به گزارش مشرق، زمین مدینه، با نیم‌نگاه خورشید، روشنایی می‌گرفت و تابش طلایی آفتاب، چهارمین روز شعبان سال بیست و ششم هجری را نوری دیگر می‌بخشید. بلور دل‌های شیفتگان امیرالمؤمنین علی (ع)، لبریز از شور و عشق می‌شد و کوچه‌های بنی‌هاشم، آغوش خود را به روی زائران خانه حضرت می‌گشود. چهره علاقه‌مندانِ اهل بیت را شبنم شادی فراگرفته بود و برای دیدار نورسیده مولای خویش، بر یکدیگر پیشی می‌گرفتند. «ماه» تازه در مدینه طلوع کرده بود. شور و هلهله، خانه علی (ع) و فاطمه کلابیه معروف به ام‌البنین را فراگرفته بود. ام‌البنین، قنداقه عزیز خود را تقدیم حضرت علی (ع) کرد. امام، فرزند دلبند خود را به سینه چسبانید. بهت و حیرت، نگاه اطرافیان را ربود و همگان از پیوند «مهر» و «ماه»، لب به تبریک گشودند.

چون نسیم اذان و اقامه بر روان پاک و سپید طفل فرونشست، امام (ع) با واژه‌ای مهرآفرین و روح‌افزا، نام فرزند خود را بیان فرمود: «عباس»؛ یعنی شیر بیشه شجاعت و قهرمان میدان نبرد.

این نوزاد بسیار خوش منظر و زیبا بود به طوری که وی را قمر بنی هاشم نامیده‌اند و به ماه شب چهارده تشبیه کرده‌اند.

از روزی که حضرت ابوالفضل العبّاس (ع)، چشم به جهان گشوده بود امیرالمؤمنین علی (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را در کنار خود دیده بود و از سایه مهر و عطوفت آنان و از چشمه دانش و فضیلتشان برخوردار و سیراب شده بود.

14 سال از عمر حضرت عبّاس (ع) در کنار حضرت علی (ع) گذشت، دورانی که حضرت علی (ع) با دشمنان درگیر بود. گفته‏‌اند حضرت ابوالفضل عبّاس (ع) در برخی از آن جنگ‌ها شرکت داشت، در حالی که نوجوانی در حدود 12 ساله بود، رشید و پرشور و قهرمان که در‌ همان سن و سال حریف قهرمانان و جنگاوران بود. حضرت علی (ع) به او اجازه پیکار نمی‌‏داد، به امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز چندان میدانِ شجاعت نمایی نمی‌‏داد. اینان ذخیره‏‌های خدا برای روزهای آینده اسلام بودند و حضرت عبّاس (ع) می‌‏بایست جان و توان و شجاعتش را برای کربلای امام حسین (ع) نگه دارد و علمدار سپاه سیدالشهدا باشد.

برخی جلوه‌‏هایی از دلاوری این نوجوان را در جنگ صفّین و سایر جنگ‌ها تاریخ‌نگاران نگاشته‌‏اند.

ویژگی‌های حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام

ایمان راسخ: حضرت عباس علیه السلام به دلیل پرورش در دامان خانواده‌ای مؤمن و پرهیزکار، به کامل‏‌ترین مراحل ایمان رسیده و در راه حاکمیت احکام الهی آماده شهادت بود.

بصیرت: امام صادق علیه السلام در توصیف صفات حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) می‌فرمایند: «خدا رحمت کند عموی ما عباس را، او از بصیرت و ژرف بینی بسیار نافذ و از ایمان بسیار استوار برخوردار بود. به همراه اباعبدالله به جهاد پرداخت و در ‌نهایت هم به فیض شهادت نایل آمد.»

وفاداری: امام صادق (علیه السلام) با اشاره به ‌نهایت وفاداری علمدار کربلا در جایی دیگر فرمودند: «شهادت می‌‏‌دهم که در برابر جانشین رسول خدا (ص) همواره تسلیم بودی... همیشه به جهت‏ خدا وفادار ماندی و لحظه‌ای از خیرخواهی برای او کوتاهی نکردی...».

در زیارت نامه‌ای که امام صادق علیه ‏السلام آن را به اصحاب خود تعلیم می‌‏دادند می‌‏فرمایند: «شهادت می‌‏دهم که تو،‌ ای عباس، نسبت به جانشینی رسول خدا (امام حسین علیه ‏السلام) در مقام تسلیم و تصدیق ‌نهایت تلاش را به انجام رساندی و تا وقتی زنده بودی وفادار ماندی و خیرخواهی را در حق او به تمامی به جای آوردی». تقریبا در تمام زیارت‏نامه‏‌هایی که از ائمه اطهار علیه‏ السلام در حق حضرت قمربنی‌هاشم وارد شده است، شهادت به وفاداری بی‌‏نظیر آن حضرت تصریح شده است: «اَشْهدُ لَکَ... بِالوَفاء و النَّصیحة لَخَلَفِ النّبی صلی‏ الله ‏علیه ‏و‏آله‏ وسلم».

دریای ادب

ادب: یکی از ارزش‌های والای انسانی و اسلامی، رعایت ادب و فروتنی در برابر افرادی است که در مقایسه با انسان دارای برتری باشند.

روایت شده که حضرت عباس (ع)، بی‌اجازه در کنار امام حسین (ع) نمی‌نشست و اگر پس از اجازه می‌نشست، مانند عبد خاضع، دوزانو در برابر مولایش می‌نشست.

حضرت ابوالفضل‌العباس (ع)، هرگز امام زمان خویش را برادر نمی‌گفت؛ بلکه همواره به امام حسین (ع) می‌فرمود: سیدی و مولای؛ یا اباعبدالله؛ یابن رسول‌الله؛ جز در آخرین ساعت عمر، در لحظه شهادت، که صدا زد، «برادر، برادرت را دریاب.»

رشادت: شجاعت‏ حضرت ابوالفضل عباس علیه السلام در میان اصحاب امام حسین علیه السلام بی‌نظیر بود، چگونگی شهادت او و رجزهای او، و جهاد او با دست بریده، همه بیانگر اوج صلابت و شهامت اوست، او تنها به سوی آب فرات رفت، و در برابر چهار هزار نفر تیرانداز قرار گرفت، صف آن‌ها را با کشتن 80 نفر از آن‌ها، درهم شکست و خود را به آب فرات رسانید.

ولایت‌مداری

حضرت ابوالفضل (ع) در گلستان سه امام پرورش یافته است: او در این میان، ولایت‌پذیری تمام عیار است. همه تلاش‌ها و موضع‌گیری‌های او در مسیر ولایت ظهور می‌یابد. اطاعت بی‌چون و چرای او از امام حسین (ع) یکی از آموزه‌های مکتب عاشوراست.

حضرت عباس (ع) روز عاشورا به برادران خود فرمود: «امروز، روزی است که باید بهشت را برگزینیم و جانمان را فدای سید و امام خود سازیم.‌ای برادران! امروز در جان‌نثاری کوتاهی نکنید و چنین نپندارید که امام حسین (ع) برادرِ ماست و ما پسران یک پدر هستیم. نَه، چنین نیست. بلکه آن بزرگوار، امام، سید و پیشوای ما و حجت خداوند عالمیان در روی زمین، همچنین فرزند حضرت فاطمه (س) و نور دیده رسول خدا (ص) است» و هنگامی که امام حسین (ع) جان‌نثاری و فداکاری آن بزرگواران را نگریست، سخت گریست و به حضرت عباس (ع) فرمود: «ای برادر! خداوند به تو جزای خیر دهد.»

صبر و استقامت و... از دیگر ویژگی‌های باب‌الحوائج (ع) است.

حضرت ابوالفضل العباس (ع) در کلام معصومین (ع)

امام حسین علیه‌السّلام فرمودند: عباس را نزد خدا منزلی است که روز قیامت همه شهیدان بر آن رشک می‌برند.

امام سجاد علیه السّلام فرمودند: برای حضرت ابوالفضل در نزد خداوند تبارک و تعالی، مقام شامخی است که همه شهیدان در روز قیامت به حال او غبطه می‌خورند.

امام صادق (ع) که عظمت جهان افروز مقامش بسیاری از کورباطنان را وادار به تسلیم کرده است، شخصیت حضرت ابوالفضل العباس (ع) را از زوایه‌ای دقیق بررسی کرده، صفات برجسته عمویش را به طور گسترده بیان می‌فرماید:

عموی ما عباس بن علی (ع) چنین صفاتی داشت:

بصیرت نافذ، بینش عظیم، ایمان بسیار و شدید، جهاد در محضر امام حسین (ع)، جانبازی و ایثار، شهادت در راه امام خود.