به گزارش مشرق، عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر برجسته جهان عرب در مقاله خود در روزنامه رای الیوم به بررسی اعترفات اخیر شیخ حمد بن جاسم وزیر امور خارجه سابق قطر در گفت وگو با روزنامه فایننشیال تایمز از جمله درخصوص دخالت در سوریه و رقابت دوحه با ریاض در این زمینه پرداخت و نوشت: شیخ حمد بن جاسم در این گفت وگو که چه بسا اولین گفت‌وگو از نوع خود بعد از کنار رفتن از قدرت در قطر باشد، جسورانه مطالبی را مطرح کرد و بسیاری از حقایق تاریخی و سیاسی را بیان کرد که هیچ نویسنده یا تحلیلگری نمی تواند آنها را نادیده بگیرد و می توان این حقایق را به شرح زیر خلاصه کرد.
نخست اینکه شیخ حمد بن جاسم نگاهی به آغاز بحران سوریه کرد و گفت: وقتی ما اقدامات در سوریه را در سال 2012 میلادی آغاز کردیم، این چراغ سبز را داشتیم که کشور قطر این فرایند را هدایت خواهد کرد زیرا عربستان نمی خواست در صندلی جلو بنشیند و هدایت را برعهده بگیرد اما سپس تغییری در سیاست روی داد و ریاض به ما نگفت که از ما می‌خواهد که در صندلی عقب بنشنیم و خودش در صندلی جلو هدایت این فرایند را برعهده بگیرد. وضعیت در نهایت به جایی رسید که ما با یکدیگر به رقابت پرداختیم و این کار درستی نبود.
دوم اینکه شیخ حمد بن جاسم اذعان کرد که کشورش از یک گروه در لیبی (فجر لیبی و جنبش اخوان) حمایت کرده است؛ درحالی که امارات از گروه دیگری (گردانهای الزنتان) حمایت کرده است. این دو گروه درحال رقابت و جنگ با یکدیگر بودند. در نهایت، آشپز چند تا شد و آش شور شد.
سوم اینکه وزیر خارجه سابق قطر تاکید کرد که ایرانی‌ها بسیار باهوش تر از اعراب هستند و صبورتر از آنها هستند. شیخ حمد بن جاسم گفت: ببیند چند سال با قدرت های جهانی مذاکره کردند... آیا فکر می کنید یک کشور عربی می تواند اینهمه مدت مذاکره کند؟
چهارم اینکه، شیخ حمد بن جاسم از باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا حمایت و او را از هرگونه سرزنشی درخصوص ناامیدیش از اعراب مبرا کرد. اوباما این ناامیدی خود را در مصاحبه طولانی خود با مجله آتلانتیک بیان داشت. وزیر خارجه سابق قطر گفت: من نیز ناامیدم و اوباما را سرزنش نمی‌کنم. ما اعراب خود را نظیر یک هم پیمان نشان نداده ایم که بتوان به آن تکیه کرد. این سخنان با سفر اوباما به ریاض همزمان شد و بر شدت اختلافاتش با آن را افزود.
پنجم اینکه شیخ حمد بن جاسم روابط کشورهای عرب حوزه خلیج فارس با آمریکا را متوازن توصیف نکرد؛ به گونه ای که در طول 30 سال گذشته، منطقه خلیج فارس قیمت های نفت را برای تامین منافع آمریکا و غرب کنترل کرده است و براساس این منافع، قیمت ها را بالا و پایین می برد و بنابراین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در مقابل چه چیزی بدست آورده‌اند؟
این اعتراف ها از مردی است که به عنوان نماینده دولت قطر و امیر این کشور در منطقه می‌گشت و از این طرف حمایت و با آن طرف دشمنی می کرد و در اینجا جنگ راه می انداخت و در آنجا ثبات کشوری را برهم می زد و موشک قاره پیمای "شبکه الجزیره" را داشت که بیش از تقریبا 20 سال است بر اندیشه اعراب چنبره زده است و بر اتحادیه عرب تسلط کامل داشت و عضویت نظام سوریه در آن را تعلیق و فردی شناخته نشده (معاذ الخطیب) را بر کرسی این کشور نشاند. این اعتراف‌های شیخ بن جاسم نه تنها باید بستری برای مطالعات مورخان و پژوهشگران باشد بلکه باید کمیته تحقیقات عربی یا بین المللی برای روشن شدن همه شرایط و ابهامات تشکیل شود زیرا کشورهایی (به خاطر این موضعگیری‌ها و کارها) ویران شده و می‌شود و صدها هزار نفر کشته شده‌اند.
امیدوارم بودیم که خبرنگار روزنامه فایننشیال تایمز از شیخ حمد بن جاسم بخواهد که درباره آغاز نقش قطر در بحران سوریه و علل آن و ماهیت این کشورها و طرفی که به دولت قطر چراغ سبز برای دخالت مالی و تسلیحاتی در سوریه و تشکیل "شورای ملی معارض" به ریاست برهان غلیون را داد، توضیح دهد.
نکته دیگری که جا داشت شیخ حمد بن جاسم توضیح دهد این بود که چطور عربستان، قطر را از صندلی جلو و هدایت پرونده سوریه کنار گذاشت؟
شاید کودتای قطر علیه معمر قذافی و نظام او نیز که شیخ حمد بن جاسم نقشی اصلی در آن داشت، نیاز به توضیح داشته باشد زیرا قذافی دوست شخصی امیر سابق قطر بود. چه شد و چطور روند دخالت نظامی قطر در طبقه دهم هتل شرایتون دوحه ترسیم شد و زیر فشار قطر و امارات، اتحادیه عرب از دخالت ناتو در لیبی حمایت کرد؟
عبدالباری عطوان نوشت: ضرری ندارد که با شیخ حمد بن جاسم اتفاق نظر داشته باشیم که ایرانی‌ها بسیار باهوش تر از اعراب هستند؛ به معنای دیگر، (رژیم های) عرب به آمریکا و طرح هایش در منطقه خدمات مجانی می دهند و از اقتصاد آنها حمایت و برای بیکاران آنها شغل دست و پا می کند. در نهایت امر نیز از پشت از همین آمریکا خنجر می خورند و آمریکا پرچم‌های سفید را بالا می برد و به سمت رقیب ایرانی آنها می رود که مذاکره کننده متبحر و صبوری بود که بینی مذاکره کنندگان غربیش را به خاک مالید تا بهترین قرارداد ممکن را با آنها ببندند که کرامتش حفظ و محاصره اش را برداشت و اموالش را بازگردادند و ساختار زیربنایی هسته ای این کشور را به طور کامل حفظ کرد و یک قدرت بزرگ منطقه ای شد که اهدافش را بر کشورهای منطقه و جهان تحمیل می کند.
این سوال مطرح است که چطور می توان به حقایق مربوط به پشت پرده تحولات جهان عرب و هدایت کنندگان و انگیزه ها و تقسیم نقش ها دست یافت و این تحولات و نتایج ناشی از آن در تبدیل یک کشور باثبات عربی به یک کشور ویران شده و کاهش توجه اعراب و جامعه بین المللی به مسئله اول مسلمانان یعنی فلسطین و جرم دانستن مقاومت و تروریستی خواندن آن و فتنه انگیزی طائفه ای به نفع کیست؟
ما از مصاحبه شیخ حمد بن جاسم نیز احساس می‌کنیم که اختلاف زیر خاکستری بین قطر و عربستان وجود دارد که چه بسا کسی برای شعله ور کردن دوباره آن در آن می دمد و شاید حمله گسترده یوسف قرضاوی به عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر در فروختن دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان و درخواستش از مردم مصر برای انقلاب علیه این قرارداد، بعد از سکوتی طولانی- نشانه ای از این اختلاف یا یکی از سرآغازهای آن باشد.
