نخستین بار که گیاه مهاجم سنبل آبی با ظاهری فریبنده و گل‌هایی زیبا در پهنه‌های آبی گیلان مشاهده شد، تنها یک هکتار از این عرصه را اشغال کرده بود و کسی حتی فکرش را هم نمی‌کرد که باگذشت تنها پنج سال از نخستین رؤیت آن، عرصه درگیر با این گیاه به ۶۰۰ هکتار در پهنه‌های آبی استان برسد.
رشد سریع این گیاه بومی آمازون و ماندگاری ۲۰ تا ۳۰ ساله ریزوم آن در محیط باعث شده تا امروز تالاب عینک که یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های شهری دنیا محسوب می‌شود، در کنار تالاب بین‌المللی انزلی و بخش‌هایی از رودخانه سیاه درویشان و بهمبر در شهرستان صومعه‌سرا به‌طورجدی با این پدیده شوم دست‌وپنجه نرم کرده و ناآگاهی مردم و کم‌کاری مسئولان نیز آتش به دامان محیط‌زیست گیلان به‌ویژه پهنه‌های آبی این استان بزند.
سودجویی در پیاده‌روهای شهر
درحالی‌که سمن‌های محیط زیستی گیلان به‌طورجدی پیگیر راهکارهایی برای مبارزه با گیاه سنبل آبی در آب‌های شیرین استان هستند، برخی افراد سودجو از غفلت مسئولان و ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و با خریدوفروش این گیاه سمی و خطرناک نه‌تنها سود کلانی به جیب می‌زنند که عرصه را برای تکثیر سریع‌تر این گیاه در پهنه‌های آبی استان فراهم می‌کنند.
یکی از فروشندگان این گیاه به مهر می‌گوید: این گیاه بسیار زیباست و طرفداران زیادی داری و تقریباً هرروز تعداد ۱۵ تا ۲۰ بوته آن را می‌فروشم.
نادر که اطلاعی از خطرناک بودن سنبل آبی ندارد می‌افزاید: بعید می‌دانم این گیاه خطر داشته باشد و این حرف‌ها را می‌گویند تا مانع نان خوردن افرادی مثل من شوند!
وقتی درباره خطرات این گیاه به او آگاهی می‌دهیم، می‌پرسد: اگر این گیاه این‌قدر خطرناک است پس چرا مسئولان هیچ کاری نمی‌کنند؟ من از ساکنان اطراف تالاب عینک هستم و چند سالی است که این گیاه در تالاب وجود دارد اما تا به امروز کسی به ما نگفته که چقدر خطرناک است و هیچ دستگاه یا نهادی هم اقدامی برای جمع‌آوری آن نکرده است.
سنبل آبی جدی‌ترین تهدید برای تالاب‌های گیلان
به گفته یکی از کار‌شناسان پژوهشکده آبزی‌پروری انزلی، گیاه سنبل آبی خطرناک‌ترین وجدی‌ترین تهدیدی است که تا امروز زندگی در تالاب‌های گیلان را تهدید کرده و توجه نکردن به حضور این‌گونه مهاجم به‌طور حتم عواقب جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد.
علیرضا میرزاجانی درباره حضور سنبل آبی در تالاب‌های گیلان و خطری که از جانب این گیاه جان تالاب‌ها را تهدید می‌کند به خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: متأسفانه سنبل آبی گل‌های زیبا و ظاهری فریبنده دارد که بسیاری از علاقه‌مندان به طبیعت و پرورش گیاه از آن به‌عنوان گیاهی تزئینی استفاده می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه ناآگاهی مردم از خطرات این گیاه باعث شده تا برخی افراد از آن به‌عنوان گیاه زینتی استفاده کنند به همین دلیل فروش آن در معابر شهری و حتی برخی گلخانه‌ها به چشم می‌خورد.
میرزاجانی تصریح می‌کند: متأسفانه حضور این گیاه مهاجم و خطرناک در کوچک‌ترین محیط آبی باعث می‌شود تا از حالت کنترل خارج‌شده و با گسترش سریع در اکوسیستم، حیات گونه‌های مختلف جانوری منطقه را از بین ببرد.
وی با اشاره به خطرات ناشی از حضور گیاه سنبل آبی در تالاب‌ها و مجاری آبی می‌گوید: مصرف بالای اکسیژن آب توسط سنبل آبی از یک‌سو و گسترش طولی و عرضی این گیاه از سوی دیگر باعث می‌شود تا علاوه بر اینکه هیچ‌کدام از گونه‌های جانوری موجود در تالاب قادر به ادامه زندگی نباشند، تردد در تالاب‌ها و دسترسی به آن‌ها نیز به دلیل گسترش ریشه‌های این گیاه در آب با مشکل مواجه شود.
سنبل آبی سرطان‌زا است
این کار‌شناس محیط‌زیست در ادامه با اشاره به قدرت بالای سنبل آبی در پالایش محیط اطراف خود می‌گوید: این گیاه به دلیل قدرت خود پالایی بالا و امکان سازگاری فوق‌العاده با محیط می‌تواند حتی فلزاتی سنگین مثل جیوه و سرب که از طریق فاضلاب کارخانه‌های صنعتی به آب‌ها وارد می‌شوند را به خود جذب کند ازاین‌رو تجمع سنبل آبی در محیط به‌شدت خطرناک بوده و می‌تواند عامل مهمی برای بروز بیماری‌هایی ازجمله انواع سرطان باشد.
میرزاجانی با هشدار نسبت به خطرناک بودن جابجایی این گیاه مهاجم تأکید می‌کند: متأسفانه دیده‌شده که در برخی از شهرهای استان مثل شهر رشت این گیاه به‌عنوان گیاهی زینتی فروخته‌شده و در بین مردم ردوبدل می‌شود درحالی‌که جابجایی این گیاه باعث رشد و تکثیر آن در تمام محیط‌های آبی استان شده و خطری هم‌ردیف استنشاق گاز خردل برای محیط‌زیست و به‌تبع آن ساکنان استان دارد.
بی‌توجهی به خطرات سنبل آبی
یکی از فعالان محیط‌زیست در گیلان و مدیر سازمان مردم‌نهاد «سرزمین ایده آل ما» نیز درباره ناآگاهی مردم و کم‌کاری مسئولان در مقابل سنبل آبی به خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: متأسفانه هنوز عمق فاجعه‌ای که در تالاب عینک و سایر پهنه‌های آبی گیلان به‌وسیله سنبل آبی به وجود آمده، برای مردم و مسئولان درک نشده است.
پیمان بازدیدی می‌افزاید: به‌رغم تلاش‌های زیادی که طی دو سال اخیر برای مقابله با سنبل آبی توسط سازمان‌های مردم‌نهاد انجام‌شده، اما تاکنون هیچ اقدام مؤثری از سوی مدیران و مسئولان برای مبارزه با این گیاه صورت نگرفته و اگر هم اقداماتی انجام‌شده کاملاً سطحی و گذرا بوده است.
وی به شرایط رشد و تکثیر و ماندگاری این گیاه در محیط اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه آگاهی مردم و مسئولان درباره این گیاه مهاجم کافی نیست چراکه برخی افراد سودجو به‌راحتی این گیاه را در معابر عمومی و یا حتی گلخانه‌ها خریدوفروش می‌کنند و کسی هم جلوی آن‌ها را نمی‌گیرد.
بازدیدی لزوم اطلاع‌رسانی دراین‌باره را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر عنوان کرده و تصریح می‌کند: باید درباره خطرات این گیاه و تأثیرات مخربی که بر محیط‌زیست دارد اطلاع‌رسانی شده و مسئولان نیز برای مقابله با این پدیده دغدغه مند برخورد کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر امروز آگاهی بخشی درباره خطرات سنبل آبی صورت نگیرد و مردم و مسئولان در کنار هم برای مقابله با این گیاه سمی، خطرناک و مهاجم اقدام نکنند، همان‌طور که در عرض پنج سال گذشته رشد ۶۰۰ برابری در پهنه‌های آبی استان داشته، تا پنج سال آینده دیگر اثری از منابع آب شیرین گیلان باقی نخواهد ماند.
لزوم برخورد جدی با فروشندگان سنبل آبی
یکی از اعضای شورای شهر رشت در حاشیه بازدید از حرکت نمادین طرفداران محیط‌زیست در راستای جمع‌آوری سنبل آبی از سطح تالاب عینک به خبرنگار مهر می‌گوید: مقابله با سنبل آبی باید به یک مطالبه عمومی تبدیل شود.
رضا رسولی با اشاره به خطرات این گیاه تصریح می‌کند: متأسفانه به‌رغم تلاش‌هایی که برای مقابله با این گیاه شده ولی به دلیل نبود نظارت و راهکارهای مقابله‌ای با خریدوفروش آن، تکثیر سنبل آبی در پهنه‌های آبی استان غیرقابل‌کنترل شده است.
وی بر لزوم اجرای راهکارهای مقابله‌ای و برخوردهای جدی از طریق دستگاه‌های مربوطه مانند سازمان محیط‌زیست و دادگستری استان با پدیده خریدوفروش سنبل آبی در معابر عمومی تأکید کرده و می‌افزاید: به‌طور حتم آگاهی بخشی به مردم در کنار اقدامات سلبی، سریع و عمل‌گرایانه مسئولان می‌تواند مانع از نابودی منابع آب شیرین استان شود.
هجوم بی‌رویه زیبای خطرناک به تالاب انزلی
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که پیش‌ازاین مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست گیلان با اشاره به اقداماتی که برای احیای تالاب انزلی صورت گرفته یادآور شده بود: آنچه به‌تازگی برای تالاب اتفاق افتاده هجوم بی‌رویه گیاه غیربومی سنبل آبی است.
قربانعلی محمد پور بابیان اینکه علاوه بر تالاب انزلی، نشانه‌هایی از این گیاه در شرق گیلان نیز گزارش‌شده است، اضافه می‌کند: دامنه گستردگی خطر سنبل آبی بسیار وسیع شده است و نیاز است که هر چه زودتر با تخصیص اعتبارات از فراگیری این گیاه در تالاب ممانعت شود.
به گفته وی باوجود ریشه‌کنی مکانیکی گیاه سنبل آبی، امکان رشد مجدد این گیاه تا ۱۵ سال در محیط آبی مورد هجوم باقی می‌ماند.
مدیرکل محیط‌زیست گیلان یادآور می‌شود: خطر فراگیری سنبل آبی به‌مراتب بسیار بیشتر از آزولا است و نباید بگذاریم این گیاه تمام وسعت تالاب انزلی و سایر تالاب‌های استان را در بربگیرد.
سنبل آبی رودخانه‌های صومعه‌سرا را غرق کرد
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست صومعه‌سرا نیز در خصوص حضور سنبل آبی در این مناطق به خبرنگار مهر توضیح می‌دهد: در حال حاضر حضور سنبل آبی در دو منطقه مهم از شهرستان صومعه‌سرا که مدخل ورود رودخانه‌های بهمبر و چکوور به تالاب انزلی است مشاهده‌شده که به دلیل خطری که این مناطق را تهدید می‌کند، مبارزه مکانیکی با این گیاه مهاجم در این مناطق آغازشده است.
حمزه عشوری بابیان اینکه سنبل آبی موجب افزایش تعرق آب تا ۸۰ درصد می‌شود، می‌افزاید: به دلیل اهمیت موضوع مأموران اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان صومعه‌سرا تاکنون توانسته‌اند طی یک عملیات پاک‌سازی در مدت پنج روز رودخانه بهمبر را از وجود سنبل آبی پاک‌سازی کنند.
وی توانایی زنده‌بودن این گیاه را ۱۵ تا ۳۰ سال عنوان کرده و می‌گوید: سنبل آبی با کوچک‌ترین ذخیره آبی تکثیر می‌یابد ازاین‌رو لازم است تا با اجرای برنامه‌های پایشی برای جلوگیری از ورود مجدد این گیاه به سطح مناطق پاک‌سازی‌شده، از هجوم این گیاه به سایر نقاط جلوگیری شود.
تالاب «عینک» کور می‌شود؟
عشوری بیشترین حجم مشاهده‌شده از این گیاه را در روستای چکوور شهرستان صومعه‌سرا اعلام کرده و تصریح می‌کند: این گیاه در شهرستان صومعه‌سرا برای نخستین بار در تابستان امسال رؤیت شد ولی در حال حاضر تالاب عینک منبع اصلی این گیاه در استان گیلان است که متأسفانه به دلیل ناآگاهی مردم از خطر این گیاه و خریدوفروش آن به‌صورت گیاه تزئینی، به سایر نقاط استان نیز منتقل‌شده است.
وی می‌افزاید: خوشبختانه در مناطق درگیر در شهرستان صومعه‌سرا با استفاده از راهکار جمع‌آوری فیزیکی و با کمک جوامع بومی این مناطق توانسته‌ایم رودخانه بهمبر روستای سیادرویشان را به‌طور کامل و مناطق منتهی به تالاب در روستای چکوور را جمع‌آوری کنیم ولی متأسفانه هنوز بخش اعظمی از بخش روستای چکوور باقیمانده که محیط‌بانان و جوامع بومی در حال کار هستند ولی به دلیل هزینه‌بر بودن، اندکی با مشکل مواجه هستیم.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست صومعه‌سرا نبود شناخت کافی در مورد این‌گونه گیاهی را یکی از مشکلات بر سر راه برخورد با آن عنوان کرده و خاطرنشان می‌کند: بسیاری از کشورهای دنیا درگیر مقابله با این گیاه بوده و حتی در ایالت فلوریدای آمریکا نیز سالانه ۱۰۰ میلیون دلار برای مقابله با این گیاه هزینه می‌شود.
بخشنامه و دیگر هیچ
وی با اشاره به مخالفت سازمان محیط‌زیست برای برخورد با این گیاه از طریق سموم تصریح می‌کند: سازمان محیط‌زیست مخالف ورود هرگونه سم به داخل رودخانه‌ها و تالاب انزلی است و فعلاً بهترین روش برای نابودی این گیاه جمع‌آوری فیزیکی با کمک محیط‌بانان و سازمان‌های مردم‌نهاد و همچنین آگاهی و هشدار دادن به مردم برای پرهیز از هرگونه خریدوفروش و تکثیر این‌گونه گیاه است.
اگرچه طی ابلاغی که از سوی استانداری گیلان به فرمانداری‌های شهرستان‌ها به‌ویژه شهر رشت شده، فرمانداری‌ها موظف به مقابله با خریدوفروش گیاه سنبل آبی در معابر عمومی هستند اما به نظر می‌رسد که برخورد با سودجویان در این زمینه، نیاز به ورود و مداخله جدی‌تر دارد تا در کنار اقدامات مقابله‌ای با گیاه سنبل آبی و آگاهی بخشی به مردم درباره خطرات آن، پهنه‌های آبی استان از خطر نابودی در امان بماند.
