گروه بین‌الملل مشرق - از زمان اجرای عملیات شهادت‌طلبانه فلسطینی در روز اول اکتبر سال 2015 در نزدیکی شهر نابلس در شمال کرانه باختری، فلسطینی‌ها و بخش عمده‌ای از مردم آن اعلام کردند که خیزش‌های موسوم به انتفاضه قدس که اسامی دیگری نظیر طوفان خیزش مردمی انتفاضه قدس و غیره دارد، آغاز شده است. در هر حال این انتفاضه آغاز شد و ورود در جنجال پیرامون اسامی و دلالت‌های آن فایده‌ای نخواهد داشت.

به این ترتیب انتفاضه آغاز شد و جوانان و نوجوانان فلسطینی عملیات‌های گسترده‌ای در چارچوب استفاده از سلاح سرد، زیر گرفتن شهرک‌نشینان صهیونیست با خودرو و تیراندازی به سمت نظامیان و شهرک‌نشینان را در مناطق مختلفی از کرانه باختری و قدس اشغالی و اراضی فلسطین 1948 آغاز کردند. آمار و اطلاعات آماری نشان می‌دهد که ما در برابر موجی پرافت ‌و خیز از حملات قرار داریم، حملاتی که با وجود نوسان‌های مختلف استمرار داشته و تلاش‌های اسرائیلی‌ها برای فروکش کردن آن دست کم تا ماه پنجم انتفاضه در فوریه سال 2016 بی‌فایده بوده است.

شکی نیست که موج عملیات فلسطینی‌ها بر ضد رژیم اسرائیل یا انتفاضه قدس از اوایل اکتبر تاکنون با چالش‌های واقعی همراه بوده است، به این ترتیب که کاهش ملموس و تدریجی عملیات‌های انجام شده برای سومین ماه متوالی ادامه پیدا کرده است، این موضوع سؤالات و تردیدها و تفسیرهای زیادی را به دنبال داشته و تحلیلگران به دنبال عوامل و انگیزه‌های این افت بوده اند.

شاخص‌های آماری
آمار ارائه شده از سوی ارتش اسرائیل نشان می‌دهد که بعد از گذشته شش ماه از آغاز انتفاضه بر ضد اسرائیل در کرانة باختری و قدس اشغالی به ویژه در اوایل اکتبر 2015 تا پایان مارس 2016 ، حملات فلسطینی‌ها در کرانه باختری 368 مورد بر ضد نظامیان و شهرک‌نشینان بوده است. این رقم در قدس اشغالی و منطقه خط سبز به 39 عملیات رسیده است. از بین این عملیات‌ها 54 مورد تیراندازی بود که در 16 مورد شهرک‌نشینان را هدف قرار داده است. 84 عملیات حمله با سلاح سرد و چاقو نیز گزارش شده که 64 مورد از آن بر ضد نظامیان اسرائیلی بوده است. 

همچنین 30 عملیات زیر گرفتن صهیونیست‌ها با خودرو انجام شده که 25 مورد از آن بر ضد نظامیان و باقیمانده آن بر ضد شهرک‌نشینان صهیونیست بوده است.

ماه اکتبر شاهد بیشترین حملات فلسطینی‌ها در جریان انتفاضه قدس بود که تعداد این حملات به 44 مورد رسیده است. از آن زمان تاکنون حملات و عملیات‌های ضد صهیونیستی شاهد کاهش تدریجی بوده، به گونه‌ای که این آمار در نوامبر گذشته به 35 عملیات رسیده است. در دسامبر 36 عملیات ضد صهیونیستی انجام شد. اما این رقم در مارس گذشته تنها به 10 عملیات رسید.

براساس آمار ارائه شده از سوی ارتش رژیم صهیونیستی بیشتر این عملیات‌ها بر ضد نظامیان مستقر در مناطق فلسطینی انجام شده است. به گونه‌ای که از مجموع 168 عملیات ، 127 مورد بر ضد نظامیان صورت گرفته است. این رقم در عملیات زیر گرفتن با خودروها 83% و در عملیات حمله با سلاح سرد و چاقو بر ضد نظامیان به 76 در صد رسیده است. 32 مورد از عملیات‌های انجام شده در قدس اشغالی از سوی فلسطینیان روستاهای کرانه باختری صورت گرفته است. این در حالی است که در جریان این انتفاضه عملیات پرتاب سنگ و شیشه‌های آتش زا بر ضد نظامیان ارتش اسرائیل کاهش پیدا کرده است. به گونه‌ای که در اکتبر گذشته 530 مورد پرتاب سنگ و 442 مورد پرتاب شیشه‌های آتش‌زا گزارش شده است. این رقم در مارس گذشته به 185 مورد پرتاب سنگ و شیشه آتش زا کاهش پیدا کرده است. از زمان آغاز سال 2016 تاکنون مجموعاً 664 مورد عملیات پرتاب سنگ و 484 مورد تظاهرات فلسطینی و 79 مورد عملیات پرتاب شیشه‌های آتش‌زا و 48 مورد عملیات مسلحانه گزارش شده است.

از آمار ارائه شده به نظر می‌رسد که مارس گذشته و نیمه اول آوریل آرام‌ترین زمان‌ها از آغاز انتفاضه جدید بوده است، به گونه‌ای که طی 45 روز تنها پنج عملیات تیراندازی در کرانه باختری و قدس اشغالی و هشت عملیات حمله با سلاح سرد و 2 عملیات زیر گرفتن با خودرو صورت گرفته است. این رقم در ماه فوریه شامل هفت عملیات تیراندازی و 14 عملیات حمله با سلاح سرد و یک عملیات زیر گرفتن با خودرو بوده است.

اطلاعات و آمار ارائه شده نشان می‌دهد که چه بسا انتفاضه کنونی و موج عملیات ضد صهیونیستی انجام شده در مسیر پایانی خود قرار دارد، به ویژه اینکه همواره تعداد تلفات اسرائیلی‌ها در نتیجه این عملیات کاهش پیدا کرده است. به گونه‌ای که از میان 33 اسرائیلی کشته شده که از اکتبر گذشته تاکنون به هلاکت رسیدند، از مارس گذشته تنها یک نفر کشته شده است که وی نیز در عملیات حمله با سلاح سرد در یافا در مارس گذشته به هلاکت رسیده است.

همکاری امنیتی تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی
از زمان آغاز موج عملیات فلسطینی‌ها در اکتبر گذشته تا آوریل 2016 سرویس‌های امنیت داخلی رژیم صهیونیستی اعلام کردند که 57 گروه مسلح در کرانه باختری را کشف و شناسایی کردند که 10 مورد از آنها برای اجرای عملیات ربایش شهرک‌نشینان و نظامیان صهیونیستی برنامه‌ریزی کرده بودند. در چهار مورد از این گروه‌ها آزمایشگاه هایی برای تولید مواد منفجره شناسایی و کشف شده است، آزمایشگاه‌هایی که کمربندهای انفجاری در آنها آماده می‌شد. سخن‌گوی نظامی رژیم صهیونیستی در اوایل آوریل از کاهش شدید تعداد حملات فلسطینی‌ها خبر داد.

مسئولان امنیتی و نظامی اسرائیلی همواره هماهنگی‌های امنیتی با تشکیلات خودگردان فلسطین و نقش آن در جلوگیری از بروز چالش در حوزه امنیتی کرانه باختری و ادامه هدف قرار گرفتن نظامیان و شهرک‌نشینان صهیونیست را مثبت ارزیابی کرده‌اند ، تا جایی که نشست‌های انجام شده بین دو طرف از سال گذشته میلادی تاکنون بالغ بر 140 جلسه بوده است. نشست‌های عادی بین افسران فلسطینی و رژیم صهیونیستی نیز همچنان در جریان است. سرویس‌های امنیتی تشکیلات خودگردان با وجود بروز تنش سیاسی و میدانی بین دو طرف به هماهنگی عملیاتی خود با شاباک و ارتش رژیم صهیونیستی ادامه داده و مانع از اجرای عملیات‌های مسلحانه بزرگ بر ضد رژیم صهیونیستی شدند. تشکیلات خودگردان فلسطین موفق شده ده ها عملیات انفرادی یا سازماندهی‌شده فلسطینی‌ها را ناکام بگذارد.

مجموع 140 نشست امنیتی مذکور را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد که بر اساس آن 80 نشست امنیتی در سطح فرماندهان گردان‌ها و 60 نشست امنیتی برای بررسی مسائل جزیی و میدانی برگزار شده است ، این نشست‌ها از آغاز انتفاضه در اوایل اکتبر 2015 برگزار شده و نقش اساسی در سرکوبگری سرویس‌های امنیتی تشکیلات خودگردان بر ضد عملیات مسلحانه داشته است ، چرا که اطلاعات جاسوسی خوبی از طریق شاباک به تشکیلات خودگردان فلسطین رسیده و در بخش دیگر نیز سرویس‌های امنیتی این تشکیلات خود در زمینه بازداشت جوانان فلسطینی پیش‌قدم شده است ، نظیر بازداشت جوانانی که در صفحه اجتماعی فیس بوک خواستار انجام عملیات مسلحانه بر ضد رژیم صهیونیستی شده بودند.

تلاش‌های ارتش و پلیس رژیم صهیونیستی
از اولین ساعات بروز انتفاضه قدس ، ارتش و پلیس رژیم صهیونیستی تصمیم گرفت که با استفاده از نیروهای ویژه خود با قدرت و سرعت وارد خیابان‌های عربی در قدس اشغالی و کرانه باختری شود. در راستای این اقدامات بالغ بر 3 هزار فلسطینی بازداشت شده و به همین علت نیروهای مرزبانی نیز به کمک نیروهای پلیس آمدند. نظامیان صهیونیست مواضع امنیتی و نظامی و ایستگاه‌های جدید پلیس در شهرها ایجاد کرده و در موارد لزوم از نظامیان و افسران ذخیره استفاده کردند.

سرویس‌های امنیتی رژیم صهیونیستی نیز تلاش گسترده‌ای برای پیگرد و تعقیب کسانی که محرکان ملت فلسطین در شبکه‌های اجتماعی می‌نامیدند را در دستور کار قرار دادند. آنها به صورت دوره‌ای اقدام به جستجو در این شبکه‌ها می‌کنند تا بتوانند عوامل محرک و اجرایی عملیات‌های احتمالی را برای توقف روند اقدامات مسلحانه شناسایی و دستگیر کنند.

شاید بتوان گفت ارزیابی میدانی ارائه شده از سوی رژیم صهیونیستی در مورد عملیات فلسطینی‌ها در اوایل مارس گذشته می‌تواند نشان دهد که شمار حمله‌های انجام شده از طریق حمله با سلاح سرد و زیر گرفتن با خودروها به عاملی برای نگرانی گسترده بین اسرائیلی‌ها تبدیل نشد، چرا که به جای کشته شدن صهیونیست‌ها، عاملان این حملات جان خود را از دست می‌دادند. یکی از این گزارش‌های امنیتی مدعی شد که کار انجام عملیات شهادت‌طلبانه به سر رسیده است و امروز دیگر گروه‌های مسلح شهادت‌طلب تشکیل نمی شود، بلکه شهادت طلب های عادی شکل می گیرد. بنا بر این گزارش صهیونیستی عاملان این اقدامات تنها شهادت‌طلب‌های عادی و افرادی هستند که در زندگی به بن‌بست رسیده‌اند.

شاید بتوان گفت عامل اساسی در افت تعداد عملیات فلسطینی‌ها بر ضد رژیم صهیونیستی، قدرت سرویس‌های امنیتی و نظامی رژیم صهیونیستی برای جلوگیری از تعدادی از این عملیات‌ها بوده است. اقدامی که با بازداشت گسترده فلسطینی‌ها انجام شد که برخی از گروه‌های مسلح نیز در این راستا لو رفت. در سایه تسلط کامل رژیم صهیونیستی در شهرهای کرانه باختری به نظر می‌رسد قدرت فلسطینی‌ها برای اجرای عملیات خطرناک و بی‌سابقه به پایین‌ترین حد خود رسیده است. علاوه بر این که جنایت های رژیم صهیونیستی بر ضد خانواده‌های عاملان اجرای این عملیات و سیاست تخریب منازل فلسطینیان عامل این اقدامات ، به عامل بازدارنده بر ضد فلسطینی‌ها تبدیل شده است.

اینها تمامی جنایت‌های انجام شده بر ضد نزدیکان عاملان عملیات‌های ضدصهیونیستی نیست، به گونه‌ای که در نشست‌های محرمانه مؤسسات امنیتی و نظامی اسرائیل طرح‌ها و مجازات‌های زیادی بر ضد این فلسطینیان مصوب شده است، اخراج خانواده‌های عاملان عملیات‌های فلسطینی به نوار غزه و تخریب منازل آنها در پی بروز این عملیات و توقف تأمین مالی تشکیلات خودگردان فلسطین از جمله این اقدامات بوده است. علاوه بر این که شبکه‌های رسمی تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز با قدرت به تحریک بر ضد این عملیات پرداخت و به فلسطینی‌ها اجازه فعالیت و کار در داخل مناطق اشغالی داده نشد.

اقدامات ارتش اسرائیل و سرویس‌های امنیتی بر ضد انتفاضه در راستای تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای رسیدن به راه‌حلی اساسی جهت ریشه‌کن کردن زیرساخت‌های این موج مردمی بود. آن‌ها می‌خواهند این نکته را به فلسطینی‌ها القا کنند که هزینه تحقق عملیات ضد اسرائیلی و حمایت از آن برای خود این افراد یا خانواده‌ها یا محلاتی که در آن زندگی می‌کنند، غیرقابل تحمل است.

ربایش گسترده فلسطینی‌ها
به نظر می‌رسد رژیم صهیونیستی به این ارزیابی رسیده است که فلسطینی‌ها به بی‌فایده بودن انتفاضه خود پی برده‌اند، چرا که این اقدام موفق نشده تأثیری در افکار عمومی اسرائیلی‌ها ایجاد کرده و هیاهویی در جامعه بین‌المللی را فراهم کند. در همین راستا تحریکات رسانه‌ای فلسطینی برای انجام عملیات ضد صهیونیستی کاهش پیدا کرده و همکاری محسوس اسرائیل و تشکیلات خودگردان افزایش داشته است. این در حالی است که در روند انتفاضه اول و دوم ، رویکرد مردمی ضد صهیونیستی از حمایت تشکیلات خودگردان برخوردار بود، اما امروز تشکیلات فتح که در گذشته با قدرت وارد انتفاضه دوم شد،نه تنها به صورت گسترده در این روند شرکت نکرد ، بلکه سهم عمده‌ای در توقف این انتفاضه داشته است.

از این منظر می‌بینیم که تمامی تظاهرات‌های انجام شده در فلسطین اشغالی در مقایسه با روند مشابه آن در انتفاضه‌های گذشته متفرقه و بدون سامان‌دهی بوده است. در انتفاضه کنونی صدها نفر از جوانان فلسطینی در تظاهرات مختلف شرکت می‌کنند، این در حالی است که در روند انتفاضه اول و دوم ده‌ها هزار نفر شرکت داشتند. همچنین به نظر نمی‌رسد موج افکار عمومی فلسطینی‌ها در روند عملیات‌های کنونی وارد شده باشد ، چرا که مجوزهای کار کارگران فلسطینی در داخل اسرائیل در این مدت کاهش پیدا نکرده است. این اتفاق باعث شده که اسرائیل به این ارزیابی برسد که افکار عمومی فلسطینی‌ها معتقد است که موج جدید عملیات‌های ضد صهیونیستی، موقعیت آنها را بهتر نخواهد کرد.

اظهارات و موضع‌گیری‌های تحریک‌آمیز اعلام شده از سوی تشکیلات خودگردان در این انتفاضه کاملاً متوقف شده و بالعکس هماهنگی‌های امنیتی اسرائیل با سرویس‌های امنیتی فلسطین در بالاترین سطح ممکن از مدت‌ها قبل ادامه داشته است. شاید بتوان گفت تشکیلات خودگردان از ترس جنبش حماس این اقدام را انجام داده است ، تشکیلات خودگردان از هر اقدامی بهره‌برداری می‌کند تا به‌زعم این تشکیلات جنبش حماس موفق به تسلط بر کرانه باختری نشود.

از سوی دیگر حماس تمامی تلاش خود را برای شعله‌ور کردن انتفاضه در کرانه باختری بر ضد اسرائیل انجام داد تا روند عملیات شهادت‌طلبانه و ربایش نظامیان اسرائیل دنبال شود. این روند باعث شده رژیم صهیونیستی مجبور شود عملیات جدیدی شبیه دیوار حایل در شرایط مشابه در کرانه باختری به اجرا بگذارد که البته این پروژه به نفع تشکیلات خودگردان فلسطین نیست. در عین حال حماس نمی‌خواهد تنش را در مرزهای نوار غزه افزایش دهد، چرا که نمی‌خواهد جنگ چهارم با رژیم صهیونیستی در بگیرد.

نکته قابل توجه دیگری که با وجود افت تدریجی تعداد عملیات‌های فلسطینیان، به نظر می‌رسد، اینکه آمادگی حماس برای اجرای عملیات ربایش و اقدامات شهادت‌طلبانه به اوج خود رسیده است. البته سرویس‌های امنیتی رژیم صهیونیستی در ماه‌های اخیر ده‌ها مورد از این عملیات‌ها را که برای آن برنامه‌ریزی شده بود، خنثی‌ کرده اند.

مذاکرات سیاسی امنیتی
سطوح سیاسی و امنیتی رژیم صهیونیستی از هفته‌های اول بروز انتفاضه جدید در فلسطین اطمینان داشتند که برای توقف این رویکرد لزوماً باید به سمت عملیات سیاسی با فلسطینی‌ها پیش بروند تا روند تنش‌آفرین میدانی را متوقف کنند. این در حالی بود که روند انتفاضه به مرحله ای رسیده بود که با اقدامات نظامی امکان توقف آن وجود نداشت. در نتیجه عملیات سیاسی فراگیر شامل برخی اقدامات یک‌جانبه جهت ایجاد آرامش خاطر بین فلسطینیان و صهیونیست‌ها در دستور کار قرار گرفت. سرکردگان رژیم صهیونیستی در نتیجه برخی عملیات‌های انجام شده به این نتیجه رسیده بودند که روند انتفاضه سوم آغاز شده است. این رویکرد با ادامه حملات با سلاح سرد و استفاده از سلاح گرم تقویت می شد. تجربه‌های گذشته نشان می‌داد که توسعه طبیعی و حتمی این روند به ورود در جنگ چریکی و فرسایشی منتهی خواهد شد. چرا که زمینه‌های این رویکرد در نزد فلسطینیان وجود دارد. این موضوع به معنی کشته شدن صدها نفر از دو طرف بود.

سرویس های امنیتی رژیم صهیونیستی در تلاش خود برای توقف انتفاضه مجموعه‌ای از تسهیلات را به تشکیلات خودگردان ارائه داده و سرویس‌های امنیتی آن را با تسلیحات بیشتر تقویت کردند. آنها مجوزهای کار کردن در داخل منطقه خط سبز را لغو کردند، چرا که ارزیابی‌های امنیتی اسرائیلی‌ها این طور وانمود می‌کند که ارائه این تسهیلات در گرو بروز آرامش است. این در حالی بود که سطوح سیاسی رژیم صهیونیستی هیچ حسن نیتی در قبال فلسطینی از خود نشان نمی‌داد، چرا که از واکنش تند افراط‌گرایان صهیونیست حاضر در کابینه واهمه داشت.

تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی در اواخر فوریه و مارس گذشته مذاکرات امنیتی غیرعلنی را برگزار کردند. مذاکراتی که در جریان آن ارائه مجموعه ای از تسهیلات در زمینه‌های امنیتی و اقتصادی و ساخت و ساز در کرانه باختری تصویب شد. از جمله این مصوبات تأیید درخواست‌های تشکیلات خودگردان برای دستیابی به خودروهای زرهی و تسلیحات و مهمات بیشتر و امکان آزادسازی اسرای آنها بود که بعضا از ده سال پیش در زندان‌های رژیم صهیونیستی بودند.

مذاکرات تشکیلات خودگردان و اسرائیل تا جایی پیش رفت که موضوع عقب‌نشینی تدریجی ارتش اسرائیل از دو شهر رام الله و اریحا نیز مطرح شد تا در مراحل بعد، در صورت موفقیت تشکیلات برای سرکوب انتفاضه و نشان دادن قدرت بالای اقدامات امنیتی خود بر ضد گروه‌های مردمی فلسطینی، ارتش از سایر مناطق در کرانه باختری عقب‌نشینی کند.

در سایه این اقدامات ارزیابی‌های اخیر امنیتی رژیم صهیونیستی نشان می‌دهد که موفقیت‌های ملموسی در کاهش حجم عملیات ضد صهیونیستی به دست آمده است، این در حالی است که هشدارها نسبت به انجام عملیات انفرادی همچنان وجود دارد. علاوه بر اینکه رژیم صهیونیستی خود را برای امکان آغاز موج جدیدی از این حملات آماده می‌کند. در همین راستا هم‌زمان با سالروز نکبت و جشن‌های رژیم صهیونیستی در مراسمی که روز استقلال این رژیم خوانده ‌شده و همچنین در روز عید پاک و ماه مبارک رمضان  21 گردان نظامی در کرانه باختری مستقر خواهند شد. هنوز زود است که از توقف کامل روند انتفاضه سوم در فلسطین سخن گفته شود. چرا که شاخص‌های دیگری وجود دارد که نتایج برعکس ارزیابی‌های اسرائیلی‌ها ارائه می‌دهد و احتمالا اخبار ناخوشایندی را برای آنها در پی خواهد داشت.