جدیتی از سوی آن دیده نشده است. در یک سال گذشته طبق آماری که خود امریکا منتشر ساخته است، ارتش امریکا بیش از 7 هزار حمله هوایی به مواضع داعش در عراق انجام داده است.( حال آن که در زمان جنگ دوم خلیج فارس در هر روز بیش از 13 هزار سورتی پرواز در عراق انجام داده است!) اما هیچ تغییری در شرایط معادله ایجاد نشده است.
سوال این است؛ چرا؟
برای از بین بردن یک ارتش یا یک گروه نظامی می بایست مراکز آموزشی، پادگان های نظامی، زاغه های مهمات، راه های مواصلاتی و تدارکاتی، منابع تغذیه اقتصادی، مراکز پشتیبانی و تمرکز نیرو را هدف قرار داد. اما دولت امریکا هیچ یک از این موارد را تاکنون هدف قرار نداده است. زیرا اراده یکسره سازی از سوی این کشور وجود ندارد. حال آن که روسیه از زمان ورود نظامی به بحران سوریه همین مواردی را که اشاره شد در سوریه مورد هدف قرار داده است و این مساله موجب شد که معادله جنگ در سوریه به سرعت تغییر کند. یعنی اگر اراده باشد تغییر در معادله رویارویی حتمی است.
امریکا گاهی حتی نیروهای عراقی را هدف قرار داده است که آخرین آن چند روز پیش بود که منجر به کشته شدن 30 نفر از نیروهای عراقی نیز شد. این نوع رفتارها شک و تردید را نسبت به اراده دولت امریکا افزایش می دهد. هر چند اشتباه در میدان جنگ همواره ممکن بوده است اما تکرار اشتباه و حتی تخلیه مکرر بمب ها در کویر، تردید در نیت امریکا را به شدت افزایش داده است.
3- مشکل دیگر پیمان نظامی میان دولت عراق با دولت امریکا است. این پیمان نظامی دست دولت عراق را بسته است. به همین دلیل نمی تواند مانند تحولات سوریه در عراق عمل کند. یعنی نمی تواند مانند سوریه، آسمان عراق را برای جنگنده های روسیه به راحتی باز کند. زیرا امریکا هرگونه گرایش عراق به سوی روسیه را در ابعاد نظامی، نقض پیمان نظامی منعقده بین دو کشور اعلام کرده است. آمریکایی ها حتی ورود نیروهای مردمی را نیز به کارزار مقابله با تروریست ها برنمی تابند هرچند دولت عراق نسبت به این مطالبات آمریکا مقاومت می کند.
4- حشد الشعبی یک نیروی مردمی در کنار ارتش و نیروهای انتظامی عراق است و در واقع دومین نیروی نظامی عراق محسوب می شود. از آنجا که ارتش عراق فعلا فاقد عقیده و استراتژی نظامی براساس شرایط پس از حمله ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا به این کشور است، حشد الشعبی به عنوان مهمترین نیروی خط شکن در میدان مبارزه با دارا بودن اهداف مشخص و توان رزمی بالا حضور دارد. این ارتش مردمی نزدیک به 200 هزار نفر هستند که در چند سازمان مردمی متشکل شده اند. نیروهای سپاه بدر – نیروهای حزب الله عراق – نیروهای عصائب اهل حق و نیروهای سرایا السلام که وابسته به صدریون هستند و... . در کنار این نیروها مستشاران نظامی ایران در حوزه ستاد و فرماندهی و آموزش نیز قرار دارند. ایران از زمان اشغال عراق توسط امریکا به دعوت دولت این کشور در کلیه بحران ها در کنار ملت عراق بوده است. این نیروها پیشتر با یکدیگر اختلافاتی داشته اند که البته طبیعی است اما با توجه به ضرورت خطر تروریست ها که موجودیت جامعه عراق را تهدید می کند، همچنین حضور مستشاران نظامی ایران به عنوان نیروهای مرضی الطرفین، موفق شدند که این اختلافات را کاملا برطرف سازند و به دلیل اعتماد و اطمینان به ایران، اکنون در کنار هم علیه تروریست ها می جنگند.
پاک سازی 2 استان دیالی و صلاح الدین از سوی نیروهای حشدالشعبی نشان دهنده توان عملیاتی این نیروها است. امریکا ارتش عراق و نیروهای مردمی را در تحریم تسلیحاتی بدون اعلام قرار داده است.
دولت عراق، همچنین ایران نسبت به صداقت امریکا شک و تردید زیادی دارند و معتقدند که بدون امریکا می توان فتنه داعش را در عراق پایان داد، اما نظام کنونی توان حمایت کامل از آن ها را به دلیل پیمان نظامی با امریکا ندارد. امریکا اخیرا و بعد از عملیات روسیه در سوریه، به کمک ارتش و حشد الشعبی برای آزاد سازی الرمادی آمده است. ظاهرا می کوشد به گونه ای برادری خود را اثبات کند. هرچند این سوال هنوز مطرح است که بمباران نیروهای نظامی در کجای این معادله قرار می گیرد و آیا این بمباران عمدی بوده است و یا سهوا انجام شده است؟ هر چند سوابق این گونه رفتار از امریکا موجب شده که کسی سهوی بودن این اقدام را نپذیرد.کما اینکه در موقع حساس خواستار توقف عملیات نیز شده است که تحلیگران برآن هستند که امریکا از این فرصت برای فراری دادن بعضی از تروریست ها استفاده می کند.
5- مشکل بعدی که نمودش در عملیات پس از ازادسازی مناطق تحت اشغال تروریست ها جلوه می یابد استفاده گروههای تروریستی از شهروندان مناطق تحت اشغال به عنوان سپر انسانی است. در واقع پیشروی و پاکسازی در چنین مناطقی که از جمعیت متنوع قومیتی برخوردار است بسیار کند و در عین حال دشوار است. ارتش عراق برای جلوگیری از اسیب پذیری شهروندان مناطق ازاد شده به ناچار با تامل و دقت خاصی اقدام می نماید و همین امر از سرعت عملیات می کاهد. علاوه براین آلوده کردن مناطق تحت اشغال به مین و مواد منفجره توسط تروریست ها پس از فرار نیز دلیل دیگری در کندی عملیات های ارتش عراق محسوب می شود. به هرحال پاکسازی مناطق الوده به مین زمان و انرژی بسیار زیادی را از ارتش عراق خواهد گرفت.
6- مشکل دیگر دولت عراق نفت است و یا به عبارت دیگر منابع درآمدی آن است. عراق روزانه 3450 هزار بشکه نفت صادر می کند که قبلا درآمدش از این محل، در سال حدود 126 میلیارد دلار می شد. اما اکنون با کاهش قیت نفت این درآمد به زیر 40 میلیارد دلار تقلیل یافته است. به همین دلیل مشکل نقدینگی در این کشور جدی است و تامین هزینه های جنگ را با مشکل روبرو کرده است. دولت آقای العبادی، نخست وزیر عراق برای تامین هزینه های جنگ به عنوان یک اولویت ، بسیاری از پروژه های عمرانی و خدماتی را حذف کرد که این اقدام موجب شد که مردم به خیابان ها ریخته و خواهان خدمات شدند. دولت عراق اگر بخواهد این خدمات را پاسخ دهد قادر به تامین جبهه جنگ نیست، لذا اکنون دولت عراق دچار نوعی مشکل جدی در حوزه مدیریتی شده است. دولت عراق در نهایت به این جمع‌بندی رسید که بهترین راه حل جمع بین این دو است. یعنی حذف شغل های زاید و پست های غیر ضروری و ایجاد شفافیت در هزینه کرد درآمد ها. در اولین گام پست های معاونین و مشاورین نخست وزیری و ریاست جمهوری را حذف کرد که صدای همه درآمد. در مرحله دوم هزینه های حفاظتی را تقلیل داد. دو سوم هزینه های پارلمان عراق به محافظان نمایندگان داده می شود. هر نماینده پارلمان 30 محافظ دارد. اما این اقدام وی هم، دولت را با مشکل جدی روبرو ساخت. بر این اساس دولت عراق و شخص آقای العبادی در یک شرایط کاملا چالشی مشغول مدیریت است.
در میان این مشکلات شش گانه پیش روی ارتش و دولت عراق برای ازاد سازی مناطق تحت اشغال تروریست ها، شاید مهمترین آن عملکرد آمریکا در رفتار با دولت عراق و پیمان نامه امنیتی این کشور با بغداد باشد که همواره تلاش دارد تا ابتکار عمل را از دولت و حشدالشعبی بگیرد. آمریکایی ها از یک سو نه به تعهدات خود در قبال دولت عراق براساس این پیمان نامه عمل می کنند و نه اجازه می دهند طرف عراقی به تنهایی و یا کمک سایر کشورها علیه تروریست ها وارد عمل شود. آنجا هم که ارتش عراق وارد عمل می‌شود با ورود نابهنگام موازنه قوا را به نفع طرف مقابل به هم می زند. در چنین شرایطی چگونه می توان از سرعت در عملیات نظامی علیه تروریست ها و ازاد سازی مناطق تحت اشغال این گروهها سخن گفت.
