به گزارش مشرق، برنامه این هفته «سینمامعیار» رادیو گفتگو با بررسی موضوع «ولنگاری فرهنگی در سینما» با حضور اردستانی مستندساز، مهدی مافی روزنامه‌نگار سینمایی، سیدمحمد حسینی وزیر سابق ارشاد، سعید مستغاثی منتقد سینما و با اجرای سید امیر جاوید برگزار شد.

در ابتدای برنامه مجری پس از خواندن بخشی از بیانات مقام معظم رهبری پیرامون ولنگاری فرهنگی از محمد حسینی پرسید: چرا با وجود این همه صحبت ها، تذکرها و دغدغه‌های مقام معظم رهبری درباره فرهنگ، پیشرفتی در رفع این دغدغه‌ها نداریم؟

ولنگاری فرهنگی در حوزه های مختلف از روی غفلت نیست

محمد حسینی در پاسخ به این پرسش گفت: رهبری در بحث فرهنگ، اشاره به بی‌اهتمامی و ولنگاری داشته‌اند. این اهتمام لازم از سوی مسئولان وجود نداشته است. اهتمام بیشتر در فعالیت‌های ایجابی در تولید محصولات مفید و ارزنده و مطابق فرهنگ و آیین ما است که خطاب این سخن همه نهادها و دستگاه ها و مؤسسات هستند که باید تلاش بیشتری کنند تا فضای جامعه را در دست بگیریم و مثلا تعداد فیلم‌های خوب در سال افزایش یابد. در سال های اخیر مقام معظم رهبری علاوه بر گفتگوهای قبلی بر بحث نفوذ فرهنگی، بر رخنه فرهنگی تأکید کردند و این که باید جبهه فرهنگی انقلاب مورد حمایت قرار گیرد و نباید به جبهه معاند کمک کرد و در مواردی به طور خاص هم تذکر دادند، مثلا در مورد تئاتر، یا نمایشگاه کتاب که دو سال اخیر حضور نیافتند که خود این یک سؤال هست اما از آن طرف می‌بینیم کتاب های متعددی منتشر شده که با ضوابط قانونی سازگاری ندارد و خطوط اخلاقی، اعتقادی و دینی را نادیده گرفتند، در حوزه‌های مختلف این ولنگاری را شاهدیم که از روی غفلت نیست و ادامه دارد و هیچ عزم و اراده‌ای برای پیشگیری وجود ندارد.

وی ادامه داد: آنها بر این اعتقاد هستند که چند روزی فضایی در جامعه ایجاد می‌شود و بعد آنقدر مسائل کشور فراوان هست که به فراموشی سپرده می‌شود و ما هم کار خود را انجام می‌دهیم. متأسفانه دستگاه های نظارتی هم آن گونه که باید در این زمینه‌ها عمل نمی‌کنند، ولنگاری جایی است که باید وظیفه‌اش را انجام دهد ولی انجام نمی‌دهد و می‌بینیم چنین محصولاتی وارد بازار می‌شود.

سال های ۹۱- ۹۰ سینمای ایران به اوج ابتذال رسید

مستغاثی نیز دیدگاه خود را در این رابطه بیان کرد و گفت: بعد از سال های دفاع مقدس در دوران اصلاحات پایه سینمای فیلم فارسی قوی شد که برنتابیدن مردم در آن سال ها موجب شد که کمترین میزان استقبال از فیلم‌ها را در سال ۸۲ یا ۸۳ داشته باشیم. متأسفانه در دوره خود آقای حسینی هم این نمونه‌ها وجود داشت و آن زمان خیلی درگیر بودیم و سال های ۹۱- ۹۰ سینمای ایران به اوج ابتذال رسید. فیلم‌هایی که مثل امروز با پول وزارت ارشاد تهیه شد و ضد ارزش های ملت بود، فیلم «آشغال های دوست‌داشتنی» که هنوز نمی‌توانند اکران کنند با پول وزارت ارشاد و فارابی ساخته شد! یا فیلم یک «خانواده محترم»، «پاداش» و فیلم‌های زیاد دیگری که هنوز نمی‌توانند اکران کنند و با پول ملت ساخته شده که مصادیق فاجعه‌باری از ولنگاری فرهنگی است که امروز شدیدتر است.

وی بیان کرد: امروز از وزیر ارشاد انتظاری نیست چرا که از امروز عقب است، ولی از دوره‌ای که آقای حسینی با این سابقه خوب حضور داشتند انتظار زیادی داشتیم. آن زمان فیلمی داشتند که اکران شد و همه ائمۀ جمعه، نمایندگان مجلس و مردم اعتراض کردند، فیلم «گشت ارشاد»، «من مادر هستم» که فیلم را پایین کشیدند و آقای شمقدری در مقابل مردم ایستاد و حتی به آنها توهین کرد که شما نمی‌فهمید! امروز به ما می‌گویند آن زمان که دوستان شما بودند چه کردند؟

بنای ما فرهنگ اصیل اسلامی بود

حسینی در پاسخ به صحبت های این منتقد گفت: در چهار سالی که بنده مسئولیت داشتم هیچگاه مقام معظم رهبری چنین مباحثی را با این صراحت نداشتند و کاملا هماهنگ بودیم و سعی می‌کردیم معیارها رعایت شود، ممکن است در بین ۱۰ها فیلم مواردی هم ایراد داشته باشد که خودمان هم برخورد کنیم و اینطور نبود که ولنگاری وجود داشته باشد. در آن دوره هم ضعف‌هایی وجود داشت اما اصلا قابل مقایسه با این دوره نیست و نوع نگاه متفاوت است، یعنی بنای ما بر این بوده که فرهنگ اصیل اسلامی مبنای کار باشد ولی الان یک رهایی و عدم اهتمام و رها کردن را می‌بینیم. مثلا فیلم به «رنگ ارغوان» در دوره قبل توقیف شده بود، بعد کارشناسان امنیتی و اطلاعاتی بررسی کردند و نظر دادند و گفتند اشکال ندارد و اکران شد، یا فیلم «کتاب قانون» نیز به همین صورت بود.

وی توضیح داد: درباره فیلم «گشت‌ ارشاد» همان موقع هم گفتم اگر اصلاحاتی روی آن انجام می‌شد این واکنش ها را نداشت، هرچند بعضی بحث‌های سلیقه‌ای و سیاسی هم مطرح بود و برخی از دوستان اصولگرای ما حتی با دولت مخالف بودند و جنجالی رخ داد. برخی از فیلم‌ها در آن زمان در سالن حوزه هنری اکران نمی‌شد اما امروز به مراتب فیلم‌های بدتری اکران می‌شود، جشنواره سی و چهارم جمع‌بندی شده و به مراتب مشکل بیشتری دارد اما کمتر درباره‌ آن اظهارنظر می‌شود. مقام معظم رهبری هفته گذشته در دیدار با شاعران گفتند از وضعیت الان وزارت ارشاد و... ناامید هستند.

حسینی درباره ریشه‌های ولنگاری فرهنگی در سینما خاطرنشان کرد: اصلا در همان دوره اصلاحات از تسامح و تساهل می‌گفتند یعنی دقیقا این را اعلام می‌کردند، در دوره جدید هم صراحتا گفتند که الگویشان همان رؤسای جمهور گذشته، وزرای قبلی و همان وزیری که الآن لندن‌نشین است هستند و بر همان رویه دنبال می‌کنند مگر اینکه گاهی اوقات آنقدر فشارهای رسانه‌ای و علما و مراجع زیاد شود که در برخی موارد عقب‌نشینی کنند.

مجری برنامه سؤال کرد: «چرا در ادوار مختلف اتفاق درست و صحیحی نداشتیم و هر مسئولی دوره خود را توجیه می‌کند؟ در جشنواره سی‌ام که آقای خزاعی عهده‌دار برگزاری آن بودند، حجم اعتراضات و گزارشات آنقدر بالا بود که در یکی از جلسات شورای فرهنگی عمومی عصبانیت شما را هم در پی داشت.»

حسینی گفت: باید نگاه غالب را نگاه کرد تا بگوییم درصدی هم ایراد داشته است، هرجایی هم مسائل جدی مطرح بود برخورد می‌شد. یکی از بحث‌هایی که در نگاه سلبی داریم این است که باید نظارت جدی باشد، اخیرا یکی از اعضای صدور پروانه نمایش گفته بود فیلم «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» که ساخته شده به هیچ‌وجه جای اصلاح ندارد یا یکی از اعضای دیگر گفته بود این فیلم سه دختر است که برای مردان له‌له می‌زنند. یعنی آن کارگردان و تهیه‌کننده به جایی رسیده که هرچقدر از خطوط قرمز کوتاه آمدیم باز مطالبات جدید دارد.

هدف، برگشتن به فیلم فارسی است

وی ادامه داد: این ها می‌خواهند به همان فیلم فارسی که گفتند و یا فیلم‌هایی که در غرب ساخته می‌شود بازگردند، یک عده اصلا عزم و اراده ندارند و نگاهشان این است که همین وضعیت وجود داشته باشد و مشکلات روز به روز بیشتر می‌شود. در حوزه خرید کتاب دقت داشتیم برای کتابخانه‌های عمومی مفید باشد ولی الان از کسانی خرید می‌شود که معاند و ضدانقلاب هستند، هم به آنها مجوز داده می‌شود و هم کتاب هایشان خرید و توزیع می‌شود و بعد هم می‌گویند ممنوع‌القلم نداریم و فقط نگاه می‌کنیم مطالب کتاب چیست و با نویسنده کاری نداریم و بر این مبنا کار خود را می‌کنند. یک بخش هم به خود اهالی فرهنگ و هنر برمی‌گردد و در سینما، تئاتر، موسیقی نگاه برخی افراد کاملا متفاوت است. در همین دوره جدید سراغ بعضی از فیلمسازان معروفی رفته‌اند که قبله آمالشان غرب است و برایشان فرش قرمز پهن کردند و پشت صحنه فیلمشان رفته‌اند و حالا که فیلمشان ساخته شده و می‌‌بینند اگر اکران کنند خیلی رسوایی به بار می‌آید.

 دوستان اصولگرای ما موضع آمریکا را بگیرند

مستغاثی ریشه‌های‌ بحث ولنگاری فرهنگی در سینما را تاریخ سینمای ایران، بنیانگذاران آن و عدم تحلیل درست از این سابقه دانست و گفت: خیلی از دست‌اندرکاران نتوانستند تحلیل درست داشته باشند و برای همین سینمای ما علیرغم اینکه ۳۸ سال از انقلاب می‌گذرد هنوز نتوانسته به اندازه ۲ درصد با انقلاب هماهنگ شود. به فضایی برمی‌گردد که شاید از دوره قاجار ایجاد شد که در طول این سال ها بوده و اگر بررسی شود می‌توان ریشه‌ها را پیدا کرد که چگونه به امروز رسیده است، اگر این ریشه‌ها را نتوانیم دربیاوریم نمی‌توانیم با آن مقابله کنیم و در هیچکدام از این دوره‌ها این ریشه‌ها شناخته نشده است. از وزیر فراری چه انتظاری می‌توان داشت؟ اینکه مثلا دولت مهاجرانی، دولت اصلاحات ۱۰۰ تا فیلم ولنگار می‌سازد که سؤال ندارد! ولی اینکه دولت اصولگرا و یکی از دوستان ما موضع آمریکا را بگیرد و یک فیلم ولنگار ساخته باشد سؤال دارد که خیلی بیشتر از این بوده است.

در دوره شمقدری به اندازه انگشتان یک دست فیلم ارزشی نبود

وی تاکید کرد: در جشنواره سال ۹۰ دو نقل‌قول از دو مسئول آن زمان می‌آورم که یکی آقای خزاعی (دبیرجشنواره) بود که گفت: قبل از آمدن به مراسم یک جانباز ۷۰ درصدی مرا دید و گفت ما کجای این سینما هستیم؟ آقای شمقدری در همان مراسم بعد از راهپیمایی ۲۲ بهمن گفت این مراسم ۲۲ بهمن کجای این سینماست؟ ما که فقط راننده اتوبوس نیستیم که همان مسیر آقای مهاجرانی را برویم. خود آقای شمقدری باید جوابگو باشد که چرا این آدم ها روی پرده سینما نیستند نه اینکه ۷ میلیارد در دهان پورنوساز بریزید که باز فیلم بسازد! آقای شمقدری مسئول مستقیم است ولی آقای حسینی هم مسئولیت داشتند، در دولتشان به اندازه انگشتان دست فیلم‌های ارزشی نمی‌توان دید. ۱۰ فیلم درباره دفاع از فتنه در همان سال ها ساخته شد که از آن جمله می توان به «پل چوبی»، «گزارش یک جشن» اشاره کرد که وزارت ارشاد ۴۰۰ میلیون برای ساخت آن ها هزینه کرد.

حسینی در واکنش به صحبت این منتقد گفت: خیر، این پول از طرف وزارت ارشاد داده نشد و از جاهای دیگر بود.

مستغاثی در ادامه صحبت های خود، تاکید کرد: «خیابان های آرام» هم از جمله فیلم‌هایی بود که در جشنواره نمایش داده شد و خیلی فیلم‌های دیگر.

حسینی گفت: حالا با رویدادهای دیگر مقایسه کنید، مقام معظم رهبری همین هفته فرمودند در مورد هفتم تیر هنوز یک فیلم ساخته نشده است.

مستغاثی از او پرسید: آیا در زمان شما ساخته شد؟

حسینی پاسخ داد: خیر، در زمان ما فتنه ۸۸ بود که بلافاصله ساخته شد. بحث جنگ لبنان هم بود که بلافاصله ساخته شد.

مستغاثی گفت: ۹۰ فیلم در سال ساخته می‌شود، شما یک فیلم سی و سه روز را اشاره می‌کنید. این افتخار نبوده و وظیفه بوده است، ما نمی‌خواهیم مسئولیت را به گردن شما بیندازیم اما از شما انتظار خیلی بیشتری داشتیم.

حسینی بیان کرد: محدوده زمانی را هم در نظر بگیرید، در یک دوره چهار ساله چند تا فیلم می‌شود ساخت و فیلم‌هایی که می‌خواستیم حمایت کنیم هم محدودیت داشتیم و خیلی از فیلم‌ها را بخش خصوصی  و نهادهای دیگر می‌سازند.

مستغاثی گفت: آیا نمی‌توانید جلویش را بگیرید که فیلم افتضاحی مثل «من مادر هستم» روی پرده نیاید؟ یا فیلم‌هایی که فرمودید حوزه هنری اکران نکرد، چه بود؟ یکی «پل چوبی» بود. در دوران شما در دو سه تا از شوراهای سینمایی و تلویزیونی بودم ولی بیرون آمدم چون دیدم نمی‌توانم کاری کنم. کار زیادی شده اما موقعی که یک نفر مدعی و خودی هست جای سؤال هست، در قرآن مثال حضرت یونس (ع) را داریم که یک مقدار زودتر از شهر بیرون آمد و امتش را لعنت کرد و خدا چه به روزش آورد. ولنگاری فرهنگی که مربوط به امروز نیست، همان دوران آقای احمدی‌نژاد هم بارها مقام معظم رهبری هشدار دادند که از وضعیت فرهنگ راضی نیستم، مقوله ناتوی فرهنگی چه زمان مطرح شد؟ باید ریشه را یافت. در دوره اصلاحات شروع می‌شود اما انتظارمان این بود که وقتی راننده حزب‌اللهی پشت این ماشین می‌نشیند دیگر آن مسیر را نرود.

مسئول بالاتر باید با خطای زیرمجموعه برخورد کند

حسینی به قدرت تصمیم‌گیری مسئول بالاتر در کار اجرایی اشاره کرد و گفت: در کار اجرا هر مقدار که انسجام و هماهنگی بیشتر باشد کار بهتر انجام می‌شود ولی همیشه اینطور نیست و اختلاف‌نظر وجود دارد و این یک امر طبیعی هست ولی در نهایت باید مسئول بالاتر تصمیم بگیرد. اگر هم زیرمجموعه خطایی انجام می‌دهند و اشکالی صورت می‌گیرد باید برخورد شود، نه این که صرفاً گفتاردرمانی باشد.

مستغاثی گفت: در آن دوران خانه سینما منحل شده بود و رییس ‌دفتر رییس‌جمهور برای خانه سینما پول می‌داد!

حسینی بیان کرد: اختلافاتی وجود داشت، مثلا در مورد افرادی توصیه‌هایی هم صورت می‌گرفت ولی بعد وقتی سوابق فرد بررسی می‌شد توضیح می‌دادیم و مثلا به خود آقای رییس‌جمهور می‌گفتیم مصلحت نیست. خود وی در جلسات عمومی هم گاهی ما را مخاطب قرار می‌داد به طور مثال در بحث تئاتر سخت‌گیری می‌شود یا بحث مطبوعات که چرا با فلان مطبوعاتی که رزمندگان اسلام را تمسخر کرده برخورد شده است، اینها وجود داشت و صددرصد نگاه ها یکی نبود و در عمل گاهی این مسائل پیش می‌آمد. در دوره گذشته ممکن بود فیلمی را ندیده بودیم و اکران می‌شد ولی بعد از مدتی متوقف شد و ادامه نیافت.

لجاجت شمقدری و ولنگاری فرهنگی در زمان ایشان واضح است

مستغاثی ادامه داد: مردم فیلم را پایین کشیدند و آقای شمقدری جلوی مردم ایستاد! لجاجت آقای شمقدری در قبال مردم وجود داشتیم و ولنگاری در آن دوره خیلی واضح است.

حسینی به مقایسه وضعیت دوره‌ قبل و دوره کنونی پرداخت و بیان داشت: در آن دوره بنایمان بر این بود که خطوط قرمز نظام رعایت شود و در حوزه‌های مختلف تلاشمان را می‌کردیم، بعد هم وارث وضعیتی بودیم که وزیر ارشاد اول و دوم و افراد دیگر در دوره اصلاحات بودند و حتی نهادهایی که انتظارات بیشتری از آنها بود و آنها گاهی فیلم می‌ساختند و بعد توقیف می‌شد، سرمایه‌گذاری می‌کردند و قابل اکران نبود. صرف این حرف که چون از اینها انتظار نداریم کافیست؟ الان خلاف شرع، خلاف قانون انجام شود و ما بگوییم انتظاری نیست؟

وی ادامه داد: آن دوره گاهی برای فیلمی که اشکال داشت تظاهرات می‌کردند، الان وقتی برای فیلمی که خود وزیر می‌گوید افتضاح بوده هیچ واکنشی نیست، معلوم می‌شود پشت صحنه مسائلی دیگر هست و نمی‌توان سطحی‌نگر بود. بر فرض در گذشته ایراداتی وجود داشته است، هشدار اخیر مقام معظم رهبری را تبیین کنیم که چه می‌شود کرد؟ وقتی در برخی فیلم‌ها داشتن فرزند مزاحم نشان داده می‌شود، یا برخی احکام شرعی زیر سؤال می‌رود باید مشخص کنیم که اگر کسانی می‌خواهند انکار کنند بگوییم این موارد آن است و اتفاقی و موردی نیست و از مسئولین خواسته شود که عمل کنند.

مستغاثی در صحبت‌های پایانی خود گفت: با این دولت و آن دولت و آن وزیر و این وزیر چیزی اصلاح نمی‌شود، همچنان که تمدن اسلامی از زیر بالا آمد این قضیه چیزی است که باید بنیادی حل شود. خود فرمایشات مقام معظم رهبری است که مبدأ کار علوم انسانی غربی است که باید اصلاح شود، فضای نشر، فضای دانشگاه ها به هم مربوط هستند و نمی‌توان گفت فقط سینما اصلاح شود و آنها نشوند.