گروه بین‌الملل مشرق - قرار است، عربستان سعودی طی روزهای آینده برگزار کننده مانورهای نظامی مشترکی تحت عنوان «رعد شمال» با مشارکت شماری از کشورهای عربی و اسلامی از جمله مصر باشد.

عربستان سعودی مدعی شده است که هدف مانورهای نظامی رعد شمال مقابله با خطرهایی است که منطقه را تهدید می‌ کند و با برگزاری آن ریاض تلاش می کند، امنیت ملی و منافع مشترک عربی را تامین کند.

ریاض در ادامه ادعاهای خود با بیان اینکه مانورهای نظامی رعد شمال را باید نماد همبستگی و همکاری و کار مشترک عربی شمرد، افزوده است: از آنجا که منطقه شاهد تغییرات بزرگ و تهدیدات مستقیم و غیر مستقیم بی شماری است، بنابراین نیاز به همکاری مشترک بین تمام کشورهای عربی و اسلامی جهت تثبیت امنیت و ثبات در منطقه کاملا احساس می شود.

این مانورها قرار است، در 3 منطقه داخل عربستان برگزار شود و به غیر از مصر، نیروهای ویژه و هوایی، زمینی و دریایی کشورهای شرکت کننده در ائتلاف عربستان سعودی در یمن و اردن و پاکستان نیز مشارکت دارند، البته چند کشور نیز به عنوان ناظر هم در این مانورها مشارکت خواهند داشت.


رعد شمال چه پیام‌ هایی برای چه طرف هایی دارد

ناظران و کارشناسان امور منطقه ای اتفاق نظر دارند که مهمترین طرف مورد خطاب در این مانور با توجه به کشورهای شرکت کننده در آن و زمان برگزاری آن «جمهوری اسلامی ایران» است که در هفته های اخیر درپی آتش زدن سفارت عربستان سعودی در تهران در اعتراض به اعدام آیت الله شیخ «نمر باقر النمر»، روحانی مبارز شیعی عربستانی توسط حکومت سعودی، موجب ایجاد تنش در روابط تهران و ریاض و سرانجام اقدام سعودی ها به قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور و تلاش برای همراه کردن دیگر کشورهای عربی با خود در این اقدام بود.

رعد شمال در واکنش به مانور ولایت 94    

آنچه سعودی ها را به برگزاری این مانورهای نظامی واداشته، مانوری است که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران به مدت 5 روز در هفته های اخیر تحت عنوان «مانور ولایت 94» با هدف ارزیابی توانمندی و قدرت نیروی دریایی و توان آن در برقراری و حفظ امنیت آب های منطقه ای برگزار کننده آن بود.

مانوری که نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس و دریای عمان برگزار کرد، اولین مانور از زمان اجرای برجام و توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5 شمرده می شد و به نوعی دارای اهمیت بسیار بود، چون غرب و آمریکا مدعی شده بود، قدرت هسته ای و نظامی جمهوری اسلامی ایران را محدود کرده و به کنترل درآورده است.

همزمانی رعد شمال با ژنو 3 و اجرای برجام 

از سوی دیگر، زمان برگزاری مانورهای رعد شمال که با برگزاری کنفرانس ژنو 3 میان نظام سوریه و معارضان این کشور و رفع تحریم ها و مجازات‌های اقتصادی جمهوری اسلامی هم زمان شده، نشان دهنده نگرانی ها و دغدغه های خاطر ریاض از تحولات کنونی جاری در منطقه و مهمتر از آن تحولات آتی منطقه ای است که سعودی ها تمام آنها را تهدید کننده جایگاه و تضعیف کننده موقعیت منطقه ای خود ارزیابی می کنند.

در این راستا سعودی ها تاکید می کنند، کاخ سفید تغییراتی در مواضع سابق خود در قبال دو پرونده هسته ای ایران و بحران سوریه انجام داده و به جای تشدید و تثبیت مواضع خود در این دو پرونده، با روی گردانی از ریاض به تهران و دمشق سوق یافته است.

آمریکا و غرب دومین مخاطب رعد شمال

بنابراین پیام های رعد شمال تنها برای ایران نیست و فقط تهران را شامل نمی شود، بلکه آمریکا و غرب را نیز دربرمی گیرد که برای ورود به بازارها و عرصه اقتصادی ایران تلاش دارند، بر یکدیگر سبقت بگیرند.

عربستان سعودی با برگزاری مانورهای رعد شمال تلاش دارد، این پیام را به آمریکا و غرب برساند که اگر متحدان سابق پس از توافق هسته ای، از ریاض روی گردان شده و به سمت تهران سوق یافته اند، عربستان بدون حمایت و پشتیبانی آنها نیز از این قدرت برخوردار است که ائتلاف های منطقه ای جدیدی تشکیل دهد و مانورهایی نظامی با مشارکت متحدان جدید عربی و اسلامی خود در منطقه برگزار کند.


تلاش برای قدرتمند و تاثیرگذار جلوه دادن ریاض

از سوی دیگر، عربستان سعودی با برگزاری این مانور نظامی تلاش می کند، با به تصویر کشیدن قدرت نظامی خود، اینگونه القا کند که توان و قدرت حفظ جایگاه و موقعیت سابق منطقه ای خود را دارد و آل سعود همچنان در ترسیم نقشه سیاسی ائتلاف ها و پیمان های منطقه ای و تاثیرگذاری بر روند تحولات جاری در منطقه و معادلات و موازنه های حاکم بر آن نقش موثر و تعیین کننده ای را ایفا می کند.

شاید بتوان گفت این یکی از مهمترین پیام های رعد شمال است، چون سعودی ها با وجود بهره گرفتن از هم پیمانان خود، در حالی وارد دهمین ماه تجاوز نظامی علیه مردم یمن شده اند که هنوز موفق به محقق کردن هدف اعلام شده از این تجاوز یعنی بازگرداندن مجدد حکومت وابسته به ریاض در صنعا و شکست دادن و کنار زدن نیروهای مردمی و انقلابی یمن نشده اند و این شکستی بسیار تلخ برای حکومت وهابی سعودی است و تاکیدی بر ناتوانی ریاض در تحمیل خواسته های خود دستکم بر کشوری است که یکی از فقیرترین کشورهای منطقه شمرده می شود و مردم آن جزو محروم ترین مردمان جهان اسلام و عرب تلقی می شوند.

در چنین شرایطی سعودی ها چگونه خواهند توانست معادلات و موازنه های سیاسی و نظامی و امنیتی مورد نظر خود را در منطقه به کشورهای قدرتمندی مانند ایران تحمیل کنند.

رعد شمال نماد خط مشی سیاسی جدید عربستان

افزون بر آن، مانورهای نظامی رعد شمال را می توان نماد خط مشی سیاسی جدید عربستان سعودی پس از کاهش قیمت نفت، کسر بودجه، استقراض خارجی و تبدیل شدن هزینه های نظامی دخالت مستقیم و غیر مستقیم در دیگر کشورهای منطقه به باری کمر شکن بر دوش خاندان سعودی ملاحظه کرد. 

مانورهای رعد شمال نشان می دهد که سعودی ها تلاش دارند، هزینه های نظامی و امنیتی حفظ امنیت و استقرار منطقه را بین اعضای شرکت کننده در ائتلاف هایشان تقسیم کنند.

در عین حال این مانورهای نظامی ترسیم کننده چارچوب های عمومی و کلی سیاست خارجی عربستان سعودی نیز شمرده می شود که مهمترین ویژگی آن کم رنگ شدن نقش و جایگاه آمریکایی ها در مقابل افزایش و پر رنگ شدن ملموس و قابل ملاحظه نقش رژیم صهیونیستی در سیاست خارجی ریاض است، به گونه ای که در این اواخر بارها شاهد تصریحاتی از سوی مسئولان سعودی بودیم که در آنها بی پروا از عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و نام بردن از این رژیم یه عنوان یک متحد سخن گفته اند.


تشدید و تعمیق صف بندی های طایفه ای و مذهبی

اما پیام دیگر، رعد شمال را باید در تشدید صف بندی‌های طایفه‌ای و مذهبی میان کشورهای منطقه ملاحظه کرد. عربستان سعودی با تشکیل ائتلافی از کشورهای اهل سنت در قبال جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن محور مقاومت که اغلب اعضای آن شیعی هستند، منطقه را به نوعی تقسیم بندی طایفه ای – مذهبی در قالب شیعی – سنی سوق داده و با ادامه گفتمان تحریک آمیز و فتنه انگیزانه خود ضمن تعمیق اختلافات موجود بین آنها، سعی کرده، موجبات صف آرایی این دو گروه از کشورها در برابر یکدیگر را متشکل تر کند و در این راستا دو اقدام اعدام شیخ نمر و قطع رابطه دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران و تلاش برای واداشتن دیگر کشورهای عربی به اتخاذ موضع قطع رابطه با تهران این صف بندی را تشدید و تعمیق کرده است.

مناطق برگزاری مانورهای رعد شمال

پیام دیگر مانورهای نظامی رعد شمال در مناطق برگزاری آن قابل ملاحظه است که براساس اعلام سعوی ها در سه منطقه «جازان، حفر الباطن و الجبیل» را در برمی گیرد.

کارشناسان امور منطقه به خوبی می دانند که این مناطق، از مدت ها پیش مناطقی به شمار می آمدند که سعودی ها خریدهای تسلیحاتی و نظامی خود را در آنجا ذخیره و نگهداری می کنند، بنابراین سعودی ها با انتخاب این مناطق درصدد نمایش قدرت نظامی و تسلیحاتی خویش به رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی خود هستند.  

فراموش نکنیم که پیش از اعلام برگزاری مانورهای رعد شمال شاهد سفر رئیس جمهوری چین به ریاض و همچنین «محمد بن سلمان»، جانشین ولی عهد عربستان به پاکستان بودیم و اینکه هریک از این دو کشور از جمله قدرت های هسته ای در عرصه بین الملل به شمار می آیند، لذا دور از انتظار نیست که عربستان برخی خریدها و نیازهای تسلیحاتی خود را که آمریکایی ها مایل به تامین و فروش آنها به ریاض نبودند، مانند موشک های قاره پیما و موشک های دارای قابلیت حمل کلاهک هسته ای از این دو کشور خریداری و تهیه کرده باشند.

اگر سعودی ها چنین خریدهایی از اسلام آباد و پکن کرده باشند، تردید نیست، از آنها در مانورهای رعد شمال به خدمت خواهند گرفت و از این سلاح ها برای نمایش قدرت نظامی هجومی و دفاعی خود پرده برداری خواهند کرد.

در صورت دست زدن سعودی ها به چنین اقدامی باید گفت که خطری بسیار جدی و بزرگ امنیت منطقه را تهدید خواهد کرد، چراکه سعودی ها بارها جنون و دیوانگی خود در سوق دادن منطقه به لبه پرتگاه سقوط با اتخاذ تصمیمات نادرست و عجولانه و بدون تامل در بازتاب ها و پیامدهای آن از جمله در تجاوز نظامی به یمن اثبات کرده اند.

خطر در اختیار داشتن این تسلیحات و تجهیزات توسط عربستان زمانی دو چندان خواهد شد که توجه داشته باشیم، ریاض خود را در تمام پرونده های منطقه ای از پرونده هسته ای ایران گرفته تا پرونده سوریه و جنگ در یمن و بحران امنیتی عراق و همچنین لبنان شکست خورده و ناکام می بیند و این می تواند، میزان ریسک پذیری ریاض با وجود شاهزادگان جوان و سبک سری که در حال حاضر اداره امور این کشور را در دست گرفته اند، افزایش دهد.

در این ارتباط گزارش های موثقی وجود دارد که تاکید می کند، ریاض موشک های بالستیک میان بُرد چینی «دانگ فنگ 3» از پکن خریداری کرده است و اقدام سعودی ها به برگزاری مانورهای نظامی رعد شمال به محض پایان مانور ولایت 94 نیروی دریایی ایران چیزی جز عرض اندام عربستان در برابر ایران ارزیابی نمی شود.

تلاش جهت همراه کردن مصر با خود

از جهتی عربستان با مشارکت دادن گسترده مصر در مانورهای رعد شمال تلاش دارد، بر نزدیکی دو کشور قدرتمند جهان عرب و اشتراک منافع و همسویی مواضع ریاض و قاهره تاکید کند و در این مانور آن را به تصویر بکشد و در این راه سعی می کند، از روابط محدود تهران – قاهره به سود خود بهره برداری کند، چون سعودی ها که یکی از مهمترین حامیان حکومت «عبد الفتاح السیسی» شمرده می شوند و از جمله عاملان سرنگونی حکومت اخوان المسلمین به رهبری «محمد مرسی» در مصر بودند.

لذا ریاض با نمایش این هم پیمانی درصدد ایجاد اطمینان خاطری برای خود در مقابله با خطرهایی است که ممکن است، در آینده در منطقه با آن مواجه شود و نشان دهند، کشورهای عربی در برابر خطرهای مشترکی که موجودیت آنها را به خطر بیاندازد، منسجم و متحد عمل خواهند کرد.


داعش طرف دیگر مورد خطاب رعد شمال

صرف نظر از جمهوری اسلامی ایران و آمریکا و غرب، این مانورها پیامی برای گروه تروریستی تکفیری «داعش» نیز می باشد که عربستان سعودی از جمله اهداف این گروه تکفیری اعلام شده و بارها ریاض را به انجام عملیات تروریستی داخل خاک این کشور تهدید کرده است.

خلاصه سخن

به اعتقاد کارشناسان مانوری که عربستان سعودی درصدد برگزاری آن است، منطقه ملتهب و حساس خاورمیانه را متشنج تر و ملتهب تر خواهد کرد و در این راستا به ریاض توصیه می کنند، اگر درصدد برقراری آرامش و تامین امنیت و ثبات و استقرار منطقه است، در اولین گام به تجاوز نظامی خود و هم پیمانانش علیه یمن و در گام بعدی که اقدامی بسیار مهم و سرنوشت ساز نه تنها برای آینده منطقه که سراسر جهان تلقی می شود، حمایت های گسترده، بی وقفه و همه جانبه خود به گروه های تروریستی تکفیری از جمله داعش و جبهه النصره در سوریه و عراق و یمن و لبنان را پایان دهد.

در غیر این صورت ادامه سیاست های گذشته عربستان سعودی با وجود شاهزادگان جوان و بی تجربه و مغرورش تنها منطقه را جهنمی بزرگ مبدل خواهد کرد.