به گزارش مشرق، یکی از زیباترین ابعاد زندگی امام علی(ع) شیوه زندگی اجتماعی ایشان است. آداب و اخلاق اجتماعی که امام علی(ع) در سبک و سیاق زندگی خود رعایت می‌کردند، زیباترین و با ارزش‌ترین شاخص‌های زندگی اسلامی را به نمایش گذاشته است. شیوه تعامل و برخورد با دشمنان در روابط اجتماعی، نوع برخورد با از کار افتادگان و درماندگان و حتی نوع برخورد با همسایگان همگی گویایی اخلاق قرآنی و اسلامی در بالاترین درجه آن دارد. در این نوشتار کوتاه سعی داریم به دریچه کوچکی از ابعاد زندگی اجتماعی امیرالمؤمنین(ع) اشاره کنیم.

1-نوع برخورد با پیروان سایر ادیان در روابط اجتماعی
از جمله نمونه‌های رفتار و اخلاق اجتماعی امام علی(ع) رفتار انسان دوستانه و اسلامی است که ایشان با یک شخص یهودی از خود نشان می‌دهند. نقل شده است روزی یک شخص یهودی که از شام همراه با الاغ و باری از گندم به کوفه آمده بود در نزدیکی شهر کوفه الاغ و بار گندم خود را گم می‌کند، وقتی حضرت علی(ع) از مشکل و گرفتاری این شخص مطلع می‌شود الاغ او را پیدا و آن شب را تا صبح از اموال آن شخص یهودی محافظت می‌کند و تنها برای نماز صبح از یهودی جدا می‌شود و فردا صبح نیز آن شخص یهودی را به بازار اسلامی می‌برد و اموال آن شخص را به فروش می‌رساند،[1] نقل شده است وقتی آن شخص این همه اخلاق و ایثار حضرت را مشاهده می‌کند مسلمان می‌شود و این چنین به ولایت امام علی(ع) شهادت می‌دهد: «أَشْهَدُ أَنَّکَ عالِمُ هذِهِ الأُمَّةْ و خَلیفَةُ رَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و اله) عَلَی الْجِنِّ وَ الأِنْس؛[2]گواهی می‌دهم که تو دانشمند امت اسلامی، و جانشین پیامبر (ص) بر جن و آدمیان هستی».

2-رسیدگی به امور درماندگان و بیماران
از جمله مشهورترین شاخص‌های اخلاق اجتماعی امیرالمؤمنین(ع) در زندگی اجتماعی،‌ رسیدگی به امور درماندگان و بیماران بوده است. از امیرمؤمنان (ع) نقل شده است که فرموند: «خداوند بر ثروتمندان واجب کرده است تا از اموالشان به اندازه کفایت فقیران هزینه کنند. بنابراین، اگر فقیران گرسنه ماندند یا پوشاک نداشتند به سبب منع ثروتمندان است و خداوند از آنان حساب می‌کشد و مجازاتشان می‌کند.»[3] نقل شده است روزی امام علی(ع) پیرمردی نابینا را دید که گدایی می‌کرد. از حاضران پرسیدند: او کیست؟ گفتند: مردی نصرانی است. حضرت فرمود: او را به کار گرفته‌اید تا این که پیر و ناتوان شده و آن گاه رهایش نموده‌اید. سپس دستور داد از بیت المال به او کمک کنند.

نقل شده است روزی «صعصه بن صوحان» در بستر مریضی و کسالت افتاد حضرت علی(ع) از این موضوع مطلع شدند و فوراً به عیادت ایشان رفتند و از ایشان دلجویی کردند و از ساده زیستی ایشان تعریف و تمجید نمودند: «وَ اللهِ ما عَلِمْتُکَ إِلا خَفیفَ المَؤُنَةِ حُسْنَ المَعُونَةَ؛[4] سوگند به خدا از تو جز زندگی ساده و نیکو یاری دادن به مردم، سراغ ندارم».

3-ارتباط نیک و اخلاقی با خویشاوندان
یکی دیگر از جلوه‌های اخلاق اجتماعی امام علی(ع) برخورد انسان دوستان و اخلاقی ایشان با خویشاوندان است، ایشان مهرورزی تمام را در حق خویشاوندان به اتمام رسانده بود، رفتار ایشان به دور از هر گونه تکبر و خود بزرگ‌بینی بود، از محاسن اخلاقی ایشان با خویشاوندان اینکه خویشاوندان را به مهمانی دعوت می‌نمود، هر گاه ایشان مریض می‌شدند به عیادتشان می‌رفت، در مهمانی‌ها دست مهمان را می شست، در مرگ یاران خویشاوندان به تسلیت بازماندگان می‌رفت و به مصیبت دیدگان تسلیت می‌گفت.[5]

نکته پایانی: نقل شده است هرگاه حضرت می خواست وارد منزل فرزندان خود شود بدون اجازه وارد نمی‌شد درب را می کوبید و اجازه ورود می‌گرفت و سپس وارد می شد.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. الگوی رفتاری امام علی(ع)، محمد دشتی به نقل از: مجالس الواعظین: ج1، ص281.
[2]. محمد محمدی ری شهری، موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج 4، ص 204.
[3]. مجله حکومت اسلامی، شماره 18، ص 89.
[4]. تاریخ یعقوبی: ج2، ص193.
[5]. الگوی رفتاری امام علی(ع)، محمد دشتی: ص241.