گروه اقتصاد مشرق - در روزهای اخیر که جنجال تایید و تکذیب بر سر تعطیلی کارخانه ارج، بالا گرفته، یقینا نگاه ریشه‌ای و آسیب‌شناسانه به بحران در صنعت لوازم خانگی کشور، ضروری است.

هرچند مسئولان دولتی و حامیان رسانه‌ای آن تلاش دارند اصل موضوع بحران در کارخانه ارج را انکار کنند، اما واقعیت آن است که کارخانه‌ پررونق دهه‌های پیش، اکنون به چند سوله متروکه با تعدادی محدود کارگر و نگهبان تبدیل شده است.

از منظر آسیب‌شناسی به بحران در صنایع لوازم خانگی کشورمان از جمله کارخانه ارج، باید به نقش واردات انبوه لوازم خانگی خارجی خصوصا محصولات کره‌ای ال.جی و سامسونگ تصریح کرد.

کارخانه ارج که روزگاری 5 محصول مهم لوازم خانگی شامل کولر، یخچال و فریزر، بخاری، کولر آبی و ماشین لباسشویی تولید می‌کرد، با حجم انبوه واردات اجناس خارجی، بازار خود را از دست داده است.

مطابق آخرین اطلاعیه شرکت ارج، این کارخانه در آخرین روزهای حیات خود فقط کولر و یخچال فریزر تولید می‌کرده است.

هرچند مسئولان دولت یازدهم به دنبال تبرئه خود از تعطیلی یا بحران در کارخانه‌هایی چون ارج هستند، اما نگاهی به آمارهای رسمی نشان می‌دهد حجم انبوه واردات رسمی و قاچاق لوازم خانگی، رمقی برای تولیدکنندگان داخلی نگذاشته است.

برآوردهای انجمن تولید‌کنندگان لوازم خانگی از قاچاق 5/4 میلیارد دلار لوازم خانگی و واردات قانونی حدود نیم میلیارد دلار لوازم خانگی در طول سال حکایت دارد.

به گفته رئیس انجمن تولید‌کنندگان لوازم خانگی، واردات رسمی لوازم خانگی سالانه ۴۵۰ میلیون دلار است؛ در حالی که آمار شرکت‌های بازرسی فروش ۵ میلیارد دلاری لوازم خانگی خارجی دربازار ایران را نشان می‌دهد که عمده آن قاچاق است.

البته ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ارزش قاچاق لوازم خانگی را 2 میلیارد دلار برآورد کرده است. بر اساس آمار اعلامی از طرف وزارت صنعت، ارزش مصرفی لوازم خانگی در کشور حدود 1/5 میلیارد دلار و میزان تولید آن در کشور حدود 7/2 میلیارد دلار است. از طرفی میزان واردات رسمی لوازم خانگی حدود نیم میلیون دلار است. بنابراین حجم قاچاق لوازم خانگی حدود 2 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

* راهکارهای موثری که کنار گذاشته شد

این در حالی است که شناسایی لوازم خانگی قاچاق، بسیار آسان است و اگر دولت یازدهم قانون جامع مبارزه با قاچاق کالا و ارز را اجرا می‌کرد و طرح‌های شبنم و ایران‌کد را کنار نمی‌گذاشت، بازار لوازم خانگی کشور در اختیار قاچاق قرار نمی‌گرفت و کارخانجاتی چون ارج تعطیل نمی‌شدند.

راه‌های ورود غیرقانونی لوازم خانگی نیز شناخته شده است، اما تا زمانی که سازوکار ورود کالا به کشور، اصلاح نشود، امکان هرگونه تبانی و تخلف وجود دارد.

هم‌اکنون در بیشتر لوازم خانگی های وارداتی،این نوع کالاها در پشت کانتینرها جاسازی شده و قطعات و لوازم تولید یخچال در جلوی کانتینرها قرار می‌گیرد و کل محموله با تعرفه قطعات لوازم خانگی وارد کشور می‌شود.

در حال حاضر تعرفه واردات یخچال خارجی ۶۴ درصد و واردات قطعات ۷ درصد است، ضمن اینکه ارز دولتی برای حمایت از تولید داخلی به قطعات وارداتی یخچال تعلق می‌گیرد اما به یخچال ساخته شده وارداتی تعلق نمی‌گیرد.

 بنابراین عده‌ای سودجو با واردات قطعات لوازم خانگی به صورت مجزا با تعرفه پایین، اقدام به مونتاژ آن در داخل می‌کنند.

یکی دیگر از راههای فرار در واردات قطعات لوازم خانگی، اینطور است که به طور نمونه درب یخچال را از یک گمرک وارد می کنند و کابینت را از جای دیگر. سپس در منطقه ویژه ای کابینت را به عنوان کالای ساخت داخل ثبت می کنند و درب یخچال را که از جایی دیگر و با نام فرد دیگری وارد کرده اند ، به هم پیچ می کنند و به جای پرداخت تعرفه کامل، تعرفه قطعه را می دهند.

 لازم به ذکر است معمولا بخش اندکی از این نوع تخلفات در واردات لوازم خانگی، کشف می‌شود و بدین ترتیب حجم عظیمی از لوازم خانگی قاچاق، وارد بازار می‌شود.

در قانون جامع مباره با قاچاق کالا و ارز، برای رفع روزنه‌های موجود در سازوکار واردات کشور، تمهیدات موثر و دقیقی ارائه شده بود که متاسفانه اجرایی نشد. مثلا طرح‌های ایران کد، شبنم، آنلاین شدن تمامی مراحل ثبت سفارش،‌ واردات، ترخیص، بارگیری، حمل، انبارداری و توزیع کالاهای وارداتی، موجب می‌شود که امکان تخلفات در واردات غیرقانونی به حداقل برسد. اما با وجود ابلاغ این قانون از سال 92، دولت یازدهم آن را اجرا نکرده است.

در مجموع، واگذاری بازار لوازم خانگی کشور به کالاهای وارداتی و قاچاق سبب وضعیت فعلی شده که به گفته رئیس انجمن لوازم خانگی کشور،‌ بیش از ۵۰۰ واحد صنعتی فعال در زمینه لوازم خانگی با ظرفیت ناقص ۲۰ تا ۶۰ درصد در حال تولید هستند.

 همچنین به خاطر شرایط موجود ۱۰۰ واحد تولید لوازم خانگی در کشور هم تعطیل شده که ارج نیز اخیرا به آنها پیوسته است.