گروه فرهنگی مشرق- مستند «برادران» دیشب پس از خبر ساعت 22، از شبکه سوم سیما پخش شد. واقعا پخش چنین آثاری از رسانه ملی موجب می شود که مخاطبان لبریز از عطش، با چشمه جوشان رسانه ملی سیراب شوند. آثاری نظیر «برادران» موجب می شود حتی مخاطبانی که سیاست، مسئله اشان نیست با دیدن چنین آثاری که بن مایه هنری دارند، سیاست مسئله اشان شود. البته شبکه سوم سیما در همان ساعت، با پخش مستند دو قسمتی «دهم» در شب های قبل، زمینه را کاملا فراهم آورده بود که در روز جمعه مخاطبانش را شوکه کند. مستند «برادران» اثبات می کند نسلی پیشرو، فن اقناعی در مستند سازی آوانگارد را آموخته اند و می توانند سراغ سیاسی ترین موضوعات روز بروند بی آنکه مخاطب در مواجه با اثرشان گارد بگیرد. نسل مهدی نقویان سازنده مستند برادران، فن اقناعی در مستند سازی، را با آزمودن و خطا کردن آموخته اند و به بلوغی ممتاز دست یافته اند. به هر حال محفل عماریون، فعالیت های گسترده مدیریت پر تلاش و تاثیر گذاری امثال سلیم غفوری و زمین و زمان دادنش به نسل نوجو، موجب شد در ساخت مستندهای تاریخ نگارانه، انقلابی رخ دهد و آثاری ساخته شود که آینه تابانی از زمانه ماست.
شمایل ساختاری برادران نشان می دهد، به سطح آشکاری از بلوغ رسانه ای رسیده ایم.موج اقناعی مستند برادران به قدری قوی بود که اگر مخالفان و معاندان جمهوری اسلامی آنرا تماشا کنند در تیتراژ پایانی، به حیرت می افتند و با پایان مستند احتمالا فک و دهانشان خرد خواهد شد.
چرا برادران نگین درخشانی شد؟
«مهدی نقویان» با آثار درخشانی همچون «نگهبان آرا»، «انتخاب 10» ، «گاو خشمگین»، «رمز و راز ملکه» اثبات کرده که یکی از استعداد های منحصر به فرد مستند های سیاسی است. هر اثرش اشتیاق برانگیز است که نمی توان نادیده اش گرفت. اگر تمامی آثارش را جستجو کنید یک موتیف زیبای متفاوت را می توان در آثارش جستجو کرد. «مهدی نقویان» به جای آنکه هنرش را سیاسی کند سیاستش را هنری کرده است، متدی که در عمار پایه گذاری شد. برخی تصور می کنند جشنواره عمار آوردگاهی سیاسی است. این تفسیر، تصور غلطی است که عمدتا دستمایه هجوم به عمار می شود.عمار تجلی گاهی هنریست که اتفاقا سیاست پیشه نیست،اما بی تفاوت هم نیست و بی تفاوتی را برنمی تابد. اما عمار تجلی گاهی هنری است نه سیاسی.
نقویان نیز همچون سایر عماریون، تکیه بر ابعاد هنری اثرش دارد، هنری که حقیقت جوست،فرمالیست کاسه لیس محض نیست،و از هنر سهل اندیشانه حقیقت شکن برائت می جوید. برادران تجلی هنر متکی بر حقیقت جویی است. این تفاوت نسل نقویان است که به مدد زمین حاصلخیز عمار و حمایت سلیم غفوری ها، زمین بازی گسترده تری برایشان فراهم شده است. نقویان نماینده نسلی است که مستند سیاسی اقناعی می سازد، بدون شعار، بدون هیاهو. بی آنکه ژست خودنمایی متهورانه و متبعدانه به خود بگیرد.
در رمز و راز ملکه نشان داد در مقام کارگردان حکم سیاسی صادر نمی کند و به دنیال حکم صادر کردن نیست. بلکه او هر آنچه در چنته دارد را رو می کند و قضاوت را به عهده مخاطب می گذارد. در مستند «برادران» نقویان، حکم صادر شده از جانب نا اهلانی که خود را مصلحون می دانند در صورت که مصداق تفسدونند، به معرض قضاوت می گذارد. از دادن این همه داده به مخاطب، قهرمان می سازد.
مستند زیبای «برادران» مشت نمونه خروار است که در اثر تدبیر اهالی اهل رسانه ملی، همزمان با جشنواره عمار پخش شد. نقویان در مستند برادران انگشت در چشم تفسدون فی الارض می کند. روی موضوع کاملا ملتهبی دست می گذارد و بی آنکه متن اثر بوی شعر و شعار بگیرد، مخاطب را با حقیقتی خاص آشتی می دهد. مستند برادران روز گذشته دست ما را گذاشت در دست شهیدی که مدافع حرم بود و خود ساکن حریم شد. با جانم فدای ایران آغاز شد و با فدای جان برای اسلام به پایان رسید و چشم تفسدون فی الارض را کور کرد.
مستند برادران با یک حال خوب هنری ساخته شده، با یک حال خوب تکنیکال. تصاویر طوری سرهم نشده بودند که از مخاطب اشک بگیرد، در صورتیکه روایت زندگی مهدی نوروزی (اولین شهید مدافع حرم) فوق العاده اشک انگیز است و تصاویر آرشیوی دست کارگردان را باز می گذاشت که از ثانیه صفر تا پایان، رودخانه چشم مخاطبان را جاری کند. رویکرد گزارشی و وضعی مستند به گونه ای نیست که غلظت سیاسی اش از رویکرد هنری سازنده پیشی بگیرد. همه چیز اندازه است و سازنده با اندازه نگاه داشتن و ارائه یک جدول مقاطع از زندگی مهدی نوروزی به یک نتیجه گیری ارزشمند و الگو محور دست پیدا می کند. نقویان از مهدی نوروزی الگو نمی سازد بلکه اسوه خلق می کند و این اسوه از سیر تدریجی داده های تاریخی و جستجو در زندگی شهید حاصل می شود. نقویان با الگوی عماری «سیاستت را هنری کن نه هنرت را سیاسی » یکی از شاخص ترین آثار مستند ده سال اخیر را ارائه کرد.
